پلاسکو را بازسازی نکنید

ناصر ذاکری- با فاصله کمی از فاجعه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو، آقای سعیدی‌کیا رئیس بنیاد مستضعفان اعلام کرد ساختمان پلاسکوی جدید طی دو سال بنا خواهدشد. دلیل این بیان احساسی را به‌خوبی می‌توان درک کرد. ساختمانی تخریب شده، و مالک ساختمان هم در جمع نهادها و سازمان‌های در معرض اتهام حضور دارد. مالک هرچند سرقفلی تمام واحدهای تجاری را به غیر واگذار کرده، اما بازهم "مالک" است، امتیازاتی دارد و البته تعهداتی. اینک صدها واحد صنفی تعطیل شده‌اند، و صدها نفر بیکار. خسارت قابل‌توجهی به کسبه ساختمان وارد آمده، و ... . از سوی دیگر فرو ریختن ساختمانی قدیمی و متعلق به گذشته، و مطرح شدن ایرادات احتمالی در نگهداری آن، به‌گونه‌ای مبدل به یک موضوع حیثیتی شده‌است. در چنین شرایطی آقای سعیدی کیا از بازسازی "پلاسکوی جدید" سخن می‌گوید که طبعاً نماد معماری و تجارت عصر جدید خواهدبود، و تازه ساخت آن بیشتر از دوسال طول نخواهدکشید، آن‌هم در شرایطی که یکی از ویژگی‌های مهم پروژه‌های عمرانی در کشورمان، بیش از حد به‌طول انجامیدن آن‌هاست. این ساختمان دوباره کسبه ساختمان قدیم را گردهم جمع خواهدکرد، و دوباره چشم و چراغ صنوف خواهدشد. به این ترتیب بخش مهمی از ضرر و خسارت کسبه مستقر در ساختمان پلاسکو جبران می‌شود. البته آقای سعیدی‌کیا بلافاصله به نکته قابل‌تأمل دیگری هم اشاره کرده‌است: "این واحدها را طبق ضوابطی به ذینفعان واگذار خواهیم کرد". به نظر می‌رسد مالک علاوه بر دلایل و انگیزه‌های پیش گفته، به بعد مالی و گردش وجوه در این پروژه جدید هم توجه دارد. اجرای چنین پروژه‌ای علاوه بر ابعاد حیثیتی آن، می‌تواند از بعد مالی و اقتصادی هم مثبت تلقی شود. ساختمان جدید فضای قابل‌واگذاری بیشتری خواهدداشت، از استانداردهای ایمنی و رفاهی بسیار بالاتری برخوردار خواهدبود، و علاوه بر جبران خسارت کسبه یا حداقل بخشی از آن، لزوماً پروژه‌ای زیانده نخواهدبود. بهتر است فعلاً درباره حدود تعهدات و مسؤولیت مالک ساختمان، صاحبان سرقفلی، بهره‌برداران و سایر نهادهای مسؤول سخنی نگوییم و همه را به مسؤولان ذیربط واگذار کنیم که به‌دور از احساسات و حب و بغض به موضوع رسیدگی کرده، و آن را ریشه‌یابی کنند. اما نکته‌ گفتنی این است که در سرزمین ما بی‌اعتنایی فراوانی به معیارها و اصول ایمنی می‌شود. اشخاص خواه حقیقی و خواه حقوقی، توجهی به دستآوردهای علمی و کارشناسی ندارند، و با سهل‌انگاری خود فاجعه می‌آفرینند. سازمان‌ها و نهادهای مسؤول هم راه شانه خالی کردن از زیر بار مسؤولیت‌هایشان را به خوبی یاد گرفته، و بارها تمرین کرده‌اند. حادثه پلاسکو نباید فراموش شود. منظور من فضاسازی رسانه‌ای و احتمالاً بهره‌برداری انتخاباتی و تبلیغی نیست. این حادثه نشانه‌ای از ضعف مدیریت‌ها، خلأهای قانونی، بی‌اعتنایی به اصول ایمنی و بی‌اعتنایی به ضرورت تجهیز سازمان‌های امدادرسان است. این حادثه نمایشی از جنگ مظلومانه "غیرت و وظیفه‌شناسی" با آتش بی‌تدبیری و نبود امکانات است. به نظر من، به‌جای ساختن برجی جدید و فروش واحدهای تجاری آن با بالاترین قیمت، بهتر است برای این مکان فکر دیگری بکنیم. این مکان محل عروج مدافعان مظلوم شهر است که جور نبود امکانات و تجهیزات را با به‌خطر انداختن جان خود کشیدند، بی‌عذر و بهانه به کام آتش و آوار رفتند تا قربانیان حادثه و حتی اموالشان را نجات دهند. این مکان نورانی شایستگی آن را دارد که بنایی برای یادبود این روحیه ایثار و غیرتمندی در آن برپای داشته‌شود. در این بنا، می‎توان مرکزی برای آموزش و آشنایی نسل جوان ما با ضرورت توجه به اصول ایمنی، وظیفه‌شناسی و جانبازی راه‌اندازی کرد. دانش‌آموزان شهرمان به‌عنوان سازندگان آینده این سرزمین، در قالب دوره‌های چندساعته با بازدید از این بنای ماندگار، از یک سو با مظلومیت مدافعان بی‌ادعای شهر آشنا خواهندشد، و از سوی دیگر به ضرورت رعایت اصول ایمنی و خسارت‌هایی که بی‌توجهی‌ها و سهل‌انگاری‌ها به جامعه تحمیل می‌کند، پی‌خواهندبرد. این مکان و این بنا می‌تواند نشانی دائمی از مظلومیت و ایثارگری و درعین‌حال بهانه‌ای برای یادگیری و رعایت اصول ایمنی باشد. برج پلاسکوی جدید را هرجای دیگری می‌توان بنا کرد، اما برای ساختن بنای یادبود مدافعان مظلوم شهر هیچ مکانی به شایستگی محل عروج آن پاکبازان بی‌ادعا نیست. ارزش این مکان بالاتر از آن است که محل تعریف پروژه ساختمانی باشد، و موضوع محاسبه سود و یا زیان ساخت‌وساز و کسب درآمد.