دوراهی خطرناک در حمایت معیشتی

طرح کالابرگ الکترونیکی که در ابتدا با هدف تأمین کالاهای اساسی با قیمت ثابت و قابل پیش‌بینی طراحی شده بود، حالا به نقطه‌ای رسیده که مسیر اجرای آن از فلسفه اصلی‌اش فاصله گرفته است. اصل بر آن بود که خانوارها بتوانند اقلام ضروری روزانه خود را با نرخ ثابت، در طول سال تهیه کنند؛ اما اکنون شاهدیم که اجرای این طرح نه‌تنها از اهداف اصلی‌اش منحرف شده، بلکه عملاً در مسیر نقدی‌سازی کامل حرکت می‌کند.

قرار بود با اختصاص ارز ترجیحی به کالاهای مشخص، دولت از جهش‌های قیمتی جلوگیری کند و بازار را در برابر موج‌های تورمی حفظ کند. اما آنچه اکنون رخ داده، بسط استفاده از اعتبار کالابرگ به تمام کالاهاست؛ مسیری که نه‌تنها کنترل تورم را ممکن نساخته، بلکه بر ابهام و بی‌ثباتی قیمت‌ها نیز دامن زده است.

وقتی کالابرگ به جای آنکه ابزاری برای تثبیت قیمت کالاهای مشخص باشد، به یک شیوه پرداخت جایگزین تبدیل شود، دیگر هدف‌گذاری اولیه یعنی حمایت مؤثر از سفره مردم محقق نمی‌شود. به‌ویژه در شرایطی که اقلام اساسی – مثل گوشت یا مرغ – به شکل افسارگسیخته‌ای گران می‌شوند، دیگر نه یارانه نقدی کفایت می‌کند و نه کالابرگ دردی از جامعه دوا خواهد کرد.

راهکار روشن است: بازگشت به متن قانون و اجرای دقیق آن. باید کالاهای اساسی – که حدود هشت قلم مشخص‌اند – با قیمت تثبیت‌شده در اختیار مردم قرار گیرند و اعتبار کالابرگ صرفاً برای همین اقلام قابل استفاده باشد. تجربه نشان داده، سیاست‌های ناپایدار در حوزه قیمت‌گذاری و حمایت‌های معیشتی، به جای مهار تورم، آن را از یک کالای خاص به کل بازار سرایت می‌دهد.

اگر بنا باشد حمایت دولت تنها در قالب یک عدد ریالی خلاصه شود، و بازار در مقابل هر نوع نوسانی آزاد گذاشته شود، نمی‌توان نام آن را «حمایت معیشتی» گذاشت. در این صورت تنها جابه‌جایی یک شکل از پرداخت با شکل دیگر صورت گرفته، بدون آنکه سفره مردم کوچک‌تر نشود.

کالابرگ می‌تواند ابزار کارآمدی باشد؛ اما تنها در صورتی که سیاست‌گذار آن را دقیق، هدفمند و در راستای تثبیت قیمت‌های حیاتی تنظیم کند، نه اینکه با رها کردن قیمت‌ها در بازار، تنها به ظاهر ماجرا اکتفا شود.