مرتضی ابراهیمی

کارشناس حسابداری گفت: کنترل های داخلی با هدف رویارویی با ریسک ها گام برمی دارد، از این رو باید دارای مجموعه ای از ویژگی های مطلوب باشند تا بتوانند اثربخش و کارگشا باشند.

امید احدپور، عضو انجمن حسابرسان داخلی ایران در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به اهمیت کنترل های داخلی بیان کرد: کنترل داخلی فرآيندی است که تحت نظر هیات مدیره و برای نظارت مدیران ارشد و سایر کارکنان برقرار می شود تا با راهنمایی ها و پیشنهادات در گزارش های دوره ای جهت دستیابی به هدف های سازمان اطمینان حاصل گردد و این فرایند ها باید همواره عملیاتی، پایدار و ساده باشند.

وی افزود: کنترل های داخلی باید به نحوی طراحی شوند که براساس نظام و مدل عملیاتی سازمان قابل اجرا باشند. مدل عملیاتی سازمان مجموعه ای از فرآیندها، روش ها، تجهیزات، منابع و نیروهای عملیاتی هستند که وظیفه اصلی سازمان را اجرا می کنند.

احدپور گفت: کنترل های داخلی باید با مدل عملیاتی سازگار و مطابق باشند. به عنوان مثال در سازمانی که بخش اعظم کارها به صورت فیزیکی انجام می شود طراحی کنترل ها کاملا الکترونیکی می تواند عملیاتی نباشد.

این کارشناس حسابداری افزود، کنترل ها باید در طول زمان رفتار یکسان و پایداری را از خود نشان دهند. رمز چنین رفتاری در نظر گرفتن استثنائات و پاسخگویی به آنها به نحو مطلوب است.

عضو انجمن حسابرسان داخلی ایران بیان داشت: زمانی که یک استثنا رخ می دهد کنترل باید بتواند تا حد امکان واکنش مناسبی را نسبت به آن نشان دهند. در غیر این صورت کنترل در برخی از موارد رفتار مطلوب و در برخی موارد دیگر رفتار نامشخصی را از خود نشان می دهد.

کنترل های داخلی باید حتی الامکان ساده بوده و اجرای آنها نیازمند پیچیدگی زیادی نباشد. کنترل های پیچیده نیازمند دستورالعمل های مفصل و آموزش گسترده هستند و اجرای آنها نیز با استفاده از ابزارهای پیچیده میسر خواهد بود. کنترل های پیچیده خود می توانند باعث بروز برخی از ریسک ها شوند و در عمل اثربخش نباشند، که برای یک ریسک خاص طراحی می شوند، باید کامل بوده و تمامی ابعاد عملیاتی و فرآیندی مربوطه را پوشش دهند.

احدپور گفت: در مواردی که کنترل های داخلی ضعف دارند و امکان طراحی آنها به صورت کامل وجود ندارد از کنترل های تکمیلی و جبرانی استفاده می شود. کنترل های ناقص تنها برخی از شرایطی که کنترل با آنها روبرو است را پوشش می دهند.

وی افزود: گزارش کنترل های داخلی شرکت ها باید برای مدیران اجرایی مقرون به صرفه باشد و در زمان مناسب ارائه شود.

امید احدپور گفت، فرایندهای کنترلی اگر براساس امکانات و قابلیت های سازمان طراحی شوند به نحوی که در عمل قابل اجرا باشند، کار گشا هستند. برخی از کنترل ها در طراحی بسیار، جذاب و قابل توجه هستند لیکن قابلیت اجرایی ندارند. محدودیت های اجرایی کنترل ممکن است ناشی از محدودیت های سازمانی از جمله فرآیندها، روش های عملیاتی، تجهیزات و منابع در دسترس باشد و بدین معنا است که کارکنان بتوانند کنترل را پیاده سازی کنند. از این رو باید کنترل اولا با سطح توانمندی ها و قابلیت های آنها تطابق داشته باشد و ثانیا مسیر و دستورالعمل مشخصی برای اجرای آن وجود داشته باشد.

این کارشناس حسابداری در انتها اشاره کرد: کنترل ها باید بتواند به ازای هزینه ای که برای طراحی و پیاده سازی آن تخصیص می یابد، منافعی بالاتر را ناشی از کاهش ریسک ها برای سازمان تامین کند. واکنش مدیرحسابرسی داخلی در مدیریت ریسک باید در زمانی باشد که به نحو مطلوبی تاثیرات انواع ریسک ها را محدود نموده یا کاهش دهد.