ویژه نامه نوروزی
چرایی عقب گرد کشور در بخش کشاورزی در گفتگو با رییس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد
مهدی زاهدی
چندی پیش یک مقام ارشد وزارت کشاورزی میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را در ۱۰ سال اخیر حدود ۳۵۰میلیارد تومان اعلام کرد؛ این رقم که به گفته بسیاری از کارشناسان فاجعه‌آمیز عنوان شده‌است، ما را بر آن داشت تا درباره این حوزه مهم و حیاتی با یکی از مدیران سابق سازمان توسعه تجارت و مدیران فعلی فعال بخش خصوصی به گفتگو بنشینیم، و نظرات وی را درباره چرایی وجود این حجم از بی‌توجهی به بخش کشاورزی جویا شویم.
کیومرث فتح‌الله کرمانشاهی با توجه به اینکه هم در دولت حضور داشته، و هم در تشکل‌های بخش خصوصی فعال است، از هر دو منظر بخش خصوصی و دولتی به این موضوع پرداخته‌است.
او معتقد است بی‌برنامگی آفتی است که تمام بخش‌های اقتصادی را در چالش فروبرده‌است، و بخش کشاورزی نیز علاوه بر این معضل اسیر تداوم نگاه‌های سنتی است.
کرمانشاهی با اشاره به اینکه بعد از برجام و برداشته‌شدن تدریجی تحریم‌ها باید در همه بخش‌های اقتصادی با برنامه پیش برویم، گفت: در حال حاضر اغلب واحدهای تولیدی با مشکل نقدینگی مواجه هستند و درکل، با ظرفیت ۳۰ تا ۴۰درصدی و حداکثر با ظرفیت اسمی ۵۰درصد مشغول به فعالیت هستند. این درحالی است که برای بهبود اوضاع اقتصادی، در برنامه ششم توسعه، سالانه به ۵۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی نیاز داریم، که البته این سرمایه‌گذاری مستلزم برنامه‌ریزی، شفافیت اقتصادی و رانت‌زدایی در همه بخش‌های اقتصادی کشور است.
وی در توضیح حوزه‌های نیازمند به شفاف‌سازی اقتصادی ادامه داد: باید در حوزه‌های بازار پولی و سهام، بانک، مالیات و بیمه، شفاف‌سازی صورت بگیرد که هم تولیدکننده در بازارجهانی قدرت رقابت پیدا کند و هم بانک‌هایمان.
معاون کل سابق سازمان توسعه تجارت افزود: وقتی ما می گوییم سالی ۵۰میلیارد دلار سرمایه خارجی، این‌ها را چه کسی باید حمایت بکند؟ طبیعتاً دولت به عنوان سیاست‌گذار و بخش خصوصی به عنوان متصدی، بخش خصوصی طبیعتاً باید برایش فضا باز شود، اما خودش را هم باید تقویت کند، بخش دولتی هم باید چابک و کوچکتر شود؛ اما متأسفانه روند و جهت فعلی در اقتصاد این را نمی‌گوید، چیزی که در آمارها اعلام شده، نشان می‌دهد هزینه‌های دولت حتی نسبت به سال گذشته دوبرابر شده، و متأسفانه این‌ها خبرهای خوبی نیست.
کشاورزی پسرفت کرده‌است
این کارشناس اقتصادی با این مقدمه نقبی به حوزه کشاورزی زد، و با بیان اینکه به‌رغم تغییر و تحولات علمی و تکنولوژیکی که در حوزه کشاورزی در دنیا رخ داده، کشاورزی در کشور ما همچنان سنتی است، تأکید کرد: کشاورزی در ایران نه تنها پیشرفتی نکرده، بلکه حتی پسرفت هم کرده‌است.
وی هشدارداد: در آینده نیز به دلیل مسائلی چون خشکسالی، وضعیت از این هم بدتر خواهدشد.
وی با یادآوری اقلیم خشک و نیمه‌خشک کشور ادامه داد: با توجه به این شرایط باید نسبت به سرمایه‌گذاری در مکانیزاسیون کشاورزی و آبیاری قطره‌ای، اقدام و برای مراحل سه‌گانه کاشت، داشت و برداشت برنامه جامعی طراحی شود.
حکایت عجیب کشت یک‌سال سیب‌زمینی و یک‌سال پیاز!
کرمانشاهی افزود: در کشور ما هنوز هم بعد از گذشت بیش از سه دهه از انقلاب، کشاورزان هرسال یک محصول را بیشتر از دیگر محصولات کشت می‌کنند، یک‌سال سیب‌زمینی رکورد تولید را می‌زند و یک‌سال پیاز!، زمانی که من معاون کل سازمان توسعه تجارت بودم، از ما می‌خواستند با ارائه مشوق‌های صادارتی مازاد تولید آن محصول را صادر کنیم اما سال بعد به دلیل کمبود، همان محصول عوارض سنگین وضع می‌کردند که دیگر صادر نشود، درحالی‌که نمی‌توان یک سال محصولی را صادر کرد و سال بعد مانع صادرات آن شد.
رئیس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد با گلایه از اینکه حوزه صادارت هم در کشور یک برنامه منسجم ندارد بر لزوم مستمر بودن جریان صادرات در کشور تأکید کرد، و ادامه داد: نکته مهمی که در امر صادرات باید در نظر گرفت، این است که نفوذ به بازار هدف دشوار است اما استمرار حضور دشوارتر است.
وی با تشریح دیگر مشکلات صادرات تصریح کرد: صادرکننده‌های ما به فکر بسته‌بندی و برندسازی برای محصولاتشان نیستند، چرا محصولی مثل پسته که در سال حدود ۲۳۰ تا ۲۵۰هزار تن در کشور تولید و ۹۰درصد آن صادر می‌شود، در گونی‌های ۵۰کیلویی بسته‌بندی می‌شود، درحالی‌که ارزآوری این میزان صادرات از پسته باید حدود ۱٫۵میلیارد دلار باشد؟!
کرمانشاهی با تأکید بر اینکه ارزش افزوده و حتی اشتغال ناشی از برخی محصولات ما به سود کشورهایی چون اسپانیا و امارات تمام می‌شود، اظهار داشت: به‌رغم اینکه ۹۵درصد تولید زعفران در دست ایران است، درنتیجه یک تفکر اشتباه، بسته‌بندی مجدد آن در اسپانیا و امارات صورت می‌گیرد. زمانی هم که به صادرکنندگان اعتراض می‌شود، که چرا زعفران را فله‌ای صادر می‌کنید، بهانه می‌آورند که اگر ما بخواهیم بسته‌بندی کنیم، مانع صادراتمان می‌شوند.
چشم‌انداز بی‌برنامه
این فعال کسب‌وکار درباره مکانیزاسیون و تجهیزات مرتبط با کشاورزی در سه مرحله کاشت، داشت و برداشت گفت: دراین‌باره کسی به فکر نیست، چراکه ما در کشور نه برنامه جامعی داریم و نه هدف و چشم‌اندازی. اگرهم سند چشم‌اندازی نوشته‌می‌شود، فقط ذکر می‌شود که قرار است در سال ۲۰۲۰ در منطقه اول باشیم اما گفته نمی‌شود که چطور باید اول شد، یعنی سازوکاری برای رسیدن به این هدف طراحی نمی‌کنند، درحالی‌که اگر به مواردی که بیان شد، توجه شود، دستیابی به این هدف غیرممکن نیست.
وی با تأکید بر اینکه میزان بهره‌وری در صنعت عقب است اما در بخش کشاورزی عقب‌تر است، اذعان داشت: «میزان برداشت محصول در هکتار» که یکی از پارامترهای اندازه‌گیری میزان بهره‌وری است، نشان می‌دهد در زمینه محصولی مثل پسته، در آمریکا که رقیب جدی ما است - اما نه سایز پسته‌های ما را دارند و نه طعم آن را- از هر هکتار ۱۰تن برداشت می‌شود، درحالی‌که ما دوتن هم برداشت نمی‌کنیم.
کرمانشاهی با اشاره به پارامتر دیگر میزان بهره‌وری افزود: مبحث دیگر، استانداردهای مشترک مواد غذایی است که در کمیته کدکس -زیرمجموعه سازمان بهداشت جهانی و فائو- بررسی می‌شود. این کمیته ۲۰ سال پیش اعلام کرد که پسته ایران به دلیل بالا بودن میزان باقی‌مانده سمومش، سرطان‌زا است. این درحالی است که این سؤال مطرح می شود که از آن زمان تاکنون، چقدر به کشاورزان ما آموزش داده‌شده، و چه مقدار سم دراختیار آن‌ها قرار گرفته‌است؟!
وی همه مشکلات در بخش کشاورزی را ناشی از فقدان برنامه در این بخش دانست و تأکید کرد: بحث ۳۰درصد ضایعات در مقابل حدود ۱۱۰میلیون تن محصولات زراعی و باغی یک بحث فوق‌العاده جدی است.
نابودی سالی ۳۰۰هزارتن سیب پای درخت‌ها
معاون کل سابق سازمان توسعه تجارت در ادامه گفت: سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن سیب درختی پای درخت‌ها از بین می‌رود، و یک بخشی از آن به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود. درصورتی‌که اگر ما متناسب با برنامه تولید کنیم، صنایع تبدیلی‌مان را تقویت کنیم، بهره‌وری‌مان افزایش می‌یابد.
وی با اشاره به واردات ۱۲میلیارد دلاری محصولاتی مثل دانه‌های روغنی در سال تصریح کرد: با توجه به "طرح نکاشت" که وزارت جهاد کشاورزی طراحی کرده‌است، اگر قیمت تمام‌شده یک محصول به‌صرفه نیست، بهتر است به جای تولید به سمت واردات برویم و نگران چندبرابرشدن واردات نباشیم، مشروط بر اینکه سهم صادرات غیرنفتی در تجارت بیش از حجم واردات باشد.
کرمانشاهی در ادامه توضیح داد: اگر ارزش تجارت غیرنفتی کشور در سال گذشته ۱۰۲ میلیارد دلار بود، و در سال جدید ارزش تجارت غیرنفتی به ۲۰۰میلیارد دلار برسد، تراز تجاری کشور مثبت می‌شود و این اقدام مؤثری خواهدبود.
وی با بیان اینکه در ماه‌های اخیر تراز تجاری غیرنفتی مثبت شده، اما حجم تجارت خارجی هم کاهش یافته‌است، گفت: آمارها نشان می‌دهد در ۱۰ماه گذشته، صادارت غیرنفتی ۱۵درصد و واردات نیز نزدیک به ۲۲درصد کاهش یافته‌است، که این نشانه خوبی نیست، چرا که کاهش حجم تجارت حاکی از وضعیت بد کسب‌وکار و تولید است. از سوی دیگر، قرار بر این بود که بیشتر حجم واردات کشور به مواد سرمایه‌ای، واسطه‌ای، مواد اولیه، قطعات یدکی و ماشین‌آلات اختصاص یابد.
رب گوجه بیشتر از خودرو ارزآوری دارد
کرمانشاهی با بیان اینکه بهتر بود دولت در تخصیص بسته خروج از رکود، سهم هر بخش در تولید را در نظر می‌گرفت، و متناسب با سهم هریک از بازار و صادرات، بسته‌ها را ارائه می‌داد، تصریح کرد: در تخصیص این بسته‌ها، بیشتر به صنایع بزرگی چون خودروسازی توجه شد، درصورتی‌که سهم این بخش در صادرات سال گذشته ۱۰۷میلیون دلار بود؛ این در حالی است که سهم صادارت و ارزآوری محصولی مثل گوجه و رب اسپتیک ۳۷۰میلیون دلار بوده‌است، یعنی بیش از سه‌برابر ارزآوری خودرو در همان مدت. درواقع در ارایه این بسته‌ها، سهم صنایع کوچک نادیده گرفته‌شد.
کرمانشاهی با یادآوری این موضوع که من اصلاً سیاسی نیستم، ادامه داد: با این حال اعتقاد دارم که ما در کشور برنامه نداریم، اگر هم برنامه‌ای نوشتیم، در حد برنامه باقی ماند. همه دولت‌هایی که سرکار آمدند، دچار روزمرگی شدند و بیشتر به رتق‌وفتق امور روزمره پرداختند، و برنامه‌ریزی بلندمدتی طراحی نکردند که براساس آن بگویند می‌خواهیم از این نقطه به این نقطه برسیم.
کرمانشاهی اذعان داشت: سه مجموعه بازار سهام، بیمه و بانک در اقتصاد کشور ما دخیل است که هریک شورای عالی دارند، اما باهم همگرایی ندارند. به‌عنوان مثال، از اول اسفند نرخ سود بانکی ۱۸درصد شد، مردم روی می‌آورند به سمت اینکه پول‌هایشان را از بانک‌ها خارج کنند و وارد بازار بورس شوند که نتیجه آن رشد ناگهانی بازارسهام خواهدشد.
وی گفت: هر دولتی که سرکار می‌آید باید با برنامه کار کند، نه سلیقه‌ای. برنامه‌ها باید فراجناحی، فرابخشی و ملی باشد که هر دولتی از هر جناحی روی کار آمد، آن برنامه را اجرا کند.
بعد از دو دهه افت صادرات داشتیم
وی با اشاره به اینکه امسال اولین سالی است که بعد از دو دهه افت صادرات داشتیم، گفت: ما باید کالاهایی را که در آن‌ها مزیت داریم تعیین کنیم. به‌عنوان مثال ما در تولید پسته، زعفران و خرما اول هستیم اما به فرآوری، بسته‌بندی و برندسازی آن‌ها توجه نکردیم، درحالی‌که اگر کشور دیگری این محصولات را داشت، با برنامه کاری می‌کرد که هم اشتغال بیشتری ایجاد شود، هم ارزش‌افزوده و ارزآوری بیشتری کسب شود.
این فعال حوزه کسب‌وکار بیان کرد: بی‌توجهی به این مسائل درحالی است که حتی انحصار برخی از این محصولات هم در اختیار ماست، پس چرا نباید به فکر بسته‌بندی، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال باشیم؟ و از همه مهمتر، چرا ما نباید صاحب یک برند جهانی باشیم؟
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه با وجود افت صادارت و واردات، کسی به فکر ریشه‌یابی این مسأله نیست، ادامه داد: اگر به طرح آمایش سرزمین توجه کنیم، دیگر نمی‌توان گفت که کشور ما ظرفیت و پتانسیل ندارد. به‌عنوان مثال، ما در بخش معدن، همه عناصر جدول مندلیف را داریم. پس اگر مزیت‌هایمان را در بخش کشاورزی، صنعت، خدمات و سایر بخش‌های اقتصادی اولویت‌بندی و هدف‌گذاری کنیم، و یک نقشه‌راه داشته‌باشیم، راه توسعه باز است. البته اجرای این مراحل نیازمند افرادی است که در مرتبه اول علاقمند و معتقد باشند.
وی تأکید کرد: در حوزه تجارت باید متعادل باشیم و بینابین حرکت کنیم، نه اینکه یک بار درهای کشور را ببندیم که کسی نیاید، و یک‌بار درهای مملکت را به روی همه باز کنیم که با هر شرایطی وارد کشور شوند.
وی با تأکید بر اینکه اگر در کشور به همین واحدهای کوچک و متوسط توجه شود، دیگر برای تأمین هزینه‌های جاری کشور نیازی به فروش نفت نخواهیم‌داشت، اظهار کرد: اکثر کشورهای توسعه‌یافته هم از همین نقطه شروع کردند، درحالی‌که ما بیشتر شعار می‌دهیم، تا اینکه عملیاتی کار کنیم.
هر کس به فکر کلاه خویش است
کرمانشاهی در پاسخ به این سؤال که دلیل بی‌توجهی صادرکننده‌ها به این مسائل چیست؟ مگر نه اینکه با بسته‌بندی و برندسازی این صادرکنندگان هستند که سود بیشتری می‌برند؟ توضیح داد: دلیل این امر،این است که از یک سو به‌صورت بخشی کار می‌کنیم و هرکس به فکر منافع خودش است، و کمتر به منافع ملی توجه می‌کند؛ ازسوی‌دیگر چون طرح و استراتژی جامعی وجود ندارد، هرکس می‌خواهد کلاه خودش را بگیرد که باد نبرد.
وی با "فاجعه" خواندن سرمایه‌گذاری ۳۵۰میلیارد تومانی در بخش کشاورزی در مدت ۱۰سال، گفت: به اعتقاد من اول باید به سرمایه‌گذاران داخلی در بخش خصوصی توجه شود و دولت فقط باید سیاستگذاری کند. البته منظورم از بخش خصوصی، بخش خصوصی ملی و فراگیر است، نه بخشی که هرکس به دنبال کار خودش باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا کشت فراسرزمینی که در دوران پساتحریم مطرح شده، راه‌حل معقولی است؟ گفت: بیش از ۱۵سال است که موضوع کشت برون‌مرزی یا همان فراسرزمینی مطرح شده‌است که به اعتقاد من راه‌حل خوبی است.
این کارشناس اقتصادی افزود: در سال‌های اخیر کارشناسان وزارت جهاد به این نتیجه رسیدند که یکسری از محصولات نباید در کشور کشت و تولید شود، چرا که از یک سو، قیمت تمام‌شده و هزینه این محصولات بیش از سود آن‌ها برای تولید و تجارت است، و از سوی دیگر اقلیم برخی از کشورها به‌گونه‌ای است که می‌توان این محصولات را در آن‌ها چندین برابر و با قیمت معقول‌تری تولید کرد، و اسم این طرح را هم "طرح نکاشت" گذاشتند.
اتاق به جای سیاسی‌کاری به سمت تشکل‌گرایی برود
وی با بیان اینکه متولی این امر نباید دولت باشد، ادامه داد: اتاق ایران به جای اینکه دنبال کارهای سیاسی و سیاسی‌کاری باشد، باید به سمت تشکل‌گرایی در راستای چنین موضوعاتی حرکت کند.
وی با اشاره به نقش بخش خصوصی در دوران پساتحریم اذعان داشت: تشکل بخش خصوصی این‌گونه نیست که عده‌ای دورهم جمع شوند، و اسم خود را فلان انجمن یا اتحادیه بگذارند، بلکه در هر حوزه‌ای از جمله صنعت، معدن، کشاورزی، زیربخش‌های مختلف خدمات اعم از گردشگری، خدمات فنی-مهندسی و ... باید یک تشکل ملی و فراگیر، همصدا و همگرا و با منافع ملی مشترک وجود داشته‌باشد، که البته این رسالت اتاق ایران است. در این صورت است که دولت خواسته‌های بخش خصوصی را تأمین می‌کند و کشور به سمت توسعه حرکت می‌کند.
بازار گوشت برزیل را هم به چالش کشیدیم!
رئیس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد با توضیح اینکه بخش خصوصی کنونی ما چابک و قوی نیست و هرکس دنبال کار خودش است، تشریح کرد: ۴سال پیش یک هیأت تجاری به سرپرستی خودم راهی برزیل شد، و هریک از تجار برای خرید و فروش یک کالای خاص آمده‌بودند. اما زمانی که متوجه شدند قیمت گوشت در برزیل ۳دلار است، به‌دلیل رونق بازار گوشت در ایران در آن مقطع، همه تجار گوشت خریدند، طوری که در عرض چندروز قیمت گوشت به بیش از دوبرابر و حدود ۷دلار رسید!
وی با بیان اینکه ما باید رفتار تجاری‌مان را اصلاح کنیم، افزود: اگر واقعاً تشکل‌های ما دست به دست هم دهند و تشکل‌های ملی و فراگیر زیرنظر اتاق بازرگانی که تشکلِ تشکل‌ها است، ایجاد شود، می‌توانند کالاهایشان را از حیث سودمندی به اوج برسانند.
کرمانشاهی با تأکید بر اینکه تنها راه نجات اقتصاد کشور سرمایه‌گذاری در تولید صادراتی است، تصریح کرد: اولین گام در این زمینه، توجه به نیاز بازار دنیا است که در گام بعدی متناسب با آن نیازها دست به تولید بزنیم.
رئیس کمیسیون صادرات خانه اقتصاد در ادامه اظهار داشت: زمانی که می‌گوییم به سرمایه‌گذار خارجی نیاز داریم، باید زمینه مهیا باشد و برای این کار باید اولویت تعیین کرد.
وی با تأکید بر اینکه ابتدا باید زمینه را برای سرمایه‌گذار داخلی فراهم کنیم، افزود: ایرانیان مقیم خارج از کشور که سرمایه دارند، در اولویت بعدی قرار می‌گیرند و در نهایت باید زمینه برای سرمایه‌گذار خارجی مهیا شود، چرا که سرمایه‌گذار خارجی در بدو ورود، وضعیت سرمایه‌گذار داخلی را ارزیابی می‌کند، و اگر وضعیت بازار کسب‌وکار و سرمایه‌گذار داخلی خوب بود، او برای سرمایه‌گذاری در یک کشور دیگر اقدام می‌کند.
کرمانشاهی با بیان اینکه در این شرایط باید بازار منطقه و بازار جهانی باهم همخوانی و سنخیت داشته‌باشند، اظهارداشت: توجه به نرخ سود، مالیات، هزینه بیمه تأمین اجتماعی و ... جز ملزومات رقابتی شدن بازار است. ضمن اینکه بایستی فضای کسب‌وکار تلطیف و قواعد زائد حذف شود. از سوی دیگر فضا از نظر امنیتی برای سرمایه‌گذار خارجی فراهم شود، و این امر محقق نمی‌شود مگر با شفاف‌سازی و رانت‌زدایی در بخش‌های مختلف اقتصادی.
کرمانشاهی تصریح کرد: نباید وضعیت به‌گونه‌ای باشد که سرمایه‌گذار خارجی به کشور ما به‌عنوان یک کشور واردکننده نگاه کند، و فقط بهخاطر نفت، گاز، پتروشیمی و خودروسازی به کشور ما بیاید، بلکه باید با برنامه‌ریزی از آن‌ها تکنولوژیی خریداری کنیم که در نهایت منجر به تجارت شود. تجارت یک جاده دوطرفه است و باید صادارت و واردات باهم دیده‌شود. اگر این امر محقق شود، اهدافی که در سند چشم‌انداز ترسیم می‌شود، قابل‌دسترسی خواهدبود.
مدعیان اقتصاد مقاومتی حتی این طرح را نخوانده‌اند!
این فعال حوزه کسب‌وکار با تأکید بر توجه به برنامه آمایش سرزمین، داشته‌ها و توانمندی‌های کشور افزود: کسانی که درباره مبحث اقتصاد مقاومتی صحبت می‌کنند، اصلا رئوس ۲۴ ماده‌ای اقتصاد مقاومتی را نخوانده‌اند، چراکه اگر آن را مطالعه کرده‌بودند، می‌دانستند که بند دهم آن راجع به توسعه صادرات غیرنفتی است، و نکته این است که توجه به این موضوع سبب تحقق همه برنامه‌های مطرح‌شده خواهدشد.
در این بند از مبحث اقتصاد مقاومتی آمده است: سرمایه‌گذاری باید به سمت تولید هدایت شود، تولیدی برون‌نگر، برون‌زا و صادارتی و صادرات به سمت صادارت محصولات با ارزش افزوده برود، از خام‌فروشی جلوگیری شود و بسته‌بندی و برندسازی در اولویت قرار گیرد.
وی در توضیح ارزش افزوده بالا در تولید و تجارت گفت: باید در بخش تولید فنآورانه، موضع جدی بگیریم. در سال‌های اخیر در زمینه نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و داروهای نوترکیب، مخترعین ابداعاتی داشته‌اند. اما در حوزه تجاری‌سازی، کار ویژه‌ای انجام ندادیم و حمایتی نکردیم.
وی ادامه داد: اگر ما سرمایه‌گذاری را به سمت تولید هدایت کنیم، تولیدی که بهره‌ور و رقابتی باشد و بر اساس طرح آمایش سرزمین، مزیت‌ها و نیاز بازار داخلی و خارجی در آن دیده‌شود، یعنی کالایمان برون‌زا، برون‌نگر و صادراتی باشد، فرایند و زنجیره تولید در نهایت منجر به صادرات می‌شود و اگر کالایی صادر شد، حتماً بازار داخلی را هم تأمین می‌کند.
وی با بیان اینکه به دلیل بی‌برنامگی و فقدان یک بخش خصوصی منسجم، نه فقط در بخش کشاورزی که در سایر بخش‌ها نیز منافع ملی‌مان به خطر افتاده‌است، تشریح کرد: در صادرات بخش معدن نیز نسبت به سال گذشته ۵۰درصد کاهش داشتیم، چرا که یکی از پارامترهایی که در صادرات موردتوجه قرار می‌گیرد، هزینه تمام‌شده حمل‌ونقل است. در بخش صادرات سنگ آهن، کشورهای بزریل و استرالیا به‌سراغ کشتی‌هایی با ظرفیت‌های ۴۰۰ و ۶۰۰هزار تن رفتند، که البته این اقدام قیمت تمام‌شده حمل‌ونقل را ۴برابر کاهش می‌دهد، حال چطور انتظار داریم در چنین شرایطی بتوانیم در بازار جهانی رقابت کنیم؟ این است که در این شرایط هرکس به فکر منافع خودش است و می‌خواهد از این نمدی که هست کلاهی اندازه سر خود درست کند.
در کشور ما هنوز هم بعد از گذشت بیش از سه دهه از انقلاب، کشاورزان هرسال یک محصول را بیشتر از دیگر محصولات کشت می‌کنند، یک‌سال سیب‌زمینی رکورد تولید را می‌زند و یک‌سال پیاز!، زمانی که من معاون کل سازمان توسعه تجارت بودم، از ما می‌خواستند با ارائه مشوق‌های صادارتی مازاد تولید آن محصول را صادر کنیم اما سال بعد به دلیل کمبود، همان محصول عوارض سنگین وضع می‌کردند که دیگر صادر نشود
