محمد جلائی- روز های سرد و خاکستری زمستان برای اهالی سینما و دبیران جشنواره به سرعت می گذرد و مخاطبان و علاقه مندان به سینما روز های طولانی ای را در انتظار جشنواره فیلم فجر سی و چهارم پشت سر می گذارند.
هر روز بر تعداد اخبار و مصاحبه ها و اظهار نظرها درباره جشنواره فیلم فجر افزوده می شود. اما در این بین آن چه که برای بسیاری از سینماگران جوان اهمیت بالایی دارد، حضور پررنگ تر و موثر تر فیلم های بخش هنر و تجربه در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر است.
جایزه هنر و تجربه بخش تازه ای است که تنها یک دوره از عمر آن می گذرد و خبر ها حاکی از آن است که دبیران و سیاستگذاران جشنواره فیلم فجر قصد دارند تا در این دوره از جشنواره جایگاه و نقش موثر تری به آن اختصاص دهند.
سینمای هنر و تجربه که پاییز امسال وارد دوسالگی خود شده است بیشتر از هر چیز نیازمند دیده شدن و مخاطب پیدا کردن است. این سینما که همچو بسیاری از کشور های توسعه یافته جهان کانال ارائه سینمای تجربی و مدرن در کنار سینمای تجاری بدنه است بیشتر از چند سالن در تمام کشور در اختیار ندارد و تنها از طریق این چند سالن فیلم های خود را برای علاقه مندان به سینمای غیر تجاری و هنری به نمایش می گذارد.
جشنواره فیلم فجر نیز که بعد از گذشت ۸ سال از دولت محمود احمدی نژاد و شرایط بدی که آه و ناله تمامی سینماگران را در آورده بود با روی کار آمدن دکتر حسن روحانی و دولت تدبیر و امید دو سالی است که جان تازه ای گرفته است و به مرور بسیاری از کارگردانان و هنرمندانی که با جشنواره فیلم فجر قهر کرده بودند را به صحنه بازگردانده است.
جشنواره فجر ویترینی برای هنر و تجربه
سینمای هنر و تجربه با تمام کم و کاستی هایی که در اکران ها و وضعیت مالی خود در این یک سال و چند ماه مواجه بوده است می تواند نقش موثر و مهمی در افزایش سطح سلیقه مخاطبان سینما و بالا بردن کیفیت سینمای ایران ایفا کند. جشنواره فجر نیز که سی و چهار سال از عمرش می گذرد می تواند ویترین بسیار خوبی برای هنرمندان و کارگردانان جوان باشد تا مخاطبان و طرفداران خود را پیدا کنند. این جشنواره حالا فرصتی است برای هنرمندان تجربه گرا و جوان که قصد دارند تا رنگ تازه ای به چهره نیمه خسته سینمای ایران ببخشند.
احتمالا تاثیر دیگری که بخش هنر و تجربه بر جشنواره فیلم فجر خواهد گذاشت پر رنگ تر کردن ابعاد هنری جشنواره خواهد بود و این باعث می شود تا با دیده شدن فیلم های بخش هنر و تجربه سینمای بدنه نیز بیشتر از قبل به فکر ابعاد هنری خود باشد.
معیار کیفیت است نه پروانه ساخت
موضوع پروانه ساخت مانع تازه ای است که بر سر راه سینماگران هنر و تجربه ای قرار گرفته است.
شهرام مکری که خود از اولین کارگردانان تجربه گرا و جوان سینمای ایران به حساب می آید و همچنین یکی از اعضای شورای سیاست‌گذاری سینمای هنر و تجربه است در این باره پیشتر گفته بود: «آنچه باید معیار حضور فیلم‌ها در فجر قرار گیرد کیفیت آثار است نه داشتن پروانه ساخت ویدیویی یا سینمایی.»
شهرام مکری درباره بخش «هنر و تجربه» سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر نیز در گفت و گویی که با خبرگزاری مهر داشت گفت: امسال اولین سالی نیست که این بخش در جشنواره فیلم فجر به طور مستقل حضور دارد و سال گذشته هم فائزه عزیزخانی برای فیلم «روز مبادا» جایزه این بخش را دریافت کرد.
کارگردان فیلم موفق «ماهی و گربه» همچنین گفت: جشنواره ها همیشه ناچارند ملاحظاتی برای بخش اصلی در نظر بگیرند زیرا قرار است گیشه سینما را هدایت کنند به همین دلیل نیازمند تأکید بر ابعاد هنری فیلم بدون در نظرگرفتن ملاحظات اکران هستیم.
این کارگردان عنوان کرد: بخش «هنر و تجربه» برای گسترش زبان سینما به مفهوم هنری آن به وجود آمد و این بخش می تواند نماینده این نوع جشنواره ها در جهان باشد. سینمای «هنر و تجربه» در دیگر جشنواره ها با عناوین دیگری شناخته می شوند. مثلا آثار تجربی در دیگر جشنواره های جهان از جمله برلین با عنوان پانوراما و در جشنواره ونیز در بخش افق ها مورد توجه قرار می گیرد.
مکری درباره فیلم هایی که با پروانه ویدیویی می توانند در بخش «هنر و تجربه» حضور داشته باشند، تصریح کرد: معتقدم در سینمای ایران تفاوتی بین پروانه ساخت فیلم ویدیویی و سینمایی وجود ندارد.
کارگردان فیلم «طوفان سنجاقک ها» توضیح داد: به هر حال باید از بوروکراسی و نظام کاغذی فاصله گرفت و در نهایت کیفیت است که تفاوت فیلم ها را مشخص می کند. ضمن اینکه اگر سینمای ایران الویت را بر کیفیت بگذارد به نفع مخاطبان است. در سال های اخیر شاهد بودیم بسیاری از فیلمسازانی که پروانه ساخت ویدیویی داشتند موفق تر بودند که نمونه بارز آن «پله آخر» علی مصفا و فیلم «پرویز» مجید برزگر است.
مکری در آخر افزود : طبیعی است که جشنواره فیلم فجر نمی تواند تمام سلیقه ها را پوشش دهد اما قطعا اجازه ورود سلیقه های مختلف و متنوع را می دهد.
پروانه ساخت ویدیویی و سینمایی سال ها منسوخ شده
کارگردان فیلم «روایت ناپدید شدن مریم» هم درباره بخش جوایز هنر و تجربه در جشنواره فجر و موضوع بحث برانگیز پروانه های ساخت و مجوز فیلم ها، با اشاره به رشد کیفی فیلم های ویدئویی، گفت: در تمام دنیا همواره کیفیت فیلم اهمیت دارد نه مجوز و در چند سال اخیر شاهد جوایز بین المللی زیاد توسط فیلم های ویدئویی بوده ایم.
محمدرضا لطفی پیش تر در گفت و گویی که با خبرگزاری ایرنا داشت، درباره فیلم هایی که پروانه ساخت ویدیویی و سینمایی دارند و میتوانند در بخش هنر و تجربه جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشند، افزود: در تمام دنیا فیلم های هنر و تجربه آثار کم هزینه ای هستند و فیلمسازان در این نوع فیلم ها آزمون و خطاهایی می کنند.
وی یادآور شد: بسیاری از تجربه های کسب شده در سینماهای هنر و تجربه در ادامه در سینمای هالیوود به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند.
این کارگردان افزود: قطعا بودن بخش هنر و تجربه بهتر از نبودن آن است و این گروه با مدیریت و درایت افراد کاربلد توانست جایگاه خود را پیدا کرده و به مسیر صحیحی هدایت شود.
لطفی ادامه داد: هیچ کدام از تهیه کنندگان تعریفی از این نوع سینما ندارند؛ در حالی که استعدادها از سینمای مستقل، تجربی و کوتاه کشف می شوند.
این منتقد درخصوص فیلم هایی که پروانه ساخت ویدیویی و سینمایی گرفته اند و در بخش هنر و تجربه حضور دارند، خاطرنشان کرد: تعریف پروانه ساخت ویدیویی و سینمایی سال ها منسوخ شده و هیچ فیلمی در حال حاضر با نگاتیو ساخته نمی شود و تمام آثار با دوربین دیجیتال گرفته می شود.
وی تصریح کرد:کیفیت فیلم نشان می دهد چه فیلمی برای سینما یا ویدیو ساخته می شود. حتی گاهی ممکن است یک فیلم ویدیویی به هزاران جشنواره برود و جایزه بگیرد. بنابراین تفکر ویدیویی یا سینمایی بودن برای ۱۰ سال پیش است.
لطفی یادآور شد: زمانی رتبه بندی وجود داشت که بنیاد سینمایی فارابی به ما امکانات نگاتیو می داد، اما اکنون با تجهیزات دیجیتال فیلم ها ساخته می شوند. اگر کارگردان بتواند وارد چرخه عرضه شود، قطعا کارش در این رده می گنجد و در غیر این صورت چرخه اثر را پس می زند.
این کارگردان سینما درخصوص وجود بخش هنر و تجربه در جشنواره فجر نیز گفت: سال های گذشته جشنواره فیلم فجر نگاهی ویژه به هنر و تجربه داشت و برای آثار حاضر در این بخش جلسات نقد و بررسی برگزار و به این سینما در جشنواره نگاه رسمی شد.
حضور هنر و تجربه در جشنواره یعنی تنفس سینمای ایران
کارگردان «آتلان» نیز درباره سینمای هنروتجربه و نقش آن در جشنواره فیلم فجر گفت: همین که این بخش در جشنواره فیلم فجر به صورت جداگانه داوری می‌شوند، یعنی این سینما نفس می‌کشد.
معین کریم الدینی درباره ضرورت وجود بخش هنروتجربه در جشنواره فیلم فجر گفت: روزهای اول تصور‌ها بر این بود که این نوع سینما شکست می‌خورد اما با این نوع برنامه ریزی، وضعیت بسیار خوبی پیدا کرد. من از هر اتفاقی که منجر به افزایش سهم، نقش و تأثیر سینمای هنروتجربه در بدنه سینمای ایران شود، استقبال می‌کنم.
وی یادآور شد: سینمای هنر و تجربه سینمای مستقلی است که متکی بر وجود بازیگران شاخص نیست و جایگاه مهمی در ویترین سینمای فجر دارد. افسوس می‌خورم که در جشنواره حقیقت سال گذشته این بخش وجود نداشت زیرا موفقیت بخش هنروتجربه در جشنواره حقیقت امسال، نشانه تأثیرگذاری این نوع سینماست.
این مستندساز درباره فیلم‌هایی که با پروانه ساخت ویدیویی در بخش هنروتجربه جشنواره فجر حضور دارند، گفت: باید بررسی شود که کیفیت فیلم‌ها در پروانه ساخت ویدیویی چقدر تغییر کرده است زیرا بسیاری از فیلم‌هایی که نتوانستند پروانه ساخت سینمایی بگیرند و به ناچار مجبور به اخذ پروانه ویدیویی شده‌اند.
کریم الدینی بیان کرد: داشتن پروانه ویدیویی منوط به این است که تا چه اندازه سخت گیری در انتخاب این نوع فیلم‌ها وجود دارد و اگر کیفیت فیلم‌ها افت نکند، اتفاق خوبی است.
