رویا ایلکا
بخش چهارم
پنجمین همایش سالانه مرزهای دانش اقتصاد توسعه با عنوان«دولت توسعه گرا، پیوند خردورزانه اقتصاد و سیاست» به مناسبت چهاردهمین سالگرد درگذشت دکتر حسین عظیمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با حضور اساتید مطرح حوزه اقتصاد همچون بایزید مزدوخی، علی رضاقلی، ابوتراب طالبی، عباس شاکری، حسین راغفر، فرشاد مومنی، محمد فاضلی، عباس منوچهری، احمد میدری و کمال اطهری در دو پنل تحت عناوین «دولت و اقتصاد ایران» و «اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز» برگزارشد.
در بخش قبلی گزارش این نشست خواندیم بایزید مردوخی کارشناس اقتصادی با بیان اینکه پیدایش بحران مالی مقدمه ای برای تسخیر دولت است،گفت:تسخیر دولت یا اعمال نفوذ در مراجع قانونی و مقامهای سیاستگذار و نظارتکننده و به تعبیری خصوصیسازی سیاست عمومی بهدلیل منافع گروهی یا شخصی، از مصادیق مهم اقتصاد است.
در ادامه این مراسم حسین راغفر اقتصاددان و پژوهشگر حوزهٔ فقر و عدالت اقتصادی با اشاره به اینکه تولید نفت نهتنها در صد سال گذشته تاریخ ما را رقم زده بلکه آیندههای متصور کشور را هم مشروط کرده است،گفت: تولید نفت به استقرار نهادهای استخراجی در ایران منجر شد و نیز تولید را در کشور بهشدت مقید کرده است.
وی با اشاره به اینکه تولید در بخشهای صنعت، کشاورزی و خدمات شدیدا به فرازوفرودهای میزان تولید نفت، درآمدهای نفتی و مدیریت این منابع وابسته است،گفت: ساختار دولت در ایران همواره در یک تعامل دائمی با نظام تولید نفت در کشور است، آن را حمایت میکند و از سوی آن هم حمایت میشود.
راغفر خاطرنشان کرد: ساختار دولت و دیوانسالاری آن و به تبع آن ساختار بخش خصوصی در کشور را باید در پرتو اقتصاد نفتی شناخت.
وی با بیان اینکه درآمدهای نفتی همه تاروپود مناسبات اقتصادی-اجتماعی جامعه ایران را متأثر کرده است،ادامه داد: نظامهای اداری، قضائی، آموزشی، بانکی، مالیاتی را تحت تأثیر قرار داده و به شکلگیری طبقات اجتماعی موجود کمک کرده است و تحولات آنها و مناسبات بین این طبقات، ارتباط آنها با دولت را تعیین کرده است.
راغفر ادامه داد:انحصار درآمدهای نفتی و استفاده از این منابع برای تأمین مخارج جاری دولتها، مناسبات بین گروههای اجتماعی و دولت را شکل داده، بهنحویکه شکلگیری فعالیتهای انگلی از تجلیات بارز چنین مناسباتی است. فعالیتهای نامولدی که از فعالیتهای مولد تغذیه میکند.
وی افزود: این فعالیتهای انگلی موجب اتلاف منابع و انحراف تخصیص مناسب آنها هستند که بهتدریج به یکی از هنجارهای حاکم بر جامعه تبدیل شدهاندکه علت ناکارآمدیهای بزرگ در اقتصاد کشور نیز همین حاکمیت اقتصاد انگلی است که موجب شکل یری گروه خاصی شده که منافع خود را از شیوه توزیع درآمدهای نفتی کسب میکنند.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه نتایج سلطه این نهادهای ضد توسعه و فساد در کشور محصول همین مناسبات اقتصادی است،گفت: بنابراین مادامی که این شیوه و نظام تصمیمگیری در کشور وجود دارد، فساد بهعنوان بخشی از فساد ساختاری باید در نظر گرفته شود.
وی با بیان اینکه تخصیص منابع عمومی بیش از آنکه با قانونمندیها منافع ملی و بین نسلی را دنبال کند، پاسخگوی بلندپروازیهای دولتها بوده است،افزود: تمرکز قدرت مالی در دست دولت و تخصیص آن براساس سلایق دولتمردان بخشی از گروههای اجتماعی را وسوسه کرده است که خودشان را نزدیک کنند تا از مواهب درآمدهای نفتی نصیب بیشتری ببرند؛ بخش درخور توجهی از دلیل رقابتها در ایران برای تسخیر دولت و کنترل منابع نفتی است.
راغفر ادامه داد: این تلاشها در سهمخواهی از این منابع عمومی مناسبات طبقه متوسط را به زیان طبقات فرودست شکل داده است. بههمیندلیل اصلا سهمی برای گروههای محروم در جامعه در منابع عمومی وجود ندارد یا بسیار ناچیز است. وی با بیان اینکه منابع عمومی و بین نسلی بدون نگاهی به آینده توزیع میشود،گفت: بههمیندلیل یکی از مشکلات نظام تصمیمگیری در ایران این است که آیندهنگری در آن غایب است.
وی خاطرنشان کرد:فرهنگ مصرفی، فرهنگ غالبی است که واردات بیرویه را در جامعه به دنبال داشته که این امر یکی از روش های گروههای مسلط است.