وعده وزیر نیرو: ایران حق‌آبه هیرمند را از افغانستان می‌گیرد

مهناز اسماعیلی-حقابه ایران از دو رودخانه هیرمند و هریرود در افغانستان که بر روی هر دو، سدهایی ساخته شده، همواره محل بحث و اختلاف این دو کشور بوده است.

به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، در حالی که دو کشور ایران و افغانستان نسبت به قرارداد مربوط به آب هیرمند که در سال 1973 منعقد شده، اعلام تعهد کرده اند اما اختلاف ها بر سر آب به قرن نوزدهم میلادی، زمانی که افغانستان تحت الحمایه بریتانیا بود، بازمی گردد. در این زمان یک افسر بریتانیایی مرز ایران و افغانستان را بر روی شاخه اصلی هیرمند در دلتا قرار داد.   

در سال 1950 میلادی ایران و افغانستان «کمیسیون دلتا» برای بررسی و سنجش سهم آب دو کشور را ایجاد کردند و در سال 1973 سندی میان دو کشور امضا شد که بر اساس آن سهم آب ایران 26 مترمکعب آب در ثانیه یا سالانه 850 میلیون مترمکعب تعیین شد.

اما حوادثی از جمله کودتای 1973 افغانستان، انقلاب 1979 ایران، اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی وقت در سال 1979، و پس از آن جنگ داخلی افغانستان و حکومت طالبان همگی تاثیری فاجعه آمیز بر سرنوشت تالاب هامون که از آب هیرمند سیراب می شد، گذاشتند.

در دو دهه اخیر، تالاب بین المللی هامون که زمانی حاصلخیز و بود به غایت خشک و کم آب شده است. حکومت طالبان، که پس از کشته شدن دیپلمات های ایرانی در مزار شریف در 1998، با ایران تا آستانه جنگ پیش رفت، دریچه سد کجکی رود هیرمند را بست و جریان آب را به روی ایران قطع کرد. بسته بودن سد کجکی که تا سال 2002 ادامه یافت، پیامدهای یکی از بزرگترین خشکسالی های تاریخ منطقه بر اثر تغییرات اقلیمی را تشدید کرد.

سفیر افغانستان در تهران پیشتر اظهار داشته بود که کشورش برای احیای تالاب هامون با ایران همکاری خواهد کرد. یاداشت تفاهمی که در ماه ژانویه میان ایران و افغانستان امضا شد بر آن است که قرارداد 1973 باید به طور کامل اجرا شود و خواستار برگزاری جلسه های منظم کمیساریای آب هیرمند شده است.

این در حالی است که در 31 خرداد 99، یک‌فعال فضای مجازی در توییتر نوشته بود: خبر بد اینکه آب هیرمند در حال قطع شدنه است و به زودی روند خشک شدن هامون با گرمای ۵۰ درجه زابل و بادهای ۱۲۰ روز آغاز می شود و خبری از حقآبه ای که افغانستان به آن متعهد بوده نیست. در تمام این چهارماه آب سیلاب و سرریز سد کجکی و ارغنداب جاری بود، افغانستان هنوز هم تعهد خود، در برابر حقابه را اجرا نمی کند.

با این حال، رئیس کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و افغانستان گفت: در سال آبی جاری حق آبه رودخانه هیرمند را دریافت می‌کنیم و در شرایط خوبی به سر می بریم.

رضا اردکانیان با اشاره به مسئولیت وزارت نیرو به عنوان مسئول کمیسیون همکاری‌های اقتصادی ایران و افغانستان، گفت: به اعتقاد من زمینه خوبی برای توسعه همکاری‌ها بین ایران و افغانستان وجود دارد.

وزیر نیرو گفت: در آینده نزدیک دو نمایشگاه در زمینه فعالیت‌های تجاری، بازرگانی و صنعتی را برپا خواهیم کرد و کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی را در افغانستان برگزار می‌کنیم.

اردکانیان افزود: در زمینه برق، همکاری‌ها را با افغانستان توسعه خواهیم داد و زمینه بسیار خوبی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور وجود دارد.

وزیر نیرو درباره حق آبه ایران از رودخانه هیرمند هم گفت: در چارچوب معاهده سال ۱۳۵۱ بین ایران و افغانستان عمل می‌کنیم که در آن معاهده، ساز و کاری تحت عنوان تشکیل هیئت کمیساریای هیرمند پیش بینی شده است که از هر دو طرف یعنی از جمهوری اسلامی ایران و افغانستان در آن عضو هستند.

اردکانیان گفت: از جمله وظایف این کمیساریای هیرمند، نظارت بر اجرای معاهده بوده و خوشبختانه با توجه به فضای خوب همکاری، این بخش از معاهده فعال است.

وی افزود: جلسات کمیساریای هیرمند به صورت مرتب در تهران و کابل برگزار می‌شود.

وزیر نیرو همچنین گفت: اقدامات خوبی هم برای پایش اجرای معاهده هیرمند در حال انجام است و سفر اخیر سرپرست وزارت خارجه افغانستان به ایران هم تأکیدی بر این موضوع در گفتگوهای دو جانبه بود.

اردکانیان تصریح کرد: در سال آبی فعلی هم طبیعتاَ آن میزان از حق آبه رودخانه هیرمند را دریافت می‌کنیم و در شرایط خوبی به سر می بریم.

وی درباره احداث سد جدید در مسیر رودخانه هیرمند تصریح کرد: به طور طبیعی هر نوع سازه آبی که در مسیر این رودخانه احداث شود، نباید بر قرارداد ایران و افغانستان در زمینه هیرمند تأثیر بگذارد و ما امیدوار هستیم این مسئله مورد توجه همکارانمان در افغانستان هم باشد.

وزیر نیرو افزود: قرارداد بین ایران و افغانستان درباره بهره برداری از رودخانه هیرمند یک قرارداد رسمی و تأیید شده دو کشور بوده که برای هر دو طرف قابل احترام است.

اردکانیان درباره رودخانه هریرود هم گفت: این رودخانه یک رودخانه مرزی است و در انتها، ایران و ترکمنستان از این رودخانه فصلی بهره مند هستند.

وی افزود: رودخانه هریرود رودی است که در ماه‌هایی از سال پرآب می‌شود که ما سد دوستی را روی این رودخانه احداث کردیم.

اردکانیان در ادامه با اشاره به اینکه مذاکرات با مقامات افغانستان درباره هریرود در جریان است، گفت: وزارت امور خارجه در قالب سند همکاری‌های جامع و بلندمدت دو کشور بحثی را به این امر اختصاص داده است.

وزیر نیرو افزود: پیشرفت‌های خوبی در مذاکرات برای استفاده از رودخانه هریرود بین ایران و افغانستان انجام شده است که امیدواریم در آینده نزدیک این سند جامع به طور رسمی به امضا برسد.