معدن مهماندویه دامغان؛ تراژدی انسانی و چالش‌های ایمنی
راضیه احمدوند روزنامه‌نگار
حادثه‌ای تلخ در معدن زغال‌سنگ مهماندویه دامغان در تاریخ ۱۸ فروردین 1404، جان هفت نفر از کارگران را گرفت. این حادثه، که به‌دلیل اشتباهات فردی و محاسباتی رخ داد، یک بار دیگر سوالات جدی را درباره ایمنی معادن در ایران مطرح کرده است. این گزارش به بررسی جزئیات این حادثه، علل وقوع آن و مقایسه با حادثه مشابه در معدن طبس در سال گذشته می‌پردازد.
حادثه مرگبار معدن مهماندویه که در تاریخ ۱۸ فروردین، حوالی ساعت 15:30 رخ داد، یک فاجعه انسانی بود که در آن هفت نفر از کارگران جان خود را از دست دادند. استاندار سمنان در گزارش‌های اولیه علت این حادثه را “خطای فردی و اشتباهات محاسباتی” عنوان کرده است. این حادثه در تونل متروکه معدن زغال‌سنگ دامغان رخ داد و بر اثر آن هفت نفر از کارگران که چند تن از آن‌ها اتباع خارجی بودند، جان باختند.
جزئیات حادثه معدن دامغان
این حادثه در یکی از تونل‌های قدیمی معدن زغال‌سنگ مهماندویه واقع در استان سمنان رخ داد. طبق گفته مقامات، این تونل به دلیل اشتباهات محاسباتی در طول عملیات، دچار ریزش شد و در پی آن، گازهای سمی و شرایط نامساعد موجب جان باختن هفت معدنچی شد. مقامات اعلام کردند که این تونل به‌دلیل سابقه فعالیت پایین و نبود تعمیرات و نظارت کافی در خطر بود.
اسامی کارگران جان‌باخته:
۱. مرتضی شکاری
۲. احمد شکاری
۳. مهدی گیلکی
۴. هانی گیلکی (۳۵ ساله)
۵. طلاحسین ابراهیمی (۲۰ ساله، اتباع خارجی)
۶. مجتبی اکبری (۲۵ ساله، اتباع خارجی)
۷. علی ابراهیمی (۲۵ ساله، اتباع خارجی)
استاندار سمنان:
استاندار سمنان در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد که علت اولیه وقوع این حادثه “خطای فردی و اشتباهات محاسباتی” بوده است. به گفته وی، در بررسی‌های اولیه مشخص شد که نقشه‌برداری اشتباه و بررسی‌های نادرست منجر به بروز این فاجعه شده است. وی همچنین ادامه داد که معدن مهماندویه دامغان دارای مجوزهای قانونی بود و تحت بهره‌برداری بخش خصوصی قرار داشت.
معدن مهماندویه دامغان تعطیل شد/ پیمانکار معدن جان باخت
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق اکبری، رئیس کل دادگستری استان سمنان، در تشریح این خبر گفت: در ساعت 15:30 دقیقه روز گذشته گزارشی مبنی بر گازگرفتگی تعدادی از معدنکاران در معدن جواهر زغال در مهماندویه دامغان اعلام شد که به محض اطلاع به دادستان دامغان دستور داده شد، با حضور در محل، نسبت به بررسی ابعاد حادثه اقدامات لازم را با بسیج نهادهای اجرایی، امدادرسانی و سایر مسئولان مربوطه معمول دارد.
وی ضمن ابراز همدردی با خانواده‌های جان‌باختگان گفت: در این حادثه متاسفانه ۷ نفر جان باختند که ۵ نفر از معدنکاران این معدن بوده و ۲ نفر دیگر نیز به محض اطلاع از این حادثه قبل از حضور نیروهای امدادرسانی از معدن‌های مجاور برای نجات این حادثه‌دیدگان و با اختیار خویش و فداکارانه به داخل این معدن رفته بودند که متاسفانه همگی به علت تجمع گاز متان که منجر به کمبود اکسیژن در معدن گردیده، فوت شدند.
رئیس کل دادگستری استان سمنان ادامه داد: گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که این معدن مجوز فعالیت داشته و از آذر ماه سال گذشته به علت سرمای شدید آن منطقه، امکان ادامه فعالیت نداشته و ادامه فعالیت آن متوقف شده بود و امروز در اولین روز کاری، متاسفانه چنین حادثه دلخراشی به وقوع پیوست. این معدن تا اطلاع ثانوی تعطیل می‌شود.
گفتنی است که پیمانکار معدن هم متاسفانه در این حادثه جان باخته است و مجموعاً ۷ نفر فوت کردند.
حوادث مشابه در معادن ایران: معدن طبس
حادثه معدن دامغان در حالی رخ داده است که یادآوری یک حادثه مشابه در معدن زغال‌سنگ طبس در سال گذشته (1403) می‌تواند ابعاد بحرانی شرایط ایمنی معادن ایران را برجسته‌تر کند. در حادثه معدن طبس، که به‌دلیل انفجار گاز متان در عمق معدن رخ داد، ۵۲ نفر جان خود را از دست دادند. این حادثه همچنین به علت نقص در سیستم تهویه و عدم رعایت استانداردهای ایمنی روی داد.
حادثه طبس، که یکی از مرگبارترین حوادث معدنی ایران در سال گذشته بود، به‌ویژه توجه‌ها را به وضعیت ایمنی معادن زغال‌سنگ و ضرورت ارتقاء نظارت‌ها و استانداردها جلب کرد.
متأسفانه، با وجود حوادث پی‌درپی، به‌نظر می‌رسد که اقداماتی که باید برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی صورت گیرد، در بسیاری از معادن ایران ناکافی بوده است.
بررسی علل مشترک حوادث معدن دامغان و طبس
علل اصلی حوادث معدن‌های دامغان و طبس، به‌طور مشترک، به نقص در رعایت اصول ایمنی و ناکافی بودن تجهیزات پیشرفته مربوط می‌شود. در هر دو حادثه، مشکلاتی مانند عدم تهویه مناسب، نقص در سیستم‌های ایمنی و خطاهای انسانی در بررسی شرایط زیرزمینی و انجام محاسبات فنی نقش بسزایی داشتند. در معدن دامغان، اشتباهات محاسباتی در طراحی و نظارت بر تونل‌ها باعث این فاجعه شد. در حالی که در معدن طبس، انفجار گاز متان در تونل به‌دلیل نقص در سیستم تهویه و عدم انجام چک‌های لازم، منجر به حادثه شد.
ضرورت بازنگری در ایمنی معادن زغال‌سنگ ایران
این حوادث بار دیگر نشان داد که معادن زغال‌سنگ در ایران، علی‌رغم داشتن اهمیت اقتصادی بالا، نیازمند بازنگری جدی در زمینه ایمنی هستند. مشکلاتی همچون نبود تجهیزات مناسب، کمبود دوره‌های آموزشی ایمنی برای کارگران، و عدم نظارت صحیح بر معادن، از جمله عواملی هستند که باید به سرعت اصلاح شوند.
برای پیشگیری از بروز چنین حوادثی، می‌توان چندین اقدام اساسی انجام داد:
1. بهبود نظارت دولتی و خصوصی: نظارت‌های سخت‌گیرانه‌تر و مداوم بر معادن، به‌ویژه در بخش‌های زیرزمینی و خطرناک، می‌تواند به کاهش ریسک حوادث کمک کند.
2. نهادینه‌سازی فرهنگ ایمنی: آموزش‌های ایمنی منظم برای کارگران و بهره‌برداران معادن ضروری است تا خطرات احتمالی قبل از وقوع شناسایی و پیشگیری شوند.
3. به‌کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته: استفاده از سیستم‌های تهویه پیشرفته، ابزارهای دقیق نظارت بر گازهای موجود در معادن، و سیستم‌های خودکار برای شناسایی خطرات در معادن می‌تواند میزان بروز حوادث را کاهش دهد.
4. استانداردسازی شرایط کاری: شرایط کاری در معادن باید به‌طور دقیق استانداردسازی شده و بر اساس بهترین شیوه‌های جهانی ایمنی و بهداشت شغلی تنظیم شود.
حادثه معدن دامغان، که به‌دلیل خطای فردی و اشتباهات محاسباتی رخ داد، بار دیگر نشان داد که معادن زغال‌سنگ در ایران با خطرات جدی مواجه هستند. برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی، باید توجه ویژه‌ای به بهبود وضعیت ایمنی در این معادن شود. در غیر این‌صورت، خطرات بیشتری جان کارگران را تهدید خواهد کرد و روند تولید معادن به خطر خواهد افتاد.
