بنزین سوپر در بورس؛ طلیعه تحول بازار فرآورده های نفتی؟
محمدحسین صفایی، کارشناس انرژی
سرانجام، پس از انتظاری طولانی، نخستین محموله بنزین سوپر وارداتی پا به تالار بورس انرژی گذاشت و در اولین عرضه، با فروش کامل ۳۰۰ هزار لیتر به قیمت پایه ۶۵,۸۰۰ تومان به پایان رسید.
.
این رویداد که بسیاری از نگاهها را به خود خیره کرده بود، تنها یک معامله ساده نبود، بلکه آزمونی برای سنجش ظرفیت بازار انرژی (اختصاصا فرآورده های نفتی) و یافتن نقطه تعادل در یکی از حساسترین بخشهای اقتصاد کشور بود.
اگرچه نتیجه نهایی—فروش کامل محموله—موفقیتآمیز ارزیابی میشود، اما روند معامله، روایتی دیگر داشت. وقفهای کوتاه میان خرید پارت اول و دوم، پرده از «عدم اطمینان شدید» در میان خریداران اولیه برداشت. این تردید، حکایت از محتاط بودن بازیگران بازار در مواجهه با یک متغیر جدید داشت.
با این حال، فروش نهایی محموله، چراغ سبزی برای ادامه این مسیر بود؛ چراغی که پیام اصلی آن این است: «بازار در نقطه تعادل قرار دارد، اما این تعادل، نیازمند تایید نهایی بازار است.»
اکنون، صحنه اصلی آزمون از تالار بورس به صحنهی عرضه منتقل شده است. واکنش مصرفکننده نهایی به قیمت تمامشده در جایگاهها—که با افزوده شدن هزینههای حمل، سود جایگاه و مالیات، قطعاً بالاتر از قیمت پایه بورس خواهد بود—سرنوشت این مدل عرضه را مشخص خواهد کرد.
تنها در صورت استقبال بازار و وجود تقاضای واقعی است که میتوان با قطعیت از تداوم این راه سخن گفت و تحلیلهای آینده را بر اساس دادههای عینی و نه فرضیات، بنا نهاده و در تکمیل این طرح ارزشمند گام برداشت.
موفقیت این محموله اول میتواند سناریویی جذاب را رقم بزند: «اگر اقبال بازار را داشته باشیم، چه بسا قیمتها دیگر در سد پایه نمانند.» در این صورت، شاهد شکلگیری رقابتی سازنده در عرضههای بعدی خواهیم بود که به کشف قیمت واقعیتر و پویاتری برای این کالا منجر میشود. این الگو را باید نمونهای درسآموز و موفق برای واردات کالاهای استراتژیک به کشور دانست که سیگنال مثبتی از بلوغ نسبی خریداران و واقعبینانه بودن قیمتگذاری اولیه به سیاستگذاران میدهد.
این آزمایش اقتصادی، اگرچه حول محور سوخت میچرخد، اما درسی بزرگتر برای مدیریت کلان بازار در خود دارد. نکته قابل تأمل دیگر، گستره متنوع مصرفکنندگان این سوخت است که فراتر از خودروهای سواری معمول میرود.
هواپیماهای سبک مجهز به موتورهای پیشرفتهای مانند روتاکس، قایقهای تندرو، و خودروهای اسپرت و کلاسیک و بنزینسوز خارجی (توریستی و غیره) که نیازمند سوختی با اکتان بالا و کیفیت پایدار هستند، از دیگر ذینفعان کلیدی این عرضه بهشمار میآیند. برای این بخشهای تخصصی که تا پیش از این با چالشهای تأمین سوخت مناسب دست و پنجه نرم میکردند، عرضه رسمی بنزین سوپر در بورس میتواند نویدبخش تأمین مطمئن و شفاف باشد و به رونق صنایعی مانند گردشگری هوایی و دریایی کمک کند.
تجربه سایر کشورها نشان میدهد که میتوان با کاهش تعرفههای گمرکی (مانند واردات خودرو) و الزام صنعت به ارائه خدمات و تضمین کیفیت بلندمدت، همزمان هم از مصرفکننده حمایت کرد و هم از آسیبهای سیاستهای یارانهای—مانند مصرف گرایی افسارگسیخته و قاچاق—جلوگیری نمود. در چنین مدلی، عرضه سوخت در نرخ تمامشده واقعی میتواند به نفع مصرفکننده و اقتصاد ملی تمام شود.
اما نکته نهایی و تعیینکننده این است: موفقیت واقعی این طرح، نه در فروش بنزین سوپر در بورس، که در خردمندانه مصرف کردن آن نهفته است.
مدلهای جهانی به وضوح نشان میدهند که وابستگی صرف به خودروی شخصی و سوخت فسیلی، حتی برای تولیدکنندگان نفت نیز راهکاری پایدار نیست. بنابراین، عایدی حاصل از این گذار تدریجی، باید هوشمندانه در مسیر سرمایهگذاری برای توسعه زیرساختهای حملونقل عمومی پایدار و گسترش سوختهای پاک تزریق شود.
تنها در این صورت است که میتوان از این آزمون، نه تنها با پیروزی در یک بازار، که با بردی تاریخی برای آینده اقتصاد انرژی و محیط زیست کشور خارج شد.
