«جهان اقتصاد» گزارش می دهد طلوع نیروگاه‌های ترکیبی در عصر انرژی پایدار
گلناز پرتوی مهر
در دوران گذار جهانی به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و رقابت فزاینده برای تأمین برق مطمئن و اقتصادی، نیروگاه‌های ترکیبی به‌عنوان یک راهکار مؤثر برای تلفیق منابع تجدیدپذیر، منابع سنتی و سیستم‌های ذخیره‌سازی مطرح شده‌اند. این نیروگاه‌ها که معمولاً ترکیبی از انرژی خورشیدی، بادی، دیزلی/گازی و سیستم ذخیره‌سازی باتری هستند، قادرند ضعف‌های منابع متناوب را جبران کرده و برق پایدارتر و قابل پیش‌بینی‌تری فراهم کنند. در این گزارش، ابتدا وضعیت بازار جهانی، سپس روندها و فرصت‌ها، چالش‌ها و در نهایت توصیه‌ها برای اجرایی شدن بیشتر این نیروگاه‌ها بررسی می‌شود.
بازار جهانی نیروگاه‌های ترکیبی در سال 2024 تقریباً 4.5 میلیارد دلار ارزش داشته که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2034 به بیش از 11.2 میلیارد دلار برسد، با نرخ رشد مرکب سالانه حدود 9.5 درصد.
در بخش نیروگاه‌های تجدیدپذیر ترکیبی، ارزش بازار در سال 2024 حدود 48.6 میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2033 به 132.5 میلیارد دلار برسد.
مدل‌های معمول شامل ترکیب خورشیدی + بادی + ذخیره‌سازی باتری است. نوع‌های دیگر شامل خورشیدی + دیزل یا باد + دیزل نیز وجود دارند؛ به‌ویژه در مناطقی که شبکه برق اصلی ضعیف است.
سیستم‌های ذخیره‌سازی نه تنها برای تأمین پایداری و تنظیم بار بلکه برای ارائه خدمات شبکه بسیار مهم شده‌اند.
منطقه آسیا-اقیانوسیه پیشتاز رشد است؛ به خاطر افزایش تقاضای برق، صنعتی شدن و سیاست‌های حمایتی انرژی تجدیدپذیر.
کشورهای بزرگی مثل هند و چین پروژه‌های ترکیبی عظیم تعریف کرده‌اند تا ثبات شبکه را بهبود دهند و وابستگی به برق دیزلی را کاهش دهند.
پروژه “Gujarat Hybrid Renewable Energy Park” در هند یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های ترکیبی خورشیدی و بادی دنیاست.
در آفریقای جنوبی، نیروگاه “Oya Hybrid Power Station” ترکیبی از انرژی خورشیدی، بادی و سیستم ذخیره‌سازی باتری است که برق پایدار به شبکه سراسری عرضه می‌کند.
دولت‌ها در کشورهای مختلف اهداف بلندپروازانه‌ای برای تجدیدپذیرها تعیین کرده‌اند. مشوق‌های مالی، تسهیلات و الزامات خرید برق پاک، زمینه رشد نیروگاه‌های ترکیبی را فراهم کرده است.
فشار جهانی برای کاهش کربن نیز انگیزه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایدار را افزایش داده است.
هزینه پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی و سیستم‌های باتری هر سال کاهش می‌یابد. بهبود راندمان، افزایش دوام و استفاده از سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند باعث بهبود بازده نیروگاه‌های ترکیبی شده است.
در مناطقی که شبکه برق ناپایدار است، نیروگاه‌های ترکیبی گزینه‌ای ایده‌آل برای تأمین برق هستند.
صنایع بزرگ مانند معادن و مراکز داده نیز برای پایداری بیشتر به این مدل نیروگاه‌ها روی آورده‌اند.
سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی (BESS) بخش کلیدی نیروگاه‌های ترکیبی هستند. آنها نوسانات تولید برق از منابع متغیر را جبران کرده و امکان پاسخگویی به اوج بار را فراهم می‌کنند.
هزینه نصب تجهیزات خورشیدی، بادی و ذخیره‌سازی هنوز زیاد است و برخی کشورها یا شرکت‌ها توان مالی لازم را ندارند.
برای انتقال برق تولیدی، شبکه‌ای قوی و پایدار لازم است. ضعف شبکه در کشورهای در حال توسعه مانع رشد نیروگاه‌های ترکیبی می‌شود.
تجهیزات متنوع در نیروگاه ترکیبی نیاز به تخصص و مدیریت دقیق دارد. عمر مفید باتری‌ها نیز محدود است و هزینه تعویض آنها بالا خواهد بود.
تأمین زمین، تأثیر بر مناظر طبیعی و تنوع زیستی، و مصرف آب برای خنک‌سازی از جمله چالش‌های محلی پروژه‌هاست.
تغییرات طبیعی در تابش خورشید و سرعت باد، تولید را متغیر می‌کند؛ بنابراین هماهنگ‌سازی منابع و ذخیره‌سازی مناسب ضروری است.
محاسبه هزینه تمام‌شده برق (LCOE) برای نیروگاه‌های ترکیبی ضروری است تا صرفه اقتصادی آنها مشخص شود.
ایجاد تسهیلات مالی، تضمین خرید برق و مشوق‌های مالیاتی، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.
تقویت زیرساخت شبکه برق
ارتقای خطوط انتقال، شبکه‌های هوشمند و فناوری‌های پاسخگویی به تقاضا برای بهره‌برداری بهتر از نیروگاه‌های ترکیبی حیاتی است.
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید ذخیره‌سازی مانند سلول سوختی، هیدروژن سبز و باتری‌های نسل جدید توصیه می‌شود.
تربیت متخصصان فنی برای طراحی، نصب و نگهداری نیروگاه‌های ترکیبی باید در اولویت باشد.
اجرای طرح‌های آزمایشی در مقیاس کوچک می‌تواند زمینه‌ساز گسترش این مدل نیروگاه‌ها در مقیاس ملی شود.
نیروگاه‌های ترکیبی، به‌ویژه آنهایی که منابع تجدیدپذیر مانند خورشید و باد را با ذخیره‌سازی انرژی ترکیب می‌کنند، مسیر آینده سیستم‌های برق جهان را شکل می‌دهند. آنها برق مطمئن‌تر و پایدارتر فراهم کرده، انتشار کربن را کاهش می‌دهند و به بهبود امنیت انرژی کمک می‌کنند.
اگر کشورها بتوانند چالش‌هایی مانند هزینه اولیه، زیرساخت شبکه و پیچیدگی فنی را مدیریت کنند، این نیروگاه‌ها می‌توانند نقشی کلیدی در تحقق اهداف توسعه پایدار و امنیت انرژی ایفا کنند.
در دنیایی که انرژی تمیز به‌سرعت در حال تبدیل شدن به معیار اصلی توسعه است، نیروگاه‌های ترکیبی شاید همان پلی باشند که جهان را از عصر سوخت‌های فسیلی به دوران انرژی سبز پیوند می‌دهد.
پرداخت خسارت برقی چه شد؟
نوسانات و قطعی‌های اخیر برق به وسایل برقی برخی مشترکان آسیب زده است. این در حالی است که در قبوض برق مبلغی با عنوان «بیمه برق» برای جبران چنین خساراتی دریافت می‌شود و توانیر اعلام کرده بیش از ۹۰ درصد خسارات سال گذشته پرداخت شده و روند امسال نیز به‌زودی آغاز می‌شود.
به گزارش ایسنا، افزایش مصرف برق در تابستان و ناترازی میان تولید و تقاضا، سبب بروز نوسانات و قطعی‌های مکرر در برخی مناطق کشور شد؛ نوساناتی که خسارت‌های قابل‌توجهی به لوازم برقی برخی از مشترکان وارد کرد. در همین حال، پرسش اصلی بسیاری از مردم این است که «با وجود درج مبلغ بیمه در قبوض برق، خسارات ناشی از نوسانات چگونه و چه زمانی جبران می‌شود؟»
بر اساس اعلام شرکت توانیر، طرح بیمه خسارات برق با هدف حمایت از حقوق مشترکان همچنان در حال اجراست و در سال گذشته بیش از ۹۰ درصد خسارات ثبت‌شده از محل این بیمه جبران شده است. طبق این طرح، مبلغ بیمه درج‌شده در قبوض برق برای مشترکان خانگی ماهانه ۳۰۰ تومان و برای مشترکان تجاری ۳۰۰۰ تومان است.
مبالغ جمع‌آوری‌شده در اختیار شرکت بیمه‌گری قرار می‌گیرد که در مناقصه رسمی برنده شده است تا خسارات ناشی از نوسانات یا آتش‌سوزی‌های مرتبط با برق را پرداخت کند.
عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل دفتر مدیریت انرژی و برنامه‌ریزی امور مشتریان توانیر، در این خصوص به ایسنا گفت: در سال ۱۴۰۴ مبلغ بیمه بدون تغییر باقی مانده و شرکت بیمه آرمان به‌عنوان بیمه‌گر جدید انتخاب شده است.
او همچنین از مکانیزه شدن روند رسیدگی به پرونده‌ها خبر داد و افزود: مشترکان می‌توانند با مراجعه به سامانه bime.tavanir.gov.ir اطلاعات و مدارک خود را ثبت کنند تا پس از ارزیابی فنی، مبلغ خسارت مستقیماً به حسابشان واریز شود.
وی تأکید کرد که فرآیند پرداخت خسارات سال جاری از حدود یک ماه آینده آغاز می‌شود و تا پایان دی‌ماه تمام پرونده‌های معوق تعیین‌تکلیف خواهد شد. همچنین پرونده‌های خسارت مربوط به سال ۱۴۰۳ که با بیمه دانا در حال رسیدگی است، در مراحل پایانی قرار دارد.
در صورتی که خسارتی به وسایل یا دارایی مشترکان بر اثر نوسانات یا حوادث برق وارد شود، امکان ثبت درخواست جبران از طریق سامانه بیمه توانیر وجود دارد. متقاضیان می‌توانند با مراجعه به سایت bimetavanir.org.ir یا از طریق جست‌وجوی عبارت «بیمه خسارات مشترکان توانیر» در موتورهای جست‌وجو، وارد صفحه مربوطه شوند.
پس از ورود، لازم است شناسه قبض وارد و مدارک مرتبط با خسارت بارگذاری شود. اگر مشترک هزینه‌ای برای تعمیر یا خرید وسیله پرداخت کرده است، فاکتور آن باید ضمیمه درخواست شود. پس از ثبت اطلاعات، پرونده وارد مراحل بررسی کارشناسی، تعیین میزان خسارت، ثبت شماره شبا و نهایتاً پرداخت می‌شود.
در مواردی که خسارت مربوط به آتش‌سوزی یا حوادث غیرمستقیم ناشی از برق باشد، در صورت تأیید نهادهای ذی‌صلاح مبنی بر اینکه منشاء حادثه برق بوده است، فرآیند پرداخت مطابق مستندات ارائه‌شده انجام می‌گیرد.
برای ثبت درخواست، ارائه مدارک عمومی شامل تصویر آخرین قبض برق پرداختی یا پیامک صورتحساب، تصویر کارت ملی مشترک، و تصویر سند مالکیت یا اجاره‌نامه محل ضروری است.
در صورت خسارت به تجهیزات، فاکتور تعمیرگاه یا فروشگاه مجاز (با مهر و امضا)، و در صورت وجود، گزارش معتمد محل یا نیروی انتظامی نیز باید ارائه شود. در خسارت‌های ناشی از آتش‌سوزی، مدارکی مانند تصاویر محل حادثه، گزارش آتش‌نشانی و کلانتری، و در صورت وجود، پرونده دادگاه لازم است.
برای حوادث ناشی از انفجار، مدارکی از جمله گزارش مقامات ذی‌صلاح، تصاویر محل، فهرست وسایل آسیب‌دیده و فاکتور تعمیرات مورد نیاز است. در خسارت‌های پزشکی، تصویر صورتحساب بیمارستان، مدارک پزشکی، گزارش نهادهای رسمی و پرونده‌های درمانی باید بارگذاری شود.
در صورت نقص عضو یا فوت، مدارک هویتی، گزارش پزشکی قانونی، گواهی فوت، رأی محاکم قضایی و گواهی انحصار وراثت از الزامات بررسی است.
بر اساس ضوابط این طرح، مشترکان تا ۱۵ روز پس از بروز حادثه یا نوسان برق فرصت دارند موضوع را به شرکت توزیع برق منطقه خود اطلاع دهند و مدارک را تحویل دهند تا در چارچوب قانونی مورد بررسی قرار گیرد.
هرچند توانیر از عملکرد موفق بیمه برق در جبران خسارات خبر می‌دهد، اما تجربه قطعی‌ها و نوسانات امسال، دوباره اهمیت اجرای دقیق و سریع این طرح را پررنگ کرده است. انتظار می‌رود با مکانیزه شدن فرآیندها و همکاری شرکت‌های بیمه‌گر، جبران خسارت مشترکان در ماه‌های پیش‌رو با سرعت و شفافیت بیشتری انجام شود تا اعتماد عمومی نسبت به این خدمت اجتماعی حفظ شود
