توصیه‌های مهم استاد بیماری‌های زنان به زوج‌های جوان؛ خطرات دیرفرزنددار شدن
استاد بیماری‌های زنان و ناباروری به بیان عوامل دخیل در فرزند آوری و بهترین سن برای فرزند دار شدن و مسائل مربوط به آن پرداخت.
زندگی مشترک آرزوی هر جوانی است و فرزند دار شدن، غایت این پیوند مبارک است تا کانون خانواده گرما و انرژی خاصی به خود گیرد.
در این میان، برخی زوجین هنگام ازدواج و در زمانی که قصد فرزندارشدن دارند با برخی بیماری‌ها درگیر می‌شوند که در فرآیند فرزند آوری و باروری مشکلاتی ایجاد می‌کنند.
برای آشنایی با بیماری‌های مرتبط با باروری و ناباروری با خانم «دکتر اشرف معینی، متخصص زنان و فلوشیپ ناباروری و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت‌وگو نشستیم.آنچه در ادامه از نظر گرامی‌تان می‌گذرد مشروح این گپ و گفت است.
در ابتدای بحث توضیح دهید که میزان ناباروری در ایران چگونه است؟
میزان ناباروری در کشور بین 11 تا 18 درصد مثل دنیاست و تقریبا سهم مرد و زن یکسان است.در علم درمان ناباروری با دنیا تقریبا پیش می‌رویم؛ یعنی در تشخیص، درمان و تکنیک‌هایی که استفاده می‌کنیم.
متاسفانه بیشترین عاملی که به ما موفقیت را نشان می‌دهد سن خانم است؛ حتی در زوج هایی که مرد مشکل حاد دارد باز سن زوج خانم برای ما خیلی مهم است.باید آگاهی به خانمها بدهیم که حتی اگر زود هم ازدواج می‌کنند اما فرزند آوری را به تاخیر می‌اندازند این موضوع فرقی ندارد. در دنیا نشان داده شده بعد از 32 سالگی و به خصوص 35 سالگی کیفیت تخمک کم شده و شانس سقط افزایش پیدا می‌کند. به علت اینکه مشکلات کروموزومی در تخمک اتفاق می‌افتد و ریسک ناباروری افزایش پیدا می‌کند.
بهترین سن بارداری چه زمانی است؟
بهترین سن بارداری و فرزند دار شدن چه سنینی است؟حدود 24 سالگی تا 30 یا 32 سالگی بهترین زمان است. الان سازمان بهداشت جهانی به این سمت رفته است. اوج اینکه تخمک یک خانم بارور و سالم باشد حوالی 24 سالگی است و تقریبا ثابت می‌ماند.اکنون روی 32 سالگی بحث می‌کنند و اینکه بعد از 32 سالگی کیفیت تخمک بد می‌شود و بعد از 35 سالگی غیر از اینکه شانس باروری کم می‌شود متاسفانه بعد از 35 سالگی حاملگی‌های پر خطر شروع می‌شوند؛ یعنی مادری که بعد از 35 سالگی باردار می‌شود ریسک مسمومیت بارداری او ، فشار خون بارداری و حوادث جفتی، دیابت بارداری و ... زیاد می‌شود و ما به مادری که بعد از 35 سالگی باردار می شود و نیز همه جای دنیا می‌گویند این باردری پر خطر است و ما باید دقیقا مراقبت از سلامت مادر و جنینی که در رحم دارد را در نظر داشته باشیم
آیا یک خانم در 45 سالگی هم امکان باروری دارد؟
با توجه به توضیحات علمی که دادید اینکه وزارت بهداشت می‌گوید یک خانم در 45 سالگی هم می‌توان باردار شود، یعنی چه؟آیا در این سنین بارداری پر خطر نیست؟ بله، این موضوع الان در دنیا هم گفته می‌شود. متاسفانه سن ازدواج در دنیا بالا رفته؛ سن اولین بارداری بالا رفته؛ می‌گویند می‌توانید شروع کنید اما اول باید به این زوج آگاهی بدهید که اگر بخواهید وارد تکنولوژی کمک باروری وارد شوید فکر نکنید حتما در سنین بالا باردار می‌شود؛ نه؛ الان مطالعات زیادی در دنیا شده؛ به طوری که اگر خانمی زیر سن 35 سالگی بیاید «آی وی اف» کند و 8 تخمک بدست بیاوریم یکی از آنها از نظر کروموزومی سالم است اما بعد از 35 سالگی لازمه‌اش این است که بیش از 16 تا تخمک ما از این خانم به دست بیاوریم تا یکی از آنها از نظر کروموزومی سالم باشد.
متاسفانه سن ازدواج بالا رفته و حق هر آقا و خانمی است که فرزند داشته باشند. خود بیماران می‌گویند که می‌خواهیم احساس مادر بودن را بچشیم.اما باید آگاهی بدهمیم. الان در کشورهایی که دولت هزینه درمان زوج ناباوری را می‌دهد میانگین سن را 44 و 45 سالگی گذاشتند؛ برای اینکه می‌گویند دولت بعد از این سن باید هزینه هنگفتی بدهد تا زوج موفق به بچه دار شدن شوند اما دائم گفته می‌شود آگاهی دادن و پیشگیری مورد توجه زوجین باشد.
هشدار جدی به زوجین جوان!
مطالعه‌ای صورت گرفته و از کل افراد جامعه پرسشگری کردند تا ببینند حداکثر سنی که یک خانم می‌خواهد بچه دار شود چقدر است و دیدند همه حوالی 40 و 42 سال است.
تئوری این افراد هم درست است؛گفتند خب این بچه از نظر اجتماعی چه گناهی کرده؛ مثلا اگر این خانم از 45 سالگی شروع به درمان کند و 46 و 47 سالگی بچه دار شود، این کودک در 10 سالگی یک مادری در حدود 60 سال دارد؛ بنابراین طبیعتا مادری با حدود این سن، قدرت و توانمندی یک مادر 30 ساله را برای رسیدن به این کودک ندارد.خیلی از کشورها غیر از جنبه اقتصادی جنبه‌های روحی و روانی و سلامت فرزندی که این زوج می‌آورند را مورد توجه قرار می دهند تا ببینند زوجین چقدر می تواند مرز را چقدر بگذارند.
به نظرم وظیفه دولت ما و به خصوص رسانه و فضای مجازی این است که وقتی می‌گوییم خانمی در هر سنی می‌تواندحامله شود این انعکاس منفی دارد؛ یعنی زوجین بچه دار شدن را به تعویق می‌اندازند اما باید به این زوجین آگاهی دهیم که فکر نکنید با «آی وی اف» هم شما 100 درصد فرزند دار می‌شوید.
میزان موفقیت بارداری با روش «آی وی اف»
خانم دکتر چند درصد احتمال باردار شدن یک خانم با روش «آی وی اف» وجود دارد؟همه دنیا می‌گوید که ما وقتی می‌توانیم در خصوص آی وی اف موفق باشیم که خانم باردار با بچه سالم از مرکز درمان ناباروری خارج شود؛ یعنی سقط نکند، جنین ناهنجار نباشد؛ حاملگی در لوله نبوده و شیمیایی نباشد. همه جای دنیا موفقیت تولد فرزند سالم را موفقیت می‌دانند. به طور کلی 30 تا 35 درصد اما سن خانم خیلی مهم است.مهمترین عامل در انجام آی وی اف همراه با موفقیت چیست؟اولین عامل برای موفقیت سن خانم است؛ درست است که آقایانی هستند که سن بالا داشته و مشکلات شدیدی دارند؛ مثلا تعداد اسپرم خیلی پایین است؛این موارد هم دخیل است اما در همه دنیا می‌گویند عامل اول موفقیت در باروری «سن مادر» است.مثلا خانمی بیماری زمینه‌ای آندومتریوز دارد؛ ذخیره تخمک کم است و تنبلی * دارد؛این تاثیر گذار است اما هیچ عاملی مثل سن یک مادر نمی‌تواند به ما میزان موفقیت را نشان دهد.
بهترین سن برای انجام آی وی اف
بهترین سن برای انجام آی وی اف چه سنی است؟
هر چه سن خانم زیر 35 سال باشد برای ما بهتر است؛ بله وزارت بهداشت نیز اعلام کرده که 49 سال، اما در اکثر نقاط دنیا 44 و 45 است. اما موضوع مهمی که بیان می‌کند این است که می‌گوید ابتدا به آن زوج قبل از شروع درمان، آگاهی بدهید و بگویید چقدر سن در میزان موفقیت مهم است.آیا بالا بودن سن مادر هنگام بارداری در بروز بیماری‌های ژنتیکی در نوزاد تاثیر گذار است؟خیلی تاثیر دارد.
وقتی یک تخمک از فرد با سن بالا می‌گیریم احتمال اینکه این تخمک ناهنجاری داشته باشد زیاد است؛ پس جنینی که از آن تخمک ایجاد می‌شود یا مشکل کروموزومی داشته باشد ریسکش بیشتر است؛ در نتیجه این خانم در طی بارداری باید غربالگری برای سلامت جنین داشته باشد. اگر نتیجه خوب بود باید سلامت مادر نیز بررسی شود. در سنین بالا، 14_15 حاملگی پر خطر داریم که در راس آن سن مادر است که بالای 35 درصد است؛ همه جای دنیا این را می‌گویند. به نظرم قبل از اینکه تبلیغ کنیم که خانمها شما در هر سنی برای فرزند دار شدن با تکنیک‌های درمانی موفق می‌شوید، باید به خانم آگاهی بدهیم.کم مریض نداریم که در سنین بالای 35،40و 42 سالگی باردار شده و اکنون مسمویت بارداری دارند.برای سلامت مادر و اینکه با مرگ مواجه نشود قانون اجازه می‌دهد بچه را زود از شکم مادر دربیاوریم. در جاهای دیگر دنیا قبل از آنکه مریض در سیکل درمان قرار گیرد مشاوره‌های لازم را با او انجام می هند. به هرجهت سیستم درمان ما مشکلاتی دارد و مراکزمان به بیماران آگاهی نمی‌دهند. فرد می‌گوید من سالم هستم؛ اما این به منزله این نیست که وقتی شما باردار هستی نیز سالم باشی.
مردان در ناباروری چه نقشی دارند؟
تقریبا در دنیا میزان باروری بین آقایان و خانمها تقریبا یکسان است.البته هنوز هم حدود 10 تا 15 درصد علت ناباروری‌ها در دنیا ناشناخته است؛یعنی زوجینی که مرد و زن سالم هستند اما نمی‌دانیم چرا بارور نمی‌شوند. الان دنیا بیشتر به سمت مشکلات ایمنی می‌رود؛یعنی شاید ایمنی رحم زن طوری است که جنین را نمی‌پذیرد و پس می‌زند.
مدام آمار ناباوری‌های بدون علت در دنیا کم می‌شود؛آن هم با روش‌های تشخیصی جدید که خوشبختانه در ایران هم وجود دارد.
چاقی عامل مهم در ناباروری است/طب سنتی وارد درمان ناباروری شده
بحث تاثیر داشتن طب ایرانی در درمان ناباروری مطرح است؛ این موضوع چقدر تاثیر دارد؟ در همه جای دنیا روی طب سنتی در حال کار کردن هستند. الان در کشورهای دیگر به خصوص در اروپا نیز این موضوع توجه شده اما در حال تحقیق است که آیا واقعا طب سنتی با طب آکادمیک می‌توانند با هم پیش بروند و تداخلی ندارند؟الان خیلی روی سبک زندگی کار می‌کنند.
سبک زندگی که طب سنتی می‌گوید را طب مدرن هم می‌گوید؛ مثل چاقی که یک عامل بسیار مهم در ناباروری در خانمهاست که روی تخمک اثر بد دارد، روی جنین اثر بد دارد و شانس باروری را کم می‌کند.
طب ایرانی نیز همین را می‌گوید؛ حالا فرض کنید آنها یک مداخلاتی کنند و داروهای گیاهی استفاده کنیم؛ طب آکادمی ما می‌گوید ورزش و تغذیه؛ اما در کل در دنیا نیز خیلی طب سنتی را در رشته ناباروی وارد می کنند.
تغذیه در درمان ناباروری موثر است
تغذیه در ناباروری و درمان آن چقدر مهم است؟
الان در دنیا می‌گویند اولین اقدام در یک خانم که کاندید آی وی اف باشد؛ مثلا لوله‌اش بسته شده باشد؛یا همکار اورولوژیست ما مردی را ارجاع می‌دهند که این فرد اسپرم خیلی ضعیف دارد و باید آی وی اف شود.
وقتی خانمش وزن بالا دارد قبل از شروع درمان خانم را به همکار تغذیه و غدد معرفی می‌کنیم تا وزنش را ابتدا به وزن ایده آل برساند و بعد درمان را شروع می‌کنیم.
برای اینکه در دنیا ثابت شده با وزن بالا متاسفانه شانس بارداری کم و خطر سقط بالا و حاملگی‌های پرخط بسیار بالاست. الان که خانمهای چاق روی رژیم های چاقی خیلی جواب نمی‌دهند و متخصصان در دنیا به این طرف رفته که وقتی خانم چاقی درصد رژیم غذایی‌اش ناموفق است فرد را به سمت جراحی چاقی بفرستد.
داشتن وزن مناسب در بارور شدن بسیار موثر است
چون برخی از این افراد که اضافه وزن شدید دارند همراه با مشکلات تخمک گذاری هستند؛اینها اکثرا با رژیم غذایی و دارو جواب نمی‌دهند و دنیا به این طرف می‌رود که اینها را پیش جراحان چاقی بفرستد و وقتی که وزن آنها ایده آل شد بعد از 1.5 یا 2 سال تعداد خیلی زیادی از این افراد خود بخود باردار می‌شوند. اگر هسرش مشکل نداشته باشد به این افراد می‌گوییم تخمک گذاری شما به حال طبیعی بر می‌گردد.
به عنوان استاد بیماری های زنان و ناباروری چه توصیه‌ای به زوجین جوان دارید؟
بارها گفتم که وقتی یک خانم و آقا با هم ازدواج می‌کنند و برای مشاوره به درمانگاه می‌روند دیر است که به این افراد بگوییم زود فرزند دار شوید. به نظر بنده این موضوع را باید در کتب درسی بیاورند؛ مثل ما که مامان و مامان بزرگ‌های ما که نصیحتمان می‌کردند؛ اما الان بنده به بیشتر خانم های ناباروی که نزد من می‌آیند می‌گویم عزیزم 40 سال داری و 10 سال ازدواج کردی،آیا کسی نبود تو را نصیحت کند که زود فرزندا دار شوی؟!می‌گوید اتفاقا مامانم به من گفت حالا بچه دار نشو!؛ بلکه اول فوق لیسانس و دکتری را بگیر و بعد این کار را کن!
فرزند دار شدن را به تاخیر نیندازید
به نظر بنده باید آموزش و پرورش را بیاوریم وسط کار و دختر نوجوان ما بداند که وقتی به دانشگاه رفت و لیسانس تا دکتری گرفت دیگر برای فرزند دار شدن دیر شده است.متاسفانه کم نداریم که حتی پزشکانی که فوق تخصص دارند اما هنوز فرزند دار نشدند.
الان در تمام دنیا برای اینکه هزینه زوج و دولتها کم شود به این طرف رفتند که اول به مردم آگاهی دهند که خانمها و آقایان جوان بدانید؛ به خصوص در کشورهایی که مثل ما داشتن یک فرزند اساس مهم خانواده را تشکیل می‌دهد و علاوه بر هزینه مادی، زوجی که ناباروند چقدر از نظر روحی و روانی صدمه می‌بینند و در کیفیت زندگی شان اثر گذار است.
بنابراین اول باید به جوانان آگاهی بدهیم که در جوامعی مثل ایران که داشتن فرزند یک رکن اصلی استحکام خانواده است، وقتی دختر یا پسر ما ازدواج می کنند خانواده‌ها به آنها کمک کنند؛ مثلا از نظر اقتصادی تا زودتر بچه دار شوند و فرزند آوری را به تاخیر نیندازنند.
