مهدی مطهرنیا-استاد دانشگاه
در ادبیات سیاسی سیر تکامل جنبشهای اعتراضی روند رو به تکامل و تکثرگرا داشته است. انقلابهای کلاسیک به انقلابهایی گفته میشوند که دارای سازماندهی بسیار قدرتمند ناشی از الیگارشی انقلابی و وجود یک رهبر برجسته انقلابی است. انقلاب فرانسه، انگلستان، انقلاب آمریکا، کوبا و در نهایت در انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۵۷ ما شاهد روی کار آمدن رهبران انقلابی هستیم که به طور برجسته انقلاب را هدایت میکنند. از طرف دیگر سازماندهی در آنها بسیار بالاست. در میان انقلابهای نامبرده انقلاب ایران از رویکردهای اجتماعی برخوردار بود. انقلاب اسلامی در سه چهره مورد توجه است. انقلاب اسلامی به مثابه یک انقلاب کلاسیک، انقلاب اسلامی به مثابه یک انقلاب مدرن و انقلاب اسلامی به مثابه یک جنبش اجتماعی برداشتهای مختلف از انقلاب ایران است. افرادی مانند حامد الگار انقلاب ایران را انقلابی کلاسک میدیدند. برخی نیز آن را شبیه انقلاب مدرن میدانستند و شخصی مانند فکو انقلاب ایران را جنبش اجتماعی میدانستند. از انقلابهای کلاسک که بگذریم، به انقلابهایی برخواهیم خورد که مدرن است و دارای سازماندهی به معنای خشونت با رژیم حاکم به معنای سیاسی صرف نیست تا تغییر نخبگان صورت بگیرد. انقلابهای کلاسیک با خون بارگی بالایی روبرواست. این در حالی است که انقلابهای مدرن از منظر خون بارگی تضعیف میشوند. در کنار این دو انقلاب جنبشها نویین اجتماعی به وجود آمد. این جنبشها دارای ویژگیهای خاصی هستند که فکو آن را دسته بندی کردهاند یکی از ویژگیهای جنبشهای اجتماعی ولنگار و چند وجهی بودن آن است. این جنبشها فاقد یک طبقه آوانگارد انقلابی است. نمیتوانیم تشخیص دهیم کدام وجه از جامعه در این جنبشها مورد هدف است و این جنبشها در کدام یک از گسلهای اجتماعی استقرار پیدا میکند. در نتیجه چون تشخیص این وضعیت در شرایط ولنگار سخت میشود، این جنبشها را جنبشهای کور میدانند. این جنبشها فاقد رهبر مشخص هستند. و اکنون با توجه به شبکههای اجتماعی و ورود انسان به اتاق شیشهای و در آستانه نقل انتقال از این اتاق به گوی بلورین این وضعیت از وجه پر رنگتری برخوردار خواهد شد. این رسانهها هستندکه رهبری جنبشهای نوین اجتماعی را برعهده دارند. بهارعربی این موضوع را نشان داد. ممکن است این جنبشها سیستم حاکم را از بین نبرد ولی آنقدر فشار میآورند که آنها را فلج میکنند. لذا جنبشهای اجتماعی جنبشهای کور نیستند بلکه جنبشها متکثر کسرت گرا برای ایجاد وحدت عملیاتی هستند که کنترل بر آها سخت است و پیامهای خود را در بلند مدت به جای میگذارد.