بروز پدیده فرونشست در ایران که پیامد استخراج بی رویه آب زیرزمینی است، بیش از یک دهه کشور را با مخاطره ای روبرو ساخته که امروز گریبانگیر افزون بر ۱۵۰ کشور جهان است.
به گزارش ایرنا، کارشناسان سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور بر این باورند که فرونشست زمین در اثر استخراج بی رویه از منابع آب زیرزمینی یکی از رویدادهایی است که در ایران به شکل گسترده دیده می شود.
فروریزش و فرونشست می تواند در اثر پدیده های طبیعی زمین شناسی مانند زمین لرزه، انحلال سنگ های گچی، نمکی یا آهکی، آب شدن یخ ها و تراکم نهشته ها، حرکت های آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت های انسانی مانند معدنکاری، برداشت سیالات زیرزمینی مانند آب های زیرزمینی، نفت یا گاز ایجاد شود.
برداشت بی رویه آب های زیرزمینی از سامانه آبخوان، موجب کاهش فشار آب منفذی و افزایش تنش موثر عمودی می شود که در نتیجه، تراکم واحدهای آبخوان و مصالح رسی ریزدانه کم می شود.
هنگامی که تنش ناشی از برداشت آب های زیرزمینی بیش از تنش پیش تحکیمی شود، ذرات خاک در اثر بار اضافی متراکم شده و با آرایش جدید قرار میگیرند که در این مرحله تراکم حاصل از آن اغلب بدون برگشت به حالت اولیه است.
پدیده فرونشست زمین چنانچه با مدیریت صحیح همراه نشود، می تواند خسارات جبران ناپذیری را برای مناطقی فراهم سازد که با این خطر روبرویند، بنابراین شناسایی دقیق نقاط در حال فرونشست، می تواند شیوه روبرو شدن با آن را روشن سازد.
تعیین نرخ سالیانه این رویداد و برآورد ویژگیهای ژئوتکنیکی رسوبات در حال فرونشست نقش مهمی در مدیریت و کنترل این پدیده دارد.
ساخت سدها و حفر چاههای جدید مجاز و غیرمجاز به تنش موجود افزود و سبب کاهش شدید و بدون بازگشت منابع آب، افت سطح آب، تغییر شدید کیفی و در آخر خشکیدگی بسیاری از چاهها شد.
گستردگی بهرهگیری از آسفالت در خیابانها نیز سبب می شود جریان آب هنگام بارش به بیرون شهر انتقال پیدا می کند و بدین ترتیب تراز آبهای زیرزمینی کاهش یابد.
پیامد خشک شدن چاه ها، کاهش سطح ایستایی فرونشست زمین در بسیاری از دشت های کشور است که روز به روز به دامنه آن افزوده می شود.
پدیده فرونشست بر خطوط ریلی، نفت و گاز آسیب می زند. همچنین زمین ها به شکل بایر و غیرقابل استفاده درمی آید و زیان های قابل توجهی برجای می ماند.
در این میان، فقدان یک دبیرخانه برای تجمیع اطلاعات و یافته های پژوهشی که در اختیار دستاندرکاران و برنامه ریزان قرار گیرد، در این بخش محسوس است.
