جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 180524 19:25 1401/03/02
ورشکستگی آبی، بحرانی غیر قابل بازگشت

ورشکستگی آبی، بحرانی غیر قابل بازگشت

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
ورشکستگی آبی، بحرانی غیر قابل بازگشت

ورشکستگی آبی، بحرانی غیر قابل بازگشت

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

فریده خدادادی-ايران از تنش شديد آبی روبه رشدی رنج می‏برد به طوری که آب رودخانه‌ها و چشمه‌های مناطق مختلف دربرخی ماه‌های سال و به خصوص در زمان خشكسالی‌ها، كاهش يافته يا حتی به ‌طور كامل خشك شدند و از طرفی  به موجب خشکسالی‏ها و کمبود آب استفاده از آب‏های زیرزمینی شدت یافته و می‏توان گفت مشکل آب ایران از مرحله بحران ورشکستگی آبی رخ داده است.

به گزارش جهان اقتصاد، امروزه مهم‌ترين دليل ورشكستگی آبی در كشور، سومديريت درعدم توجه به اضافه برداشت ازآب‌های زيرزمينی است، پديده‌ای كه علاوه بر امنيت آب و غذا، امنيت اقتصادی، اجتماعی و حتی امنيتی كشور را تهديد می‌كند.

خبرنگار جهان اقتصاد در ادامه با  علی قنادی اسلامی، کارشناس آب و انرژی  در ارتباط با «چرایی  علل ورشکستگی آبی در کشور» به گفتگو پرداخته است.

این کارشناس آب و انرژی اظهار کرد: ایران دریک منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و از هزاران سال پیش تاکنون درگیر قحطی‏های ناشی از کم بارشی بوده است. در سالیان اخیر به دلیل رشد جمعیت و تغییر الگوی مصرف، میزان نیاز به آب هم افزایش پیدا کرده است.

قنادی اسلامی افزود: ازگذشته‏های قدیم ایرانی‏ها جهت مصارف خود از آب‏های سطحی و نیز کم عمق زیرزمینی استفاده می‏کردند و به دلیل نبود تکنولوژی‏های امروزی همچون پمپ‏های قدرتمند، امکان برداشت زیاد آب از زیرزمین و آب‏های سطحی میسر نبود و توانایی برداشت آب همیشه کمتر از میزان حد بازیابی و احیا آب‏های زیرزمینی بوده است، به همین دلیل هم در طول سده‏های گذشته، چشمه‏های فراوانی در مناطق مختلف ایران پدیدار شده بود.

وی بیان کرد: اهمیت آب به حدی در جوامع بالاست که از سال 2010 میلادی سازمان ملل علاوه بر بهداشت، آب را هم جزیی از حقوق بشر دانسته  و عنوان کرد که در تامین و تهیه آب درکشورها نباید تبعیضی قایل شد.

** از تعادل آبخوان‏ها فاصله گرفتیم

این کارشناس آب و انرژی گفت: درچند دهه اخیر متاسفانه تمامی کارهایی که درکشور ما انجام شده  در رابطه با مدیریت عرضه و مصرف آب بوده است و تقریبا می‏توان گفت تمامی راهکارهایی که در چند دهه اخیر ارائه شده است همگی عرضه محور بوده اند. در حالی که راهکار اصلی درکشور باید بر مبنای مدیریت تقاضا همراه با افزایش بهره وری باشد. با کارهایی که ما در چند دهه گذشته انجام داده ایم عملا از تعادل آبخوان‏ها هم فاصله بسیار زیادی گرفته ایم.

قنادی اسلامی عنوان کرد: متاسفانه هنوز دیدگاه‏های مدیران ارشد کشور در خصوص منابع آبی، استفاده از تکنولوژی‏های مختلف و پیشرفته برای بهره برداری بیشتر از منابع آبی، حتی آب‏های ژرف است و این نشان می‏دهد که تا چه حد زیادی راه را به اشتباه می‏رویم و متاسفانه تاکنون راه حل‏های پایدار نقشی در تصمیم گیری‏ها نداشته است.

** عدم سیاست راهبردی مناسب مدیریت منابع آبی

وی عنوان کرد: شوربختانه ما از دهه‏های گذشته یک سیاست راهبردی مناسب مدیریت منابع آبی نداشته ایم و بیشتر درسالیان اخیر به دنبال مدیریت بحران‏های آبی درمناطق مختلف کشور با کارهایی چون انتقال حوضه به حوضه،استفاده از مسکن‏های مختلف برای تسکین دردهای بحران کم آبی و انتقال درد به آینده، کاهش کشت‏های پاییزه و فصلی، انجام سدسازی‏‏‏های بی رویه و اعطای وام‏های مختلف به ضررکنندگان مرتبط با مقوله آبی بوده ایم. مشابه کارهایی که ما در کشور انجام داده ایم مثل رودخانه ای که در پایین دست قرار دارد و  تعدادی از مردم درون آن در حال غرق شدن هستند و مرتب سعی می‏کنیم غریق نجات‏هایی برای کمک کردن به آن‏ها به داخل رودخانه بفرستیم و غافل از این که در بالا دست رودخانه یک نفر در حال پرتاب افراد از روی پل به درون رودخانه است اما سعی نمی‏کنیم جلوی او را بگیریم و بیشتر تمرکز ما روی نجات غریق‏ها برای نجات افراد پرت شده به درون رودخانه است. حکایت ما مثل همین است و به جای این که ریشه مشکل را حل کنیم به دنبال مدیریت کردن بحران خود ساخته و بحران خود پرورش داده شده خودمان هستیم. 

** به دنبال حل اساسی و ریشه‏ای مشکل کم آبی نیستیم

به گفته کارشناس آب و انرژی، کم آبی می‏تواند زایشگاه تنش‏های درون سرزمینی و هم فراسرزمینی ( به ویژه با کشورهای همسایه)، درآینده باشد و امنیت اجتماعی را به مخاطره بیندازد. این تنش‏ها در سال‏های اخیر در داخل کشور و بین استان‏های مختلف شروع شده است اما متاسفانه ما به دنبال حل اساسی و ریشه‏ای مشکل نیستیم و فقط سعی درکنترل بحران‏های آبی و نیز انتقال بحران از یک منطقه به منطقه دیگر و یا انتقال بحران به زمان‏های آینده هستیم.( همچون انتقال حوضه به حوضه آبی یا رها کردن آب در پشت سدها در زمان اعتراض به کم آبی)

قنادی اسلامی بیان کرد: ورشکستگی آبی که در کشور با آن روبرو هستیم برخلاف ورشکستگی اقتصادی قابل بازگشت نیست یا صدها سال زمان برای احیا آن نیاز است.

**مدیریت هوشمند، رهیافت حل مشکلات آبی

وی معتقد است؛ حل مشکلات آبی به مدیریت هوشمند براساس آمایش سرزمینی که خود مبتنی بر مولفه‏های اقتصادی بوده است؛ نیاز دارد و این موضوع بسیار فراتر ازچند وزارتخانه و سازمان همچون نیرو، جهاد کشاورزی و محیط زیست است و از مدیریت‏های پوپولیستی و تهاجمی( و یا روشهای قهر آمیز)، همچون انتقال آب بین حوضه ای، قطع آب برای برخی کشت‏های بهاره یا تابستانه، بالابردن قیمت آب و قطع آب صنایع به اصطلاح پرمصرف باید پرهیز کنیم. این نوع مدیریت و روش‏ها به نوعی تازیانه زدن به دریاست که نتیجه ای مطلوب و بلند مدت از آن حاصل نمی‏شود.

این کارشناس آب و انرژی گفت: شکاف و اختلاف تکنولوژیکی بین ایران و جهان مدرن، عملا باعث کاهش شدید بهره وری اقتصادی آب در حوزه‏های مختلف شده است که این باعث تمرکز بیشتر اشتغال کشور بر محور کشاورزی و به عبارت دیگر اشتغال آب محور شده است.

قنادی اسلامی افزود: هراکوسیستمی هم از آب‏های سطحی استفاده می‏کند و هم از آب‏های زیر زمینی اما آب‏های زیرزمینی و سطحی مثل کوه یخ هستند که فقط مشکلات مربوط به کاهش آبهای سطحی همچون نوک کوه یخ دیده می‏شوند درحالی که آب‏های زیرزمینی درکشور به مراتب مشکلات بدتری دارند. حتی تونل‏های مختلفی که در زیر زمین حفر می‎شوند، می‏توانند در رژیم جریانات هیدرولوژی آبی مناطق اطرف آن تا کیلومترها تاثیرات منفی ایجاد نمایند.( از جمله تونل‏های آبی در بحث انتقال حوضه به حوضه آبی )

وی گفت: شاید یکی از مشکلات بزرگ درکشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته، این باشد که متخصصین در حوزه‏های مختلف از جمله حوزه‏های مرتبط با مقوله منابع آبی، همچون متخصصین حوزه اقتصادی، کشاورزی، زیست محیطی و حتی متخصصین حوزه منابع آب به صورت خاص، زبان و ادبیات مشترک با یکدیگر ندارند و درهنگام چالش با یکدیگر نسبت به یک مشکل شناخته شده جهانی، به یک نتیجه مطلوب همه جانبه و بلند مدت و قابل قبول نمی‏رسند و این نشان می‏دهد حلقه مفقوده ای بین حوزه‏های تخصصی در کشور در سطوح کارشناسی و حتی تصمیم گیری وجود دارد.

کارشناس آب و انرژی عنوان کرد: متغیرهای حکمرانی صحیح آب دارای دو دسته پیش نیاز اصلی هستند. دسته اول مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی هستند و دسته دوم هم شامل متغیرهای فنی و مستقل آبی هستند.

وی ادامه داد: دسته اول متغیرهایی هستند که به تولید ناخالص داخلی کشور، میزان سرمایه گذاری بخش‏های مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات توسط شرکت‎های داخلی و خارجی در کشور، مسیر استراتژی‏های توسعه در کشور و میزان اشتغال در بخش‎های مختلف اقتصادی بستگی دارند اما دسته دوم شامل مولفه‏هایی مستقل همچون میزان مصرف آب، میزان راندمان آبیاری و بهره وری اقتصادی آبی و سطح زیر کشت به صورت دیم و آبی است. ما در کشور بدون توجه ویژه به دسته اول و حل آنها نمی‏توان مشکلات آبی در کشور را به صورت پایدار حل کرد و این هم خارج از وظایف چند وزارتخانه و یا سازمان است. برای مثال باید دقت کنیم که استفاده از کشاورزی آبی (به ویژه آب با کیفیت پایین و بدون حذف شوری آن)، در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران می‏تواند به شوری خاک در بلند مدت منجر شود.

کارشناس آب و انرژی گفت: تغییر کاربری مناطق وسیعی از کشور که باعث فرسایش شدید خاک در کشور شده است یکی دیگر از دلایل ورشکستگی آبی است که باعث کاهش نفوذ پذیری خاک و افزایش سیلاب هم می‏شود.

قنادی اسلامی گفت: اغلب تصمیمات برمبنای مدیریت تعارض غیر مستقیم منافع بین بخش‏های مختلف در خصوص منابع آبی گرفته می‏شود که کاملا در این چند دهه ناکارآمدی خود را نشان داده است.

به گفته وی،استفاده ازروشهای بازدارنده و قهرآمیزهمچون ممنوعیت کشت ‏های فصلی و یا بالا بردن قیمت آب هیچکدام راهکار پایدار و منطقی نیستند و لازم است مدل اقتصادی و مسیر ریل گذاری اقتصاد کشور تغییر یابد.



  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |