گروه بازار
سیمنار رقابت‌پذیری صنعتی ایران با سخنرانی فرشاد فاطمی و فرشید شکرخدایی در اتاق تهران برگزار شد.
به گزارش جهان اقتصاد، در این سیمنار که توسط کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران برگزارشد، دو مساله رقابت‌پذیری و بهره‌وری بنگاه‌های بحث و بررسی صورت گرفت.
در ابتدای این نشست مهدی پورقاضی، رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، به فعالیت‌های این کمیسیون طی یک سال گذشته و در ۲۶ نشست برگزارشده اشاره کرد و با بیان اینکه موضوع رقابت‌پذیری در دو سطح کلان و خرد قابل بررسی است، گفت: مباحثی که عمدتا در محافل کارشناسی مختلف مطرح می‌شود، معطوف به مسایل کلان است؛ اما باید این نکته را مورد توجه قرارداد که اگر محصول شرکت‌های تولیدی داخلی قرار است با محصول خارجی در کشورهای ثالث مانند عراق رقابت کند، باید در داخل هم با دیگر بنگاه‌های داخلی رقابت کند. در صورتی می‌توانیم در بازارهای خارجی رقابت کنیم که در داخل نیز مزیت رقابت‌پذیری داشته باشیم.
وی با انتقاد از اینکه بیشتر درخواست‌های تشکل‌ها در کشور بخشی است، گفت: مدیران صنعتی بیش از آنکه به منافع کلی اقتصادی بیندیشند، بخشی‌نگر هستند. دومین مساله‌ای که به عدم رقابت‌پذیری بنگاه‌ها دامن می‌زند، تمرکز مدیران صنعتی به مشکلات بیرون از بنگاه است. با وجود آنکه در همین شرایط، برخی بنگاه‌ها راه توسعه را در پیش گرفته و به بازارگشایی مشغول‌اند. پورقاضی افزود: مساله دیگری که در میان مدیران صنعتی شایع است، درخواست حمایت دائمی از دولت است. به طوری که آنها از دولت، امتیازات ویژه‌ای مطالبه می‌کنند.
در ادامه این نشست، سید فرشاد فاطمی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف به ارائه یافته‌های گروه مطالعاتی این دانشکده در مورد افزایش توان رقابتی بنگاه‌های صنعتی کشور پرداخت. این اقتصاددان در ابتدا به ارائه تعاریفی از رقابت‌پذیری پرداخت و گفت: رقابت‌پذیری، صرفا به معنای افزایش سهم بازار، افزایش ارزش افزوده یا فروش یک صنعت نیست.
وی افزود: در ادبیات اقتصادی رقابت‌پذیری با محاسبه بهره‌وری کل عوامل تولید کمی می‌شود. بهره‌وری کل عوامل تولید به آن بخشی از تولید یا ارزش افزوده که توسط نهاده‌های تولید مثل نیروی کار، سرمایه و انرژی قابل توضیح نیست، گفته می‌شود. اگر اقتصادی از شرایط رقابتی دور باشد، تعریف بالا برای محاسبه بهره‌وری قابل اتکا نیست.
او با مقایسه رشد بهره‌وری کل در زیر بخش‌های مختلف صنعت طی سال‌های ۱۳۸۶-۱۳۷۹ گفت: به جز رشته فعالیت‌های تولید منسوجات، تولید پوشاک، صنایع مواد غذایی و دباغی و عمل آوردن چرم که رشد بهره‌وری اصلاح‌شده مثبت دارند، این شاخص در بقیه صنایع منفی است. در رشته فعالیت‌های مهمی مانند صنایع تولید محصولات شیمیایی، تولید وسایل نقلیه موتوری، تولید ذغال کک - پالایشگاه‌های نفت و تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی که سهم بالای ارزش افزوده صنعت را تولید می‌کنند، میانگین رشد بهره‌وری اصلاح‌شده نه تنها منفی بلکه پایین‌ترین رشد بهره‌وری در میان سایر صنایع است.
وی در ادامه، با بیان اینکه در ایران کمتر دیده می‌شود که یک بنگاه اقتصادی متولد و به مرور بزرگ شود، گفت: اکثر بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در ایران، بزرگ متولد شده‌اند که عمدتا دولتی نیز هستند. فاطمی افزود: باید دولت‌ها در ایران شرایطی را فراهم کنند که کسب‌و‌کارها به هنگام تولد، بتوانند مسیر رشد را تا کسب جایگاه بنگاه بزرگ اقتصادی، طی کنند.
سیدفرشاد فاطمی با اشاره به عوامل موثر بر بهره‌وری، گفت: عوامل خرد که در اختیار بنگاه است و عوامل محیطی و اقتصاد کلان که عوامل برون‌زا و خارج از کنترل بنگاه است، بر میزان بهره‌وری موثر هستند. وی همچنین توضیح داد که بر این اساس، در هیچ یک از صنایع تغییر کیفیت نیروی کار و جذب افراد تحصیلکرده و ماهر منجر به افزایش کارایی نشده است. عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف سپس تصریح کرد که بررسی‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که صادرکننده بودن یک بنگاه بزرگ به معنای بیشتر بودن بهره‌وری آن بنگاه نسبت به سایر بنگاه‌هایی که صرفا در بازار داخلی فعالیت می‌کنند، نیست.
سیدفرشاد فاطمی در بخش دیگری از تحلیل خود، با بیان اینکه عوامل کلان توضیح‌دهنده تفاوت فاحش بهره‌وری بنگاه‌های بزرگ با بنگاه‌های کوچک و متوسط است، گفت: به نظر می‌رسد که بهره‌وری بنگاه‌های بزرگ بیشتر از بنگاه‌های متوسط و کوچک تحت تاثیر شرایط اقتصاد کلان و سیاست‌های مداخله‌گرانه دولت قرار می‌گیرد. وی افزود: بهبود عملکرد بنگاه‌های بزرگ، که با وجود تعداد کم، سهم بالایی از ارزش افزوده و اشتغال صنعت دارند بیش از آنکه در گرو رفع مشکلات سازمانی بنگاه، ارتقا کیفیت مدیریت و کلا عوامل خرد باشد، تابع بهبود شرایط محیطی کسب و کار در وضعیت اقتصاد کلان است. به گفته این اقتصاددان، فضای نامساعد کسب و کار و بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان است که بهره‌وری و در نتیجه قدرت رقابت‌پذیری پایین را به این بنگاه‌های بزرگ دیکته می‌کند.
سیدفرشاد فاطمی در پایان تحلیل‌های خود، به این نکته اشاره کرد که اقتصاد بدون نفت برای ایران، اقتصادی است که در آن بنگاه‌ها بهره‌ور شوند. وی گفت: سیاست‌گذاری‌ها باید به‌گونه‌ای تبیین شود که مدیران بنگاه‌ها به جای آنکه غالب وقت خود را متمرکز به بیرون از بنگاه و رفع مشکلات کنند، تمام تلاش خود را در داخل بنگاه خود برای ارتقای بهره‌وری به کار گیرند.
