فریده خدادادی-ايران از تنش شديد آبی روبه رشدی رنج میبرد به طوری که آب رودخانهها و چشمههای مناطق مختلف دربرخی ماههای سال و به خصوص در زمان خشكسالیها، كاهش يافته يا حتی به طور كامل خشك شدند و از طرفی به موجب خشکسالیها و کمبود آب استفاده از آبهای زیرزمینی شدت یافته و میتوان گفت مشکل آب ایران از مرحله بحران ورشکستگی آبی رخ داده است.
به گزارش جهان اقتصاد، امروزه مهمترين دليل ورشكستگی آبی در كشور، سومديريت درعدم توجه به اضافه برداشت ازآبهای زيرزمينی است، پديدهای كه علاوه بر امنيت آب و غذا، امنيت اقتصادی، اجتماعی و حتی امنيتی كشور را تهديد میكند.
خبرنگار جهان اقتصاد در ادامه با علی قنادی اسلامی، کارشناس آب و انرژی در ارتباط با «چرایی علل ورشکستگی آبی در کشور» به گفتگو پرداخته است.
این کارشناس آب و انرژی اظهار کرد: ایران دریک منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و از هزاران سال پیش تاکنون درگیر قحطیهای ناشی از کم بارشی بوده است. در سالیان اخیر به دلیل رشد جمعیت و تغییر الگوی مصرف، میزان نیاز به آب هم افزایش پیدا کرده است.
قنادی اسلامی افزود: ازگذشتههای قدیم ایرانیها جهت مصارف خود از آبهای سطحی و نیز کم عمق زیرزمینی استفاده میکردند و به دلیل نبود تکنولوژیهای امروزی همچون پمپهای قدرتمند، امکان برداشت زیاد آب از زیرزمین و آبهای سطحی میسر نبود و توانایی برداشت آب همیشه کمتر از میزان حد بازیابی و احیا آبهای زیرزمینی بوده است، به همین دلیل هم در طول سدههای گذشته، چشمههای فراوانی در مناطق مختلف ایران پدیدار شده بود.
وی بیان کرد: اهمیت آب به حدی در جوامع بالاست که از سال 2010 میلادی سازمان ملل علاوه بر بهداشت، آب را هم جزیی از حقوق بشر دانسته و عنوان کرد که در تامین و تهیه آب درکشورها نباید تبعیضی قایل شد.
** از تعادل آبخوانها فاصله گرفتیم
این کارشناس آب و انرژی گفت: درچند دهه اخیر متاسفانه تمامی کارهایی که درکشور ما انجام شده در رابطه با مدیریت عرضه و مصرف آب بوده است و تقریبا میتوان گفت تمامی راهکارهایی که در چند دهه اخیر ارائه شده است همگی عرضه محور بوده اند. در حالی که راهکار اصلی درکشور باید بر مبنای مدیریت تقاضا همراه با افزایش بهره وری باشد. با کارهایی که ما در چند دهه گذشته انجام داده ایم عملا از تعادل آبخوانها هم فاصله بسیار زیادی گرفته ایم.
قنادی اسلامی عنوان کرد: متاسفانه هنوز دیدگاههای مدیران ارشد کشور در خصوص منابع آبی، استفاده از تکنولوژیهای مختلف و پیشرفته برای بهره برداری بیشتر از منابع آبی، حتی آبهای ژرف است و این نشان میدهد که تا چه حد زیادی راه را به اشتباه میرویم و متاسفانه تاکنون راه حلهای پایدار نقشی در تصمیم گیریها نداشته است.
** عدم سیاست راهبردی مناسب مدیریت منابع آبی
وی عنوان کرد: شوربختانه ما از دهههای گذشته یک سیاست راهبردی مناسب مدیریت منابع آبی نداشته ایم و بیشتر درسالیان اخیر به دنبال مدیریت بحرانهای آبی درمناطق مختلف کشور با کارهایی چون انتقال حوضه به حوضه،استفاده از مسکنهای مختلف برای تسکین دردهای بحران کم آبی و انتقال درد به آینده، کاهش کشتهای پاییزه و فصلی، انجام سدسازیهای بی رویه و اعطای وامهای مختلف به ضررکنندگان مرتبط با مقوله آبی بوده ایم. مشابه کارهایی که ما در کشور انجام داده ایم مثل رودخانه ای که در پایین دست قرار دارد و تعدادی از مردم درون آن در حال غرق شدن هستند و مرتب سعی میکنیم غریق نجاتهایی برای کمک کردن به آنها به داخل رودخانه بفرستیم و غافل از این که در بالا دست رودخانه یک نفر در حال پرتاب افراد از روی پل به درون رودخانه است اما سعی نمیکنیم جلوی او را بگیریم و بیشتر تمرکز ما روی نجات غریقها برای نجات افراد پرت شده به درون رودخانه است. حکایت ما مثل همین است و به جای این که ریشه مشکل را حل کنیم به دنبال مدیریت کردن بحران خود ساخته و بحران خود پرورش داده شده خودمان هستیم.
** به دنبال حل اساسی و ریشهای مشکل کم آبی نیستیم
به گفته کارشناس آب و انرژی، کم آبی میتواند زایشگاه تنشهای درون سرزمینی و هم فراسرزمینی ( به ویژه با کشورهای همسایه)، درآینده باشد و امنیت اجتماعی را به مخاطره بیندازد. این تنشها در سالهای اخیر در داخل کشور و بین استانهای مختلف شروع شده است اما متاسفانه ما به دنبال حل اساسی و ریشهای مشکل نیستیم و فقط سعی درکنترل بحرانهای آبی و نیز انتقال بحران از یک منطقه به منطقه دیگر و یا انتقال بحران به زمانهای آینده هستیم.( همچون انتقال حوضه به حوضه آبی یا رها کردن آب در پشت سدها در زمان اعتراض به کم آبی)
قنادی اسلامی بیان کرد: ورشکستگی آبی که در کشور با آن روبرو هستیم برخلاف ورشکستگی اقتصادی قابل بازگشت نیست یا صدها سال زمان برای احیا آن نیاز است.
**مدیریت هوشمند، رهیافت حل مشکلات آبی
وی معتقد است؛ حل مشکلات آبی به مدیریت هوشمند براساس آمایش سرزمینی که خود مبتنی بر مولفههای اقتصادی بوده است؛ نیاز دارد و این موضوع بسیار فراتر ازچند وزارتخانه و سازمان همچون نیرو، جهاد کشاورزی و محیط زیست است و از مدیریتهای پوپولیستی و تهاجمی( و یا روشهای قهر آمیز)، همچون انتقال آب بین حوضه ای، قطع آب برای برخی کشتهای بهاره یا تابستانه، بالابردن قیمت آب و قطع آب صنایع به اصطلاح پرمصرف باید پرهیز کنیم. این نوع مدیریت و روشها به نوعی تازیانه زدن به دریاست که نتیجه ای مطلوب و بلند مدت از آن حاصل نمیشود.
این کارشناس آب و انرژی گفت: شکاف و اختلاف تکنولوژیکی بین ایران و جهان مدرن، عملا باعث کاهش شدید بهره وری اقتصادی آب در حوزههای مختلف شده است که این باعث تمرکز بیشتر اشتغال کشور بر محور کشاورزی و به عبارت دیگر اشتغال آب محور شده است.
قنادی اسلامی افزود: هراکوسیستمی هم از آبهای سطحی استفاده میکند و هم از آبهای زیر زمینی اما آبهای زیرزمینی و سطحی مثل کوه یخ هستند که فقط مشکلات مربوط به کاهش آبهای سطحی همچون نوک کوه یخ دیده میشوند درحالی که آبهای زیرزمینی درکشور به مراتب مشکلات بدتری دارند. حتی تونلهای مختلفی که در زیر زمین حفر میشوند، میتوانند در رژیم جریانات هیدرولوژی آبی مناطق اطرف آن تا کیلومترها تاثیرات منفی ایجاد نمایند.( از جمله تونلهای آبی در بحث انتقال حوضه به حوضه آبی )
وی گفت: شاید یکی از مشکلات بزرگ درکشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته، این باشد که متخصصین در حوزههای مختلف از جمله حوزههای مرتبط با مقوله منابع آبی، همچون متخصصین حوزه اقتصادی، کشاورزی، زیست محیطی و حتی متخصصین حوزه منابع آب به صورت خاص، زبان و ادبیات مشترک با یکدیگر ندارند و درهنگام چالش با یکدیگر نسبت به یک مشکل شناخته شده جهانی، به یک نتیجه مطلوب همه جانبه و بلند مدت و قابل قبول نمیرسند و این نشان میدهد حلقه مفقوده ای بین حوزههای تخصصی در کشور در سطوح کارشناسی و حتی تصمیم گیری وجود دارد.
کارشناس آب و انرژی عنوان کرد: متغیرهای حکمرانی صحیح آب دارای دو دسته پیش نیاز اصلی هستند. دسته اول مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی هستند و دسته دوم هم شامل متغیرهای فنی و مستقل آبی هستند.
وی ادامه داد: دسته اول متغیرهایی هستند که به تولید ناخالص داخلی کشور، میزان سرمایه گذاری بخشهای مختلف کشاورزی، صنعت و خدمات توسط شرکتهای داخلی و خارجی در کشور، مسیر استراتژیهای توسعه در کشور و میزان اشتغال در بخشهای مختلف اقتصادی بستگی دارند اما دسته دوم شامل مولفههایی مستقل همچون میزان مصرف آب، میزان راندمان آبیاری و بهره وری اقتصادی آبی و سطح زیر کشت به صورت دیم و آبی است. ما در کشور بدون توجه ویژه به دسته اول و حل آنها نمیتوان مشکلات آبی در کشور را به صورت پایدار حل کرد و این هم خارج از وظایف چند وزارتخانه و یا سازمان است. برای مثال باید دقت کنیم که استفاده از کشاورزی آبی (به ویژه آب با کیفیت پایین و بدون حذف شوری آن)، در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران میتواند به شوری خاک در بلند مدت منجر شود.
کارشناس آب و انرژی گفت: تغییر کاربری مناطق وسیعی از کشور که باعث فرسایش شدید خاک در کشور شده است یکی دیگر از دلایل ورشکستگی آبی است که باعث کاهش نفوذ پذیری خاک و افزایش سیلاب هم میشود.
قنادی اسلامی گفت: اغلب تصمیمات برمبنای مدیریت تعارض غیر مستقیم منافع بین بخشهای مختلف در خصوص منابع آبی گرفته میشود که کاملا در این چند دهه ناکارآمدی خود را نشان داده است.
به گفته وی،استفاده ازروشهای بازدارنده و قهرآمیزهمچون ممنوعیت کشت های فصلی و یا بالا بردن قیمت آب هیچکدام راهکار پایدار و منطقی نیستند و لازم است مدل اقتصادی و مسیر ریل گذاری اقتصاد کشور تغییر یابد.
-
دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
-
افزودن دیدگاه