نقدی بر سرفصل آموزش برنامه هفتم

حمزه حاجی عباسی-پژوهشگر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف

افزایش ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی در ایران نتیجه بی‌برنامگی است!

در سال‌های اخیر میزان ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی در ایران افزایش قابل‌توجهی یافته است. این در حالی است که مسئولان بی‌توجه به دلایل این اتفاق و بدون برنامه‌ریزی برای آینده همچنان بر جذب دانشجوی بین‌المللی اصرار دارند. میزان ترک تحصیل بالای دانشجویان بین‌المللی در سال گذشته باید زنگ خطری در مورد سیاست‌های گذشته باشد و مسئولان باید به این دغدغه پاسخ بدهند که چرا سال گذشته چندین هزار دانشجویان بین‌المللی تحصیل خود را رها کردند!؟

با وجود ترک تحصیل گسترده دانشجویان بین‌المللی، در لایحه پیشنهادی قانون برنامه هفتم توسعه، هدف ۳۲۰ هزارنفری جذب دانشجویان بین‌المللی به‌صورت حضوری و مجازی (۱۰ درصد کل دانشجویان) برای سال ۱۴۰۶ تعیین شده است. دولت چگونه و با چه برنامه‌ای می‌خواهد به این هدف بزرگ دست یابد؟

تقریبا می‌توان گفت با سیاست‌های فعلی نه‌تنها دسترسی به این عدد ممکن نیست بلکه نشان‌دهنده تسلط رویکرد کمی‌گرایی و کارهای نمایشی در سیاست‌های مربوط به دانشجویان بین‌المللی است. دلایل ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی در ایران مشخص است و تا رفع نشوند نباید به دنبال جذب دانشجوی بیشتری بود؛ اما مسئولان تمرکز خود را تنها بر جذب حداکثری قرار داده‌اند و توجهی به شرایط بد تحصیل دانشجویان در ایران ندارند. شرایط نامطلوب در حوزه آموزش و زیست دانشجویان و محرومیت از حداقل خدمات یک فرد ساکن در کشور باعث شده که آن‌ها پس از یک ترم یا دو ترم تحصیل، درس خود را رها کرده و به کشور خود بازگردند. این در حالی است که ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی ضربه جبران ناپذیری به اعتبار نظام آموزش عالی ایران وارد می‌کند که در بلندمدت اثر خود را نشان خواهد داد. در ادامه برخی از دلایل ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی را بیان می‌کنیم.

دلایل آموزشی ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی

به‌روز نبودن محتوای درسی دانشگاه‌ها وعدم توانمندی دانشجو در کسب مهارت‌های شغلی از مهم‌ترین مسائل حوزه آموزش عالی است. بازار کار نیاز به افرادی با قابلیت‌های ارتباطی و حل مسئله دارد. «اجبار» دانشجویان بین‌المللی به آموزش به زبان فارسی، توجه زیاد به آموزش مجازی، تجهیزات کهنه آزمایشگاهی وعدم توجه به پیشرفت تحصیلی دانشجویان بین‌المللی از جمله دلایل عمده عقب ماندگی تحصیلی آن‌ها در ایران است. پیامد یک آموزش ضعیف مواردی همچون اتلاف وقت دانشجو، رواج تقلب علمی و فساد، مدرک‌گرایی و در نهایت‌عدم اعتبار مدرک دانشگاه‌های ایرانی وعدم تائید صلاحیت وی توسط کشور خود است.

دلایل فرهنگی ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی

غم غربت دانشجو وعدم سازگاری با محیط فرهنگی و اجتماعی یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل دانشجویان است. عدم آگاهی کافی نسبت به شرایط ایران در بدو ورود به کشور باعث ایجاد «شوک عمیق مهاجرتی» در آن‌ها می‌شود. در طول تحصیل نیز ارتباطات بسیار کم دانشجویان بین‌المللی با دانشجویان و شهروندان ایرانی باعث کاهش رضایت آن‌ها از زندگی در ایران می‌شود و تعارضات و مسائل فرهنگی به وجود آمده به انزوای دانشجو و سپس ترک تحصیل وی منجر می‌شود. در این زمینه آگاهی‌رسانی اولیه به دانشجو و توانایی ارتباطی و مهارت زبان انگلیسی، ترکی و عربی کارکنان دانشگاه برای تعامل با دانشجویان بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار است.

دلایل اقامتی و کنسولی ترک تحصیل دانشجوی بین‌المللی

یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل دانشجویان بین‌المللی در ایران مشکلات کنسولی، رفت‌وآمد و اقامت است. گرفتن ویزا، انتقال پول، اجازه اشتغال و هزینه مسکن از جمله مهم‌ترین مشکلات تحصیل دانشجویان بین‌المللی در ایران است. اگرچه برای دانشجویان در ابتدای ورود به ایران فرش قرمز پهن می‌گردد ولی دانشجو پس از یک ترم تحصیل متوجه می‌شود که برای اقامت معمولی و رفت‌وآمد به کشور خود با مشکلات و دردسرهای بسیاری روبروست. دانشجویان بین‌المللی با توجه به دوری از خانواده نیاز بیشتری به منابع مالی دارند اما اشتغال آن‌ها در ایران ممنوع است. این در حالی است که دانشجویان در اغلب کشورهای جهان ۲۰ ساعت در هفته اجازه کار دارند. به‌طور خلاصه با شرایط فعلی دانشگاه و فضای اجتماعی در ایران آمادگی پذیرش تعداد زیاد دانشجوی بین‌المللی را ندارد؛ و در صورت‌عدم رفع موانع مذکور، جذب و پذیرش تعداد زیاد دانشجو منجر به افزایش میزان ترک تحصیل و ضربه به کیفیت و اعتبار نظام آموزش عالی ایران خواهد شد.