جهان اقتصاد در سالی که گذشت

بررسی تحولات اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۶ به مناسبت آغاز سال ۲۰۱۷ میلادی

مهندس علی نورانی

تحلیلگر ارشد مالی کارگزاری بین المللی ویندزور

نگاهی به مهمترین اتفاقات اقتصادی سال ۲۰۱۶

سال ۲۰۱۶ یکی از غیر قابل پیش بینی ترین سالهای اخیر در زمینه سیاسی و اقتصادی بوده است، از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی تا انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا و بسیاری دیگر از اتفاقات ریز و درشت، دنیای اقتصاد و مناسبات مالی و پولی را متحول و دگرگون کرده است. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به مهمترین اتفاقات اقتصادی و سیاسی مرتبط با بازارهای مالی در سال ۲۰۱۶٫

برگزیت ۱ :

شاید بتوان مهمترین اتفاق اقتصادی و سیاسی سال ۲۰۱۶ را تصمیم مردم بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپایی دانست. اتفاقی که در ۲۳ ژوئن و در یک نظرسنجی در این کشور روی داد. هر چند مخالفان خروج همچنان دلایلی مانند اطلاع رسانی ضعیف درباره پیامدها و یا طوفانی بودن این روز و عدم حضور جوانان را از دلایل این اتفاق می دانند و همچنان پیگیر لغو این تصمیم هستند، اما باید اذعان داشت که مردم بریتانیا خسته از بحران های اتحادیه اروپا و همینطور مشکلات مرتبط با قوانین مهاجرتی این اتحادیه، تصمیم به خروج از آن را گرفتند و در ادامه شبیه به همین تصمیم در آمریکا هم گرفته شد و شخصی به ریاست جمهوری رسید که آرمان هایی مانند درب های بسته برای مهاجران و دور شدن از اقتصاد با رویکرد دهکده جهانی را در برنامه های خود داشت. در ماه های پایانی سال پارلمان بریتانیا با تصویب برنامه های خانم ترزا می ، نخست وزیر جدید بریتانیا، ماه مارچ ۲۰۱۷ را آغاز فرایند دوساله خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی اعلام کرد.

دونالد ترامپ:

پدیده بزرگ و تاریخی امسال که احتمالا با حضور او در چهار سال آینده دنیای متفاوتی را چه از نظر اقتصادی و چه در زمینه های سیاسی و اجتماعی خواهیم دید، آقای دونالد جان ترامپ است. کسی که در ابتدا حضور او دستمایه طنزنویسان و هنرمندان آمریکایی بود و حالا اختیار دولت و نیروهای مسلح آمریکا در دستان اوست. ضمن اینکه با توجه به پیروزی جمهوری خواهان در هر دو مجلس نمایندگان و سنا، دونالد ترامپ مانع مهمی را در برابر خود برای اجرای برنامه های جنجالی در زمینه های اقتصادی و سیاسی نمی بیند. از مهمترین برنامه های رییس جمهور جدید آمریکا می توان به لغو پیمان ترنس پاسیفیک ۲ و نفتا ۳ ، همچنین بازنگری در تعامل آمریکا با سازمان تجارت جهانی ۴ ، ایجاد تعرفه برای کالاهای ورودی به آمریکا بخصوص از سمت چین و مکزیک، کاهش مالیات برای بنگاه های بزرگ اقتصادی، لغو قانون داد-فرانک ۵ ، تغییرات بنیادی در برنامه اوباماکر ۶ و وضع قوانین جدید مهاجرتی نام برد. هر کدام از این اتفاقات می تواند چهره اقتصادی آمریکا و بدنبال آن اقتصاد بین المللی را تغییر دهد. تحولات حاصل از مجموع این برنامه ها می تواند بسیار بزرگتر از برگزیت باشد و باعث تغییرات بنیادی در روابط اقتصاد بین المللی گردد.

یورو:

از اواسط سال ۲۰۱۴ ارزش یورو در بازار رو به کاهش گذاشت و با بیش از ۲۵ درصد کاهش در ابتدای سال ۲۰۱۶ به نزدیکی برابری یک دلار در برابر هر یک یورو رسید، اما در ادامه و نیمه ابتدایی سال دوباره بخشی از مسیر رفته را بازگشت. از ماه ژوئن اما مجموعه ای از اتفاقات مهم به ماهیت این واحد پولی مشترک خدشه وارد کرد و ارزش آن را در پایان این سال میلادی به کمترین میزان در چهارده سال اخیر رساند، تا جایی که هم اکنون ارزش هر یورو تنها کمی بیش از سه درصد از ارزش هر دلار است و این در حالیست که این میزان در ماه جولای سال ۲۰۰۸ شصت درصد بوده است. موضوعاتی مانند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی، زمزمه های جدایی طلبانه در دیگر کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، ایتالیا و آلمان و همینطور مشکلات اروپا با بحران مهاجرت و حمله های تروریستی همگی بر امنیت سرمایه گذاری در این اتحادیه تاثیر منفی داشته است و یورو را از لیست سرمایه گذاری بسیاری از سرمایه داران جهان خارج کرده است.

توافق اوپک:

اتفاق تاریخی و مهم دیگر در سال ۲۰۱۶ توافق با اهمیت کشورهای صادرکننده نفت خام (اوپک) در وین اتریش بود. در جایی که مشکلات سیاسی زیادی میان اعضای این کارتل ۷ بزرگ نفتی و بخصوص ایران و عربستان وجود داشت، اما اعضا بر روی یک توافق با اهمیت برای کاهش تولید نفت به توافق رسیدند و قیمت نفت که از پیش از قطعی شدن توافق و با زمزمه های مثبت درباره آن روندی صعودی یافته بود، به بالاترین میزان در هفده ماه اخیر رسید و در آخرین معاملات سال ۲۰۱۶ با ۵۷ دلار برای هر بشکه ۸ رکورد سالانه خود را شکست. این موضوع در آنجا اهمیتی مضاعف می یابد که بدانید قیمت هر بشکه نفت خام در ماه فوریه ۲۰۱۶ تا ۲۶ دلار برای هر بشکه کاهش داشت، که از سال ۲۰۰۳ به این سو بی سابقه بوده است.

طلا:

یکی از مهمترین ابزارهای سرمایه گذاری در دنیا قطعا این فلز کمیاب و استراتژیک است و اهمیت این فلز نه فقط بدلیل کاربردهای فراوان در تکنولوژی و همینطور سابقه گذشته آن بعنوان پشتوانه پول، بلکه بدلیل هزینه بالای تولید و موجودی بسیار کم آن در سراسر جهان می باشد ۹ . قیمت طلا در ابتدای سال جاری میلادی و با کاهش تقاضا برای آن در بازارهای جهانی به کمترین میزان در هفت سال اخیر و به نزدیکی ۱۰۰۰ دلار برای هر اونس طلا رسید و پس از آن دوباره و در واکنش به تنش های مختلف بین المللی و عدم ثبات در سرمایه گذاری های موازی تا بیش از ۳۰ درصد افزایش یافت و در جولای ۲۰۱۶ به ۱۳۷۵ دلار برای هر اونس طلا رسید. از اینجا بود که موضوعاتی مانند زمزمه های تغییر نرخ بهره آمریکا و آمار اقتصادی بالاتر از حد انتظار در آمریکا ورق را به نفع دلار چرخاند و طلا در بازار سقوط کرد و در آخرین معاملات سال ۲۰۱۶ در محدوده ۱۱۵۰ دلاری معامله شد.

چین:

اقتصاد چین بعنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکا، و همینطور بزرگترین کارخانه تولید کالا و مصرف مواد اولیه جهان، تاثیری مستقیم بر شرایط اقتصادی بین المللی از کشور های تولید کننده مواد اولیه گرفته تا مصرف کنندگان اروپایی و آمریکایی دارد. از این جهت هرگونه تغییر در شاخص های مالی این کشور تاثیرات مهمی را بر بازارهای مالی و پولی جهان خواهد داشت. سال ۲۰۱۶ روند کاهشی رشد تولید ناخالص داخلی این کشور که از سال ۲۰۱۰ آغاز شده بود، متوقف شد و رشد ۶٫۷ درصدی در تولید ناخالص داخلی این کشور رقم زده شد. این در حالیست که رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۱۰ به حدود ۱۲ درصد رسیده بود.

نرخ بهره فدرال آمریکا:

بالاخره و پس از کش و قوس فراوان، کمیته بازار آزاد فدرال رزرو آمریکا ۱۰ در آخرین نشست این کمیته در سال ۲۰۱۶، نرخ بهره فدرال را ۵۰ درصد افزایش داد و از میزان حداقل ۰٫۵ درصد به حداقل ۰٫۷۵ درصد رساند که دومین افزایش نرخ بهره فدرال در طی ۱۰ سال اخیر می باشد و با توجه به آمار خوب اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۱۶، کمتر و دیرتر از پیش بینی کارشناسان اتفاق افتاد. از طرفی این کمیته اعلام کرد که با توجه به شرایط جاری احتمال افزایش بیشتر نرخ بهره در سال ۲۰۱۷ تا محدوده ۱٫۵ درصدی وجود دارد و مجموعه این اخبار بازارهای مالی را در جهت تقاضای بیشتر برای دلار آمریکا سوق داد و همین شرایط می تواند برای سال ۲۰۱۷ نیز ادامه یابد.

سیاست های انبساطی دولت ژاپن:

از دیگر اتفاقات با اهمیت در بازارهای مالی در سال ۲۰۱۶ اجرای سیاستهای جدید انبساطی دولت ژاپن در جهت دستیابی به نرخ تورم ۲ درصدی و افزایش تحرک اقتصادی در این کشور بوده است. با توجه به اینکه تورم بسیار کم و یا منفی نیز مانند تورم های بالا می تواند به نظام اقتصادی یک کشور ضربه بزند و به طور خاص می تواند موجب رکود اقتصادی و کاهش انگیزه های تولیدی گردد، دولت ها و بانک های مرکزی برنامه انبساطی را برای جلوگیری از رکود اقتصادی پیاده سازی میکنند. دولت ژاپن هم با ارائه بسته های انبساطی و افزایش نقدینگی با خرید اوراق قرضه دولتی قصد دارد به اهداف تورمی خود برسد و بازارهای مالی بین المللی تحت تاثیر این اقدامات قرار گرفته اند.

شاخص های بورس های بین المللی:

شاخص های مهم جهان از جمله شاخص های بورس نیویورک دو رویکرد متفاوت را در سال ۲۰۱۶ داشته اند، رویکردهای کوتاه مدت کاهشی در برابر اتفاقات و بحران ها و واکنش های میان مدت و بلند مدت افزایشی در برابر تغییرات پایه ای در بازار و مجموعه این حرکات یک روند صعودی را در اکثر شاخص های بورس در سال ۲۰۱۶ ایجاد نمود و بعنوان مثال شاخص های اصلی بورس نیویورک مانند داوجونز ۱۱ ، نزدک ۱۲ و اس اند پی ۱۳ بعنوان پرچم دار بورس های مهم بین المللی، در این سال بیش از سی درصد افزایش یافتند، که شرایطی متفاوت با سال ۲۰۱۵ میلادی بود. در دو ماه پایانی سال با توجه به پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و برنامه های پیشنهادی او برای لغو قانون داد-فرانک و کاهش مالیات بنگاه های بزرگ اقتصادی در آمریکا، بازار بورس نیویورک واکنشی مثبت داشت و شاخص های بورس به بالاترین سقف عددی شاخص در طول تاریخ بورس آمریکا دست یافتند.

۱- برگزیت (Brexit) به برنامه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی اطلاق می شود.

۲- پیمان ترنس-پاسیفیک (انگلیسی: Trans-Pacific Partnership) (TPP) یک پیمان سرمایه ‌گذاری و مقررات گذاری منطقه‌ای است.

۳- قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی یا NAFTA (به انگلیسی: North American Free Trade Agreement) یک سازمان منطقه‌ای است که در ۱۹۹۴ پایه‌ریزی شد. این سازمان اقتصادی سه عضو دارد که عبارتند از آمریکا، کانادا و مکزیک.

۴- سازمان تجارت جهانی (به انگلیسی: World Trade Organization) (به شکل مخفف: WTO) یک سازمان بین‌المللی است؛ که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل و فصل می‌کند. تا کنون ۱۶۴ کشور عضو این سازمان شده اند و افغانستان جدید ترین عضو آن می باشد.

۵- قانون داد-فرانک یا قانون اصلاح وال استریت و حفاظت از مصرف کنندگان، مجموعه ای از مقررات برای شرکت های بورس اوراق بهادار نیویورک می باشد که سناتور کریستف داد و نماینده کنگره بارنی فرانک آنها را ارائه داده و رهبری حامیان آن را بعهده داشتند و در نهایت این قانون در ژوئن ۲۰۱۰ توسط باراک اوباما امضا و ابلاغ شد و محدودیت های مالی و پولی زیادی را در جهت حمایت از مصرف کنندگان برای شرکت های بورسی و بانک های آمریکایی ایجاد کرد. این قانون را مهمترین قانون تصویبی آمریکا درباره بازارهای مالی و بورس از زمان رکورد سال ۱۹۲۹ می دانند و جمهوری خواهان عملا مخالفت زیادی با این قانون داشتند، که با دست بالاتر دمکرات ها این قانون اجرایی گردید.

۶- Obama Care: طرح اجرایی باراک اوباما برای بیمه های درمانی همگانی که هنوز هم در اجرا با چالش هایی روبروست.

۷- کارتل شرکت‌هایی هستند که در یک رشتهٔ خاص فعالیت می‌کنند و با حفظ استقلال مالی و حقوقی خود با یکدیگر متحد می‌شوند و در مورد تقسیم بازار میان خود و حجم تولید و قیمت کالا با یکدیگر به توافق می‌رسند. هدف کارتل‌ها تسلط بر بازار یک کالای خاص از طریق تضعیف یا از بین بردن رقابت در بازار آن کالا توسط ایجاد انحصار است.

۸- یک بشکه نفت (Barrel) برابر با ۱۵۸٫۹۸ لیتر می‌باشد.

۹- کل طلای در دسترس در حال حاضر چیزی دز حدود ۱۷۰ هزار تن می باشد و با توجه به قیمت فعلی طلا این میزان معادل ۶ هزار و دویست میلیارد دلار خواهد بود. قیمت هر اونس طلا (۳۱٫۱۰۳ گرم) حدود ۱۱۵۰ دلار می باشد.

۱۰- فدرال رزرو (به انگلیسی: Federal Reserve)، به معنی «ذخیرهٔ فدرال»، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا است که در سال ۱۹۱۳ با هدف نظارت بر عملیات بانکی در این کشور تأسیس شد. کمیته بازار آزاد فدرال (FOMC) زیرمجموعه‌ ای از سیستم فدرال رزرو است. کمیته با تصویب قانون بانکداری ۱۹۳۳ تشکیل شده است. جلسات این کمیته هر شش هفته یک بار برگزار می شود و به سیاستگذاری در مورد مسائل مالی می ‌پردازد.

۱۱- Dow-Jones شاخص اصلی بورس نیویورک است که بر اساس قیمت ۳۰ شرکت برتر بورس نیویورک محاسبه میگردد. قدیمی ترین شرکت در این لیست شرکت کوکا کولا می باشد که از آغاز در لیست شرکت های برتر بوده است.

۱۲- NASDAQ بزرگترین بازار معامله الکترونیک سهام آمریکا می باشد که سهام بیش از ۳۲۰۰ شرکت در آن معامله میشود و مهمترین شاخص آن با نام نزدک ۱۰۰ ، بر اساس قیمت ۱۰۰ شرکت برتر این بورس محاسبه میگردد.

۱۳- S&P500 (مخفف عبارت Standard and Poor's index) فهرستی از ۵۰۰ شرکت برتر بورس سهام نیویورک و بازار نزدک می باشد.

مهندس علی نورانی

ali.nourani@windsorbrokers.com