علی ساکت- پژوهشگر و مدرس دانشگاه-یکی از بزرگترین مسائل دهه های اخیر در ایران که به تبع آن مشکلات جانبی دیگری را نیز برای خانوارهای ایرانی بوجود آورده، معضل بیکاری بوده است. ظرفیت ها و پتانسیل‌های بالا در زمینه تولید شغل در ایران، درصد بالای افراد تحصیل کرده، تنوع اقلیمی، موقعیت جغرافیایی، سیاسی و استراتژیک ایران در کنار دیگر شاخصه ها و ویژگی های مهم، باعث شده این کشور به عنوان یکی از کشورهای دارای پتانسیل های نهفته در توسعه کسب و کار در سراسر دنیا شناخته شود که توجه مناسب به این شرایط با هدف برنامه‌ریزی مدون و کارآمد در جهت رفع نیازهای شغلی برای افراد مختلف جامعه بویژه جوانان می‌تواند نتایج اثر بخشی در زمینه کاهش نرخ بیکاری ارائه نماید.
با نگاهی به آمار تنوع مشاغل موجود در جهان و مقایسه با تنوع شغلی در ایران، نکته قابل تاملی به چشم می‌خورد و آن اینکه باوجود پتانسیل ها و شرایط ویژه برای توسعه و ظرفیت سازی مشاغل در کشور ما، تنوع شغلی در ایران در دهه های اخیر تنها به حدود ۳۰۰۰ شغل رسیده است و این درحالی است که این عدد در جهان تا بیش از ۱۸۰۰۰ مورد گزارش گردیده است.
آمار ارائه شده نشان از آن دارد که ما تنها از یک ششم ظرفیت تنوع شغلی در جهان برخورداریم؛ در حالی که برنامه‌ریزی در بسیاری از کشورهای پیشرفته، با وجود ظرفیت ها و شرایط طبیعی ضعیف تر از ایران، نشان از پذیرش و تنوع شغلی تا چندین برابر حال حاضر در ایران است. این خصیصه یعنی مهیا نبودن شرایط برای گسترش تنوع شغلی نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته و حتی در حال توسعه به عنوان مانعی مهم سد راه پیشرفت آنها قرار گرفته است.
نگاهی دقیق‌تر به این آمار ما را به جستجوی دلایل این معضل هدایت می نماید و این سوال را پیش روی ما قرار می دهد که چرا با وجود ویژگی های چندبعدی و خاص ایران که آن را به کشوری با ظرفیت ها و پتانسیل‌های بی نظیری برای ایجاد شرایط مناسب برای توسعه کسب و کار تبدیل نموده، باز با مشکل اشتغال در این کشور روبرو هستیم. دلایل چنین اتفاقی را می توان در مواردی مانند: عدم برنامه‌ریزی بلند مدت در زمینه اشتغالزایی برای جوانان، شرایط نامساعد اقتصادی، تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران، عدم بکارگیری مدیران با تدبیر و آینده نگر با رویکرد توسعه ای به اشتغال در تمامی سطوح جامعه، زوال دلبستگی شغلی در میان افراد شاغل، سردرگمی جوانان در برخورد واقع بینانه با زندگی، غالب شدن تفکر مدرک گرایی در میان جوانان به جای کسب مهارت، فساد سیستمی، پارتی بازی و عدم شایسته سالاری در تصدی مشاغل و ... جستجو نمود که همگی نشان از نبود زیرساخت های لازم برای توسعه کسب و کار داشته و تمدید این شرایط، آینده نامعلومی برای بحث اشتغال در ایران رقم زده است.
با این حال ضرورت توجه به بحث اشتغال در کشور به عنوان مهمترین اولویت اقتصادی بویژه برای جوانان، توجه به ایجاد کسب و کارهای جدید و توسعه در حوزه اشتغال را بیش از گذشته نمایان نموده است. در این میان توسعه شرکت‌های دانش بنیان به عنوان مراکز ایجاد کسب و کارهای نوین و مبتنی بر علم و فناوری یکی از رویکردهای امیدوار کننده در جبران نقاط ضعف معضل اشتغال در ایران به شمار می‌آید.
شرکت هایی که با ارائه ایده های نوین به دنبال ایجاد کسب و کارهای جدید و تنوع بخشی به اشتغال در ایران هستند. در کنار توسعه شرکت های دانش بنیان، گسترش صنایعی از جمله توریسم، صنایع دستی، توسعه مشاغل خانگی و ...، حوزه های دیگری از اشتغالزایی را شامل می شوند که می تواند به توسعه و تنوع کسب و کار با هزینه های کمتر نسبت به صنایع دیگر منجر گردد.
چنین رویکردی نیاز به برنامه ریزی بلندمدت و مدون در کنار هم‌افزایی وزارتخانه‌های مرتبط و همدلی دولت و مردم و ایجاد حس مشارکت واقعی دارد و امید است که با ایجاد زیرساخت های لازم در این زمینه شرایط برای توسعه کسب و کار با سرعت بیشتری محقق گردد.
