کاش روزی برسد که مناسبات سیاست خارجی ایران همانند اکثریت کشورهای جهان خالی از تنش و تشنج های غیرعادی شود و ایران نیز همانند شمار قابل اعتنایی از کشورها و جامعه ها برای گرفتن سهم بیشتری از اقتصادجهان نبردکند.
اما به هردلیل و از جمله استقلال خواهی ایران درمناسبات با غرب و به ویژه آمریکا اکنون ایران را درموقعیت خاصی قرارداه است و در یک دوره کمتر از ۷ سال،شاهد دوبارتحریم گسترده بوده است. بازگشت رژیم تحریمها از اردیبهشت ماه امسال شروع و در ماههای تازه سپری شده تکمیل شده است.
این اتفاق پس از آن رخ داد که دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا با روشنی و صراحت گفت قرارداد موسوم به برجام را که ایران با کشورهای آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلستان و آلمان امضا کرده بود قبول ندارد و آن را لغو کرد.
در حالی که انتظار می رفت سه غول اروپایی یعنی انگلستان، فرانسه و آلمان نیز آمریکا را همانند دور قبلی تحریم هادر سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ همراهی کنند اما این بار این اتفاق نیفتاده است. این جدایی اتحادیه اروپا از آمریکا درباره شدت عمل دربرابر ایران البته بیشتر در میدان سیاست است ومدیران و سهامداران اصلی شرکتهاى بزرگ اروپایی به صف تحریم کنندگان پیوسته اند. درباره این جدایی و انگیزه های اروپایی ها در همراهی نکردن سیاسی آمریکا به ویژه درباره برجام و حفظ آن دیدگاههای گوناگونی درمیان سیاست ورزان و افراد وجریانهای با نفوذ سیاسی در ایران وجود دارد.
برخی از این طیف ها و جریانهای سیاسی که اکثریت آنها منتقد دولت روحانی هستند باورشان این بود و هست که اروپا با آمریکا تقسیم کار کرده است و نقش پلیس خوب را بازی می کند و می خواهد ایران را از اینکه به مسیر قبل از برجام و توسعه فعالیت های هسته ای برگردد منصرف سازد. این گروه هنوز براین باوراستوارند و می گویند سازو کار مالی اندیشیده شده برای تسهیل تجارت با ایران نیرویی ندارد و دربرابر قدرت واقعی آمریکایی تابآوری نخواهد داشت و نابود می شود.
این باور درمیان نیروهای سیاسی نزدیک به دونالد ترامپ هم دیده می شود و آنها با صراحت می گویند این سیستم جدید که در حقیقت مانند یک شرکت تسویه وجوه اروپایی برای ایران عمل می‌کند تا امکان انجام مبادلات تجاری شرکت‌های اروپایی را با ایران فراهم آوردابزاری نمادین است و در واقع، "ابزار حمایت از مبادلات تجاری" همچون برنامه‌ای برای معاملات پایاپای بیرون از حوزه تسلط آمریکا بر اقتصاد جهانی کار می‌کند. این گروه و البته گروه بزرگی از کارشناسان می گویند انتظار می‌رود با این سازو کار تازه،دامنه این تجارت پایاپای یا تهاتری تنها کالاهای اساسی همچون دارو، غذا و محصولات کشاورزی را در بر بگیرد. قرار نیست که این ساز و کار به مبادلات مالی ناشی از فروش نفت، به‌عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد ارزی ایران سرایت پیدا کند.
اما گروه دیگری هستند که می گویند به دلایل گوناگون و ازجمله این احتمال که باید در پایداری ترامپ در منصب فعلی تردیدکرد و همچنین با این تحلیل که الان بهترین روزگار برای استقلال خواهی نسبی اروپا از آمریکاست باید دراین نقطه ایستاد و از برجام دفاع کرد. واقع بینی سیاسی و منطق و عقل فرمان می دهد دستگاه دیپلماسی ایران دیدگاه دوم را مبنای فعالیت های رسمی وغیر رسمی قرارداده و از همین نقطه درخط ترسیم مناسبات تازه با غولهای اروپایی حرکت کند. رها کردن همین یک نقطه موجود برای ترسیم یک خط تازه درتهیه وتدارک سیاست خارجی و به تبع آن تجارت خارجی تازه با خرد سیاسی ناسازگار است. بازرگانان و کارخانه داران و سایر فعالان اقتصادی می توانند با ایستادن برروی این نقطه تلاش کنند نقاط بعدی را یافته و آن را به یک فرصت تبدیل کنند. اروپایی ها با صراحت تمام از ایران می خواهند درمسیر جدایی انها از آمریکا دراین پرونده برخی همکاری ها را بپذیرند. شاید این مسیر تازه و کارسازی باشد که بتوان با ایستادن درآن رخنه و شکاف واقعی دررژیم تحریم ها ایجادکرد.
منطق استوارى که بهره برداری از کوچکترین روزنه ها را یک رفتار کامیاب می شناسد،به ما یادآوری می کند این روزنه را نبندیم.
تاسیس سازو کار تازه نقطه نخست مناسبات میان ایران و اتحادیه اروپا خواهد شد اگر به آن اعتقاد داشته باشیم و بر پدیدارکردن هر روزنه برای نفس کشیدن تجارت خارجی و نظام ارزی به محاصره افتاده ایران باورداشته باشیم.
حسین سلاح ورزی - نایب رئیس اتاق بازرگانی
