نفت فروشی در حالت اغما

دکترای حقوق نفت و گاز در گفت‌وگو با جهان اقتصاد مطرح کرد به قول فرنگی‌ها جای ایستادن به‌جای نشستن وابسته است (Where you stand depends on where you sit). براین مبنا این فکر در ایران در حال تقویت شدن است که ما از برجام چه چیزی به دست خواهیم آورد؟ برفرض اگر برجام هم امضا شود آیا منجر به تحول بزرگی در روابط اقتصادی ایران با کشورهای غربی خواهد شد؟ فرشید فرحناکیان، دکترای حقوق نفت و گاز در گفت‌وگو جهان اقتصاد با طرح پرسش فوق اظهار داشت: بایدن در حالی به پادشاهی عربستان سفر کرد که قیمت‌‌های بنزین در ایالات‌متحده در نزدیکی رکوردهای تاریخی قرار دارد و تولیدکنندگان اوپک و متحدانشان در اوپک‌‌پلاس مجدداً اوایل اوت 2022 دیدار می‌کنند که در آن عربستان و دیگر اعضا می‌توانند اعمال تغییر در سهمیه‌های تولید نفت را به بحث بگذارند؛ اما هیچ‌چیز تضمین‌‌شده نیست. وی تصریح کرد: به افزایش تولید نفت ولی در بیانیه مشترک دو کشور که پس از سفر بایدن که توسط عربستان سعودی منتشر شده، هیچ اشاره‌‌ای نمی‌کند؛ اما می‌گوید دو کشور «تعهدشان برای ثبات بازارهای جهانی انرژی را تمدید کردند».عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجه عربستان نیز عنوان کرد: «نفت یک سلاح سیاسی نیست، نفت تانک نیست... شما نمی‌توانید آن را به سمت کسی نشانه بگیرید و شلیک کنید. نفت یک کامودیتی (Commodity) ؛کالای اقتصادی اولیه، است». وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد عربستان سعودی و امارات متحده‌عربی توان تولید نفت بیشتری را ندارند و محدودیت‌های تولید نفت جدی هستند عنوان کرد: نیجریه و آنگولا هم با مشکلات تولیدی زیادی رو‌به‌رو هستند و نیاز به بازسازی و نوسازی تجهیزات دارند و معلوم نیست چه زمانی بتوانند دوباره ظرفیت تولید نفت خود را افزایش دهند. وی ادامه داد: این دو کشور حتی نتوانسته‌اند از سهمیه‌های رو‌به رشد خود استفاده کنند و مجموعاً همچنان بیش از یک‌میلیون بشکه در روز، کمتر از سهمیه خود، تولید می‌کنند و این کشورها مشکل جذب سرمایه‌گذار نیز دارند و معلوم نیست چه زمانی بتوانند به ظرفیت تولید حداکثری خود بازگردند. فرحناکیان عنوان کرد: با سفر بایدن به عربستان روشن شد که آمریکا به عربستان بیشتر نیاز دارد تا عربستان به آمریکا و اگر دولت بایدن عاقل باشد از طریق احیای برجام و بازگرداندن ایران به بازار جهانی نفت، یک‌بار دیگر می‌تواند نیاز عربستان به خود و نفوذ آمریکا را در بین متحدانش افزایش دهد. وی با اشاره به اینکه سفر بایدن به عربستان قیمت نفت را 6 دلار گران‌تر کرد بیان داشت: جو بایدن، رئیس جمهور ایالات‌متحده، پس از سفر به عربستان در حساب کاربری خود در توییتر از کاهش اندک قیمت بنزین در ماه‌های اخیر انتقاد کرد و نوشت که این اتفاق به خاطر تلاش شرکت‌های نفت و گاز برای افزایش میزان سود خود اتفاق افتاده است. این توییت رئیس جمهور ایالات‌متحده با انتقاد شهروندان امریکایی از عملکرد بایدن در مدیریت قیمت سوخت و تورم مصرف‌کننده مواجه شد. برخی از آن‌ها سفر بایدن به عربستان را به سبب افزایش 6 دلاری قیمت نفت، زیر سؤال بردند و نوشتند که افزایش قیمت‌ها تنها به خاطر شرکت‌های نفت و گاز یا جنگ اوکراین نیست. عملکرد دولت بایدن بیش از هر موضوعی در این مسأله نقش دارد. وی با اشاره به اینکه اوضاع طرف‌های اروپایی برجام نیز با طولانی شدن جنگ اوکراین خیلی تعریفی ندارد گفت: اروپا دو دهۀ اخیر را اسیر فریب انرژی‌های نو بود و توقف کامل واردات گاز روسیه؛ حتی جهت تعمیرات دوره‌ای منظم ۱۰ روزه خط لوله نورد استریم ۱، آلمان، چهارمین اقتصاد بزرگ جهان را به خودش مشغول کرده است و براساس پیش‌نویس سندی که به دست خبرگزاری رویترز رسیده، کمیسیون اروپا به کشورهای اتحادیه اروپا دستیابی به توافقی با آذربایجان برای افزایش واردات گاز طبیعی و حمایت از توسعه یک خط لوله گازی در راستای این هدف را پیشنهاد داده است. وی خاطرنشان کرد: به دلیل وصف ذاتی و تحمیلی تضمین ناپذیری برجام و ازآنجاکه تولید نفت و گاز نیازمند سرمایه‌گذاری کلان و بازگشت اصل سرمایه و سود در طی 10 تا 20 سال می‌باشد، برجام به‌وضوح در امر سرمایه‌گذاری خارجی جدی در توسعه میادین نفتی و تولید از آن‌ها به کار نمی‌آید. وی تصریح کرد: وندی شرمن؛ معاون وزیر امور خارجه آمریکا، گفته که با احیای توافق هسته‌ای، تحریم‌های ایران لغو می‌شود؛ اقتصادشان را بهبود می‌بخشند و دوباره نفتشان را می‌فروشند. جهان به نفت آن‌ها احتیاج دارد؛ بنابراین قیمت خوبی نصیبشان می‌شود. فرحناکیان در ادامه افزود: این در حالی است که فروش نفت، گاز و مشتقات آن‌ها نیز کم یا بیش هم‌اکنون با وصف برجامِ در اغما در حال انجام است، محمدجواد لاریجانی حتی فکر می‌کند که کمپانی‌های امریکایی هم نفت ایران را با دست دوم و سوم می‌خرند. او اذعان می‌کند که اینکه چطور بخرند را خود آن‌ها بلد هستند و برای ما مهم نیست که درنهایت چه کسی این نفت را می‌خرد و این موضوع را ردیابی نمی‌کنیم. وی عنوان کرد: ما یک سری مشتری مشخص و ثابت و یک سری مشتری شناور داریم که آن‌ها هم می‌خرند و دلالی که آن را می‌خرد، هرجایی پول بیشتری بود، می‌فروشد لذا آمریکا و اروپا از مسیر گران‌تر از نفت ما استفاده می‌کنند و ما یک معاهده‌ای با غرب بستیم که بسیار ضعیف و دارای سوراخ بوده است، ما یک قراردادی بستیم که بهای سنگین آن و یکی از اشکالاتش این بود که سهم خود را نقد دادیم و حالا مجبوریم گدایی کنیم تا طرف مقابل سهم خود را بدهد. وی تصریح کرد: درحالی‌که یکی از اشکالات این بود که باید این تعهد را قدم‌به‌قدم اجرا می‌کردیم، یعنی ما قدم اول را برمی‌داشتیم و قدم بعدی را دولت‌های مقابل برمی‌داشتند و اگر نقض شد ما هم دیگر نباید قدمی برمی‌داشتیم اما ما همیشه قدم‌های خود را بیشتر برداشتیم و شاید به این دلیل که دولت قبل عجله داشت و می‌خواست کشور را اداره و مشکلات را یک‌باره حل کند درحالی‌که این تئوری بیگ‌بنگ برای این حالت نیست. فرحناکیان در پایان اظهار داشت: برجام توافقی است که طرف ایرانی سهم خود را پرداخته و حالا دنبال مطالبه سهم خود از طرف‌های مقابل است و آنچه مذاکرات برجام با دولت بایدن را سخت کرده آن است که دولت رئیسی باید سعی کند تا سهم ایران را از برجام بگیرد.