کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار در گفتگو با جهان اقتصاد مطرح کرد

فریده خدادادی- محدودیت منابع آب و عدم استفاده بهینه از آن سبب وقوع بحران کمبود آب در بسیاری از نقاط کشور شده است. امروزه استفاده از پساب خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب شهری به عنوان راهکاری جهت مقابله با این بحران مورد توجه قرار گرفته است.

به گزارش جهان اقتصاد؛ پساب خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب شهری منبع مناسبی برای تامین بخشی از آب مورد نیاز؛ فضای سبز شهری، صنعت و کشاورزی به  شمار می رود.در این صورت توجه به کیفیت آب متناسب با نوع مصرف از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

در ادامه بررسی این موضوع با محمدرضا محبوب فر، کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار گفت و گویی ترتیب داده شده است که خواندندگان را به ادامه این مطلب دعوت می کنیم.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران عنوان کرد: هنگامی که  درباره موضوع فاضلاب در کشور صحبت می شود باید به 2 نوع فاضلاب شهری یا خانگی و فاضلاب ویژه اشاره کرد.

محبوب فر افزود: فاضلاب خانگی یا شهری در منازل، ساختمان های تجاری و اداری و همچنین در بسیاری از واحدهای کسب و کار از جمله اغذیه فروشی ها، رستوران ها و سایر مکان های مشابه تولید می شود که به دلیل دارا بودن مواد آلی قابل تجزیه از طریق لوله گزاری در شهرها به تصفیه خانه انتقال پیدا می کند و در تصفیه خانه ها تصفیه می شود. در نهایت در خروجی تصفیه خانه یک آب قابل استفاده خارج می شود.

وی در مورد تصفیه فاضلاب های خانگی در کشور ایران گفت: در ارتباط با این موضوع تجهیزات مناسبی در تصفیه خانه ایجاد شده است به طوری که این تصفیه خانه ها مدرن و مطابق با استانداردهای جهانی هستند و از این بابت با مشکلی مواجه نیستیم. از طرفی نیز رییس جمهور نیز تعدادی از تصفیه خانه ها را در نظر داشتند که توسط کادر دولت افتتاح شده و مورد تایید است.

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار افزود: نکته قابل توجه در ارتباط با تصفیه خانه های فاضلاب شهری ، پساب خروجی است که چگونه مصرف می شود.

به گفته محبوب فر، پساب خروجی از تصفیه خانه فاضلاب های شهری باید برای محصولات کشاورزی و باغی غیرمثمر( مورد تغذیه انسانی نیستند) مورد استفاده قرار گیرد.

وی افزود: این پساب های خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب را می توان در مناطق کویری، در شهرهایی که به سمت بیابان و کویرسوق پیدا کرده اند، برای بحث بیان زدایی استفاده کرد اما متاسفانه این مساله رعایت نمی شود.

عضو انجمن علمی بهداشت محیط ایران گفت: در حال حاضر پساب خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب در تعدادی از شهرهای کشور که از جمعیت بالایی برخوردارند و تولید کننده محصولات صیفی و کشاورزی هستند، این فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد یعنی به نوعی انتقال فاضلاب خروجی از تصفیه خانه ها به مزارع کشاورزی و باغات هستیم و این مساله بر خلاف اصول بهداشت و سلامت عمومی است.

** ناقص بودن شبکه جمع آوری فاضلاب شهری شهر تهران

محبوب فر اظهار کرد: با گذشت بیش از 40 سال از انقلاب، شبکه جمع آوری فاضلاب شهری در شهر تهران با وجود صرف هزینه های بسیار هنوز ناقص و به بهره برداری نرسیده است و بسیاری از نقاط تهران فاقد این شبکه هستند.

وی افزود: در بسیاری از شهرهای کشور همچنان فاضلاب حتی در مناطق روستایی جمع آوری نمی شود و به تصفیه خانه هم انتقال پیدا نمی کند و این فاضلاب‌ها به صورت خام یا فاضلاب تولید شده در مناطق مسکونی شهری، روستایی یا مناطق غیر مسکونی به محفظه هایی تحت عنوان سپتیک تانک( محفظه ای برای تصفیه فاضلاب) وارد می شود که بیشتر از 30 در صد فاضلاب را تصفیه نمی کند و اغلب مشاهده می شود که فاضلاب در این محفظه ها ته نشین شده و خروجی این سپتیک تانک ها به رودها، منابع آبی، مزارع کشاورزی و باغات ورود پیدا می کند.

وی بیان کرد: خروجی این سپتیک تانک ها باید به تصفیه خانه فاضلاب ها وارد  و توسط تانکرها جمع آوری شود و به تصفیه خانه ها انتقال پیدا کند که اکنون چنین چیزی را شاهد نیستیم.

عضو انجمن علمی بهداشت محیط ایران اظهار کرد: بخشی از فاضلاب تولید شده در مناطق شهری و مسکونی به فاضلاب ویژه بازمی گردد. از فاضلاب های ویژه تحت عنوان فاضلاب خطرناک نام می برند.

محبوب فر بیان کرد: فاضلاب ویژه شامل دو بخش است که یک بخش آن مربوط به فاضلاب صنعتی و بخش دوم به فاضلاب های بیمارستان هاو مراکز درمانی  است.

وی در ادامه عنوان کرد: فاضلاب ویژه مربوط به فاضلاب صنعتی در نتیجه فرآیند واحدهای صنعتی تولید می شود و به دلیل این که مملو از فلزات سنگین، بسیاری از مواد الی سمی است، باید دفع آن جداگانه از فاضلاب شهری صورت پذیرد. در این راستا در صنایع  کشور طبق قوانین وزارت صمت و سازمان حفاظت از محیط زیست باید واحدهای تصفیه ی صنعتی در صنایع ایجاد و فاضلاب تولیدی در این واحدها تصفیه شود و هنگامی که فاضلاب های تولید طبق استانداردهای جهانی و استاندارد ملی ایران تصفیه شد و یک فاضلابی بود که به محیط زیست صدمه و آسیب وارد نمی ساخت، مورد استفاده قرار گیرد.

به گفته وی، مهم ترین استفاده فاضلاب های صنعتی، بازگشت مجدد این فاضلاب به چرخه صنعت است یعنی فاضلاب صنعتی تصفیه و مجدد به چرخه صنعت بازمی گردد و در صنعت مورد استفاده قرار می گیرد. این چرخه مرتب تکرار می شود به طوری که در بسیاری از واحدهای صنعتی مانند صنایع فولاد، آهن، نیروگاهها از این تکنولوژی در واحد های صنعتی استفاده می کنند و در کشور ایران نیز این مهم قابل مشاهده است.

** مازاد فاضلاب تصفیه شده به صنعت باز نمی گردد

این کارشناس محیط زیست وتوسعه پایدار عنوان کرد: گاها در ارتابط با فاضلاب های تولیدی در واحد های صنعتی مشاهده شده که مازاد این فاضلاب تصفیه شده به صنعت بازنمی گردد بلکه وارد محیط زیست می شود.

مجبوب فر تاکید کرد: در تعدادی از شهرهای کشور از جمله خوزستان ، اصفهان، تهران  که صنایع فولاد و آهن توسعه پیدا کرده است، متاسفانه مازاد فاضلاب تصفیه شده صنعتی وارد محیط زیست شده است که آب یا خاک را آلوده کرده است.

وی افزود: از این نظر تمامی تصفیه خانه های پیشرفته در سطح جهان حتی تصفیه خانه هایی که از تکنولوژی پیشرفته برخوردارند، توانایی لازم را ندارند که صد در صد آب را پاک نگاه دارند تا برای محیط زیست بی ضرر باشد. در کشور ایران که تکنولوژی آن چند پله پایین تر از تصفیه خانه های صنعتی و بزرگ و پیشرفته جهان است متاسفانه شاهد هستیم توسط برخی صنایع و کارخانجات این فاضلاب تولید شده در واحد صنعتی پی از خروج از تخلیه وارد محیط زیست شده و خاک و آب را آلوده ساخته است.

عضو انجمن علمی بهداشت محیط ایران تصریح کرد: در حال حاضر خاک و آب مناطق کشور در اثر فاضلاب های تولید شده در واحدهای صنعتی آلوده است و آلودگی آن به اثبات رسیده است.

مجبوب فر در ارتباط با فاضلاب های ویژه که مربوط به  فاضلاب‌های بیمارستان ها و مراکز درمانی است، گفت: در بیمارستان ها براساس قوانین و مقررات خود وزارت بهداشت و درمان، شهرداری وسازمان حفاظت از محیط زیست این فاضلاب های تولید شده  در بخش های عفونی بیمارستان، درمانی و بخش هایی که از فلزات سنگین در رادیولوژی و سی تی اسکن مورد استفاده قرار می گیرد، نباید به هیچ عنوان به محیط زیست ورود پیدا کند و با فاضلاب شهری مخلوط شده و به تصفیه خانه فاضلاب شهری انتقال پیدا کند.

به گفته وی ، بیمارستان ها و مراکز درمانی موظف شدند طبق دستور العمل ها و پروتکل های اعلام شده از سه سازمان مذکور نسبت به تصفیه فاضلاب های خود در واحد تصفیه خانه ای که ایجاد می کنند، اقدام کنند و پس از تصفیه فاضلاب و ضدعفونی آن توسط کلر آن را در محیط زیست یا در آب هایی که دارای جریان آزاد و تند هستند، تخلیه کند تا مشکلی از این بابت برای محیط زیست به دنبال نداشته باشد.

** نظارت‌های ضعیف بر فاضلاب تولید شده در بیمارستان ها و مراکز درمانی

کارشناس محیط زیست وتوسعه پایدار بیان کرد: متاسفانه نظارت ها در مورد فاضلاب تولید شده در بیمارستان ها و مراکز درمانی ضعیف است و بسیاری از بیمارستان ها به دلیل مشکلات و اعتبارات مالی در خود این مراکز از جمله بکارگیری و استخدام تکنسین های بهداشت محیط ، کارشناسان بهره بردار از تصفیه خانه های بیمارستانی و نیروی متخصص تجربی برای این واحدهای تصفیه با مشکل مواجه شدند  و علی رغم این که واحدهای تصفیه فاصلاب در این مراکز وجود دارد به دلیل نبود نظارت ها و جدی نگرفتن بهداشت عمومی از سوی بیمارستان ها دولتی و غیر دولتی شاهد هستیم که این واحدها یا  در مدار قرار ندارند یا در اثر اشکالات فنی این تصفیه خانه های ایجاد شده فاضلاب خروجی این مراکز به طور ناقص تصفیه شده است.

به طور مثال در بیمارستان قلب شهید چمران اصفهان با وجود این که این واحد تصفیه خانه وجود داشت این مساله مورد توجه قرار نمی گرفت و فاضلاب خروجی از این بیمارستان به مزارع کشاورزی اطراف و از آنجا نیز وارد زاینده رود شده بود که با واکنش بسیاری از سوی اداره کل محیط زیست این استان همراه بود و برخوردهایی نیز صورت گرفته که البته به عقیده بنده به نظر نمی رسد این برخوردها به دلیل دولتی بودن این بیمارستان ها راه به جایی برده باشد و از تکرار این اعمال جلوگیری شده باشد.

محبوب فر عنوان کرد: در بسیاری از موارد شهر تهران نیز مشاهده شده است که یا زباله ها بی خطر سازی نمی شد یا فاضلاب تولید شده به فاضلاب شهری انتقال  پیدا می کرد که مغایر با قانون اساسی در قسمتی که به حفظ بهداشت و سلامت عمومی اشاره شده است؛ می باشد. از این قبیل  موارد در شهرهای شمالی نیز مشاهده شده است.

وی افزود: با توجه به گرانی تجهیزات و ماشین آلات و نبود حمایت داخلی از ساخت واحدهای تصفیه خانه و امکانات فاضلاب یا تصفیه خانه های آب به کشورهای خارجی وابسته هستیم و در بسیاری از واحدهای تصفیه فاضلاب کشور علی رغم تلاش و کوشش واحدهای اجرایی این تصفیه خانه ها و سازمان های متبوع که توسط شرکت های آب و فاصلاب و شرکت های آب منطقه ای  مورد بهره برداری قرار گرفته است، فرسوده بودن بسیاری از تجهیزات را شاهد هستیم .

به گفته ی وی ، با وجود تحریم ها و گره های سیاسی و اقتصادی این واحد های  تصفیه را تحت تاثیر قرار داده است به طوری که این واحد ها اگر تعمیر شوند، هزینه های آن بالاست و اگر به قطعاتی نیاز داشته باشند این قطعات در کشور یا وجود ندارد و یا به تعداد اندک وجود دارد و در نهایت  نیازمند واردات قطعاتی از این دست هستند، با توجه به محدودیت های پولی و مالی ایجاد شده  برای جمهوری اسلامی ایران، از این بابت با مشکل مواجه هستیم اما شهروندان نگران نباشند بسیاری از کادر اجرایی دربسیاری از تصفیه خانه های فاضلاب شهری، صنایع و بیمارستان به طور شبانه روزی مشغول فعالیت هستند تا خللی در بهداشت عمومی ایجاد نشود.

مجبوب فر عنوان کرد: با توجه به شیوع کرونا درکشور به دلیل این که این ویروس در دفعیات انسان از جمله ادرار و مدفوع وجود دارد و این مساله نیز در کشورهایی مانند هلند و فرانسه اثبات شده است به طوری که شبکه جمع آوری فاضلاب این کشورها آلوده بوده است و بنده نسبت به این موضوع احساس خطر می کنم که حتما باید موارد بهداشتی را  بیش از گذشته رعایت کرد.

** لزوم تخصیص ردیف بودجه برای تصفیه خانه های فاضلاب

وی تاکید کرد: دولت و شرکت های خصوصی ردیف بودجه اختصاصی را برای تصفیه خانه های فاضلاب و واحد های تصفیه خانه آب در کشور در نطر داشته باشند زیرا هرگونه خلل در این واحد ها سلامت عمومی و امنیت ملی جامعه را مورد هدف قرار می دهد و از این حیث می توان در ماه های آینده دچار ضررو زیان شویم بنابراین از امروز باید تدابیری اندیشدیده شود.