گروه بازار trades@jahaneghtesad.com صادرات به عنوان اصلی مهم در اقتصاد نقشی اثر‌گذار در توسعه کشورها دارد و در واقع به واسطه صادرات امکان توسعه بخش‌های مختلف اقتصاد فراه می‌شود، با توجه به اهمیت اینحوزه و فرارسیدن روز ملی صادرات با عباس حقیقی مدیرعامل بازرگانی کیان گستر و عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و همچنین عضو اتاق مشترک ایران و افغانستان گفتگوی انجام داده‌ایم. - وضعیت صاردات غیر نفتی در سال ۹۷ را با توجه به افزایش نرخ ارز که به رشد صادرات منتهی شده‌است، چگونه ارزیابی می‌کنید ؟ به گزارش سازمان توسعه تجارت ایران در پنج ماه نخست امسال ۱۹میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات و ۱۸ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار واردات داشتیم که این آمارها حاکی از افزایش ۱۳٫۷ درصدی صادرات و کاهش ۱۰ درصدی واردات نسبت به مدت مشابه پارسال است و این تغییر در صادرات را به دلیل اصلاح نرخ دلار بیان نموده اند . در اینجا این سوال پیش خواهد آمد که آیا این میزان از رشد صادرات به دلیل تغییر در سیاست ها و اصلاحات دولت است یا فعالیت تولیدکنندگان در بازارهای هدف و یا خیر ؟ توسعه صادرات به اصلاحاتی در شاخص های مختلف از جمله روابط بین الملل ، نرخ سود تسهیلات ، مشوق های صادراتی و تعرفه های گمرکی و ... نیاز دارد که در این مدت هیچکدام از این شاخص ها متاسفانه از سوی دولت اصلاح نشده است و هنوز شاهد این هستیم که دولت با صدور بخشنامه هایی سر راه صادرات سنگ اندازی می کند و دلیل افزایش صادرات به موضوعات دیگری مرتبط می شود . به نظر من رشد صادرات انجام شده طی ماه‌های اخیر حاکی از افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی می‌باشد که باعث شده بدون برنامه‌های مهندسی صادرات تجار کشور های مختلف و مخصوصا تجار کشورهای همسایه از این فرصت استفاده کرده و کالاها و محصولات ایرانی را با قیمت های داخلی به تاراج ببرند و انبار های ما حتی برای عرضه داخلی خالی و با رشد قیمت برای مصرف کننده داخلی مواجه شویم . اساسا مقوله تولید فرآیند زمان بری است ، اینگونه نیست که با جهش نرخ ارز و کاهش ارزش پول داخلی صادرات افزایش پیدا کند. برای افزایش صادرات معمولا نیاز به یک بازه زمانی حداقل شش ماه است ضمن اینکه باید ببینیم چقدر برای تولید ظرفیت داریم و با چه پشتوانه ای قرار است این تولیدات را صادر و پول آن را برگدانیم . از این رو افزایش قیمت ارز می تواند فرصت بالایی را برای صادرات فراهم کند اما نرخی که اکنون وجود دارد بیشتر حالت هیجانی داشته و نمیتوان مبنا قرارداد و در همین راستا با توجه به این که بسیار از صنایع تولیدی ما مستقیما به واردات وابسته اند در چنین شرایطی بسیاری از صنایع کوچک و متوسط ما که میتوانند نقش بسزایی در صادرات داشته باشند تضعیف و چه بسا حتی تعطیل شده اند . در خصوص پایداری و واقعی بودن صادرات باید گفت متاسفانه دولت ، تولیدکنندگان و بازرگانان ما زمانی که با چنین اوضاعی که ارزش پول ملی پایین می آید به فکر صادرات می افتند و تا این ملزوم را حس و لمس نکنند به فکر توسعه صادرات و ورود به بازارهای صادراتی و سهم گیری از آن بازار نسبت به رقبای خود نمی افتند ، ما باید بدانیم که صادرات یک قصه دو و سه روزه نیست بلکه نیازمند مهندسی و برنامه ریزی و استراتژی دقیقی است که اگر ما بخواهیم در بازارهای دنیا سهمی داشته باشیم باید مدیریت صحیح و کاربردی ای را لحاظ کنیم . با توجه به تحریم های جدید وضعیت صادرات چگونه خواهد شد ؟ تحریم برای ما بهترین فرصت است و باید تولید را محقق کنیم ، لذا صادرات به تبع تولید محقق می شود ، دولت باید آرامش را به بازار ارز برگرداند و همچنین رویکرد و سیستم اقتصادی را از وارداتی محور به صادراتی محور بودن تغییر نماید و از سوی دیگر باید از فرصت به وجود آمده تحریم به نفع تولید داخل حمایت کرد . همانطور که در صحبت های قبلی گفتم برای صادرات نیازمند برنامه ریزی ، استراتژی و مدیریت دقیقی هستیم که بتوانیم کالاهای دارای مزیت و رقابتی خود را در بازار بین المللی عرضه کنیم نه اینکه تولیدات مازاد خود را صادر کنیم ، ما باید به این باور ملی برسیم که صادرات می تواند اقتصاد کشورمان را قوی کند و باعث پشت سر گزاشتن این شرایط سخت باشد . دلایل عدم موفقیت صادرکنندگان ایرانی در پیدا کردن بازارهای جدید صادراتی ؟ متاسفانه یکی از ضعف های ما در خصوص با صادرات ، نبود اطلاعات دقیق و به روز از بازار وارداتی و مصرف کشور های هدف می باشد . اتاق های مشترک فی ما بین کشور ها یکی از پایگاه های مشاوره و ارائه اطلاعات می باشند ولی متاسفانه اکثر اتاق های مشترک ایران با دیگر کشور ها نیمه فعال و یا غیر فعال هستن ، به طور مثال ما در ایران سه اتاق مشترک ایران و افغانستان داریم ( تهران ، مشهد و بیرجند ) ولی هیچگونه فعالیتی مخصوصا دفتر مرکزی در تهران نداشته و لازم به ذکر است این اتاق ها حتی مهمترین اولویت یک تشکل که داشتن سایت با اطلاعات ، اخبار ، آمار و .... که می تواند نیاز اولیه یک شرکت تولیدی در خصوص با آشناییت یک کشور است را ندارند . دومین دلیل عدم انجام تحقیقات بازار در کشور هدف از سوی شرکت های تولیدی قبل ورود به بازار کشور هدف می باشد . تحقیقات بازار در خصوص شناخت واردکنندگان ، مراکز پخش ، رقیب شناسی و در نهایت اعتبار سنجی نمایندگان قبل از بازاریابی و یا تبلیغات در آن کشور هدف مانند حضور در نمایشگاه ها باید انجام گردد . عدم بازاریابی ، تبلیغات و همچنین حضور مستقیم در کشورهای هدف یکی دیگر از ضعف های ما در خصوص با صادرات می باشد و لازم به ذکر است در کشور هایی همچون عراق و افغانستان که شرکای تجاری ما محسوب می شوند و بالاترین حجم صادرات غیر نفتی ما به این دو کشور به انجام می رسد ، بازاریابی و تبلیغات ما در این کشور ها صفر درصد می باشد . عدم برگزاری نمایشگاه های تخصصی در گروه های کالایی تولیدی و خدماتی صادراتی یکی دیگر از ضعف های کشور ما در خصوص با صادرات می باشد . برگزاری نمایشگاه های تخصصی باعث تشویق و اعتماد تولیدکنندگان جهت حضور بیشتر و پررنگ تر می شود و همچنین میتوانند به اهداف مورد نظر خود در خصوص با صادرات با سهولت بیشتری انجام گردد . و در نهایت تولیدکنندگان ما باید این را بدانند که صادرات با فروش داخلی متفاوت است ، حتی نسبت به فرهنگ ، دین و زبان هر کشور نوع ورود به بازار ، بازاریابی و همچنین تبلیغات متفاوت می باشد . دلایل عدم موفقیت صادرکنندگان ایرانی در خصوص پایداری و ماندگاری در بازارهای هدف ؟ عدم ثبات ارز در حال حاضر با وجود تحریم ها ، عدم برنامه ریزی و استراتژی بلند مدت فروش نسبت به نیازهای کشور هدف ، عدم شناخت و شناسایی نمایندگان قبل از اعطای عاملیت فروش و نمایندگی در کشور هدف صادراتی ، عدم نظارت بر فعالیت نمایندگان ، عدم انجام تبلیغات های مستمر و مداوم ، عدم سرمایه گذاری های مشترک ، تیمی و ایجاد هولدینگ های فروش کلا و خدمات در بازار صادراتی را می توان از موارد اصلی عدم موفقیت صادرکنندگان ایرانی در خصوص پایداری و ماندگاری در بازار های هدف صادراتی نام برد . ترکیب کالاهای صادراتی ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟ در سه ماهه سال جاری حدود ۴/۹ میلیارد دلار کالای واسطه ای ( با سهم ارزشی حدود ۸۱ درصد ) ، حدود ۲۴۳ میلیون دلار کالای سرمایه ای ( با سهم ارزشی حدود ۱/۲ درصد ) و حدود ۲ میلیارد دلار کالای مصرفی ( با سهم ارزشی حدود ۱۷ درصد ) به خارج از کشور صادر شده است. در مقایسه با سه ماه نخست سال ۹۶ به نظر می رسد سهم کالاهای واسطه ای در صادرات کاهش و سهم کالاهای مصرفی و کالاهای سرمایه ای افزایش یافته است . لذا با توجه به آمار فوق ترکیب کالاهای صادراتی ایران نسبت به سال گذشته رشد داشته و تراز تجاری مثبت را نشان می دهد ولی این این نکته را باید در نظر داشت که این تراز تجاری مثبت در گرو بالا رفتن ارز و پایین آمدن ارزش پول ملی نسبت ارزش ریال در سال گذشته قابل تفسیر است یا خیر ؟