روایت۸۰ ساله ماجرای حمایت از تولید داخل

سید محسن سنجری (کارشناس ارشد سازمان چای کشور) همان طور که تاکنون در مجموعه مطالبی پیرامون صنعت چای ایران مشاهده کرده اید؛ با ارائه مجدد مقاله ها و اظهار نظرهای کارشناسان در زمان های گذشته و اوایل شکل گیری این صنعت تلاش کردم زحمات و کوشش های فراوانی که با هدفی ملی یعنی بی نیازی از واردات چای و تکیه بر توان داخلی برای تولید این محصول مهم صرف شد؛ یادآوری کنم تا بهتر بتوانیم علل دست نیافتن به این آرمان والا را تحلیل کنیم. اینک توجه شما را به نوشته ای دیگر در این باب جلب می کنم. «در قسمت چایکاری ایران، خبرنگارهای ما اطلاعاتی می فرستند که روی هم رفته همه نوع اسباب امیدواری است. هکتارها زمین بایر در صفحات شمال از چند سال قبل بر اثر تشویقات دولت مبدل به باغ چای شده و آن طور که پیش بینی می شود تا چند سال دیگر که شاید کمتر از ۱۰ سال باشد علاوه بر آن که از این باغ-های چای محصولی به میزان مصرف داخلی کشور برداشت خواهد شد؛ مقادیری هم برای صادرات مهیا است. در حال حاضر بیش از ۵۰۰۰ هکتار زمین در تمام کشور چای کاری شده که تقریبا از ۴۰۰۰ هکتار آن محصول برداشت می شود. ولی چایکاری به همین مقدار متوقف نمانده بلکه سال به سال بر مقدار زمین افزوده می شود. به طور متوسط از هر هکتار باغ چای مقدار ۴۵۰ کیلوگرم چای برداشت می شود که به این ترتیب فعلا در سطح ۴۰۰۰ هکتار سالی ۱۸۰۰۰۰۰ کیلو یا ۱۸۰۰ تن چای از باغ های چای برداشت می شود. مصرف چای در ایران به طور متوسط ۵۰۰۰ تن است و اگر چایکاری در ۱۰ تا ۱۲ هزار هکتار زمین شروع و برداشت حاصل شود؛ مصرف داخلی تامین خواهد شد. به ترتیبی که فعلا پیش می رود و سالی ۱۰۰۰ هکتار زمین چایکاری می شود؛ می توان پیش بینی کرد که تا ۷ یا ۸ سال دیگر چای محصول ایران تکافوی مصرف داخلی را بنماید و یک قلم عمده که سالی در حدود ۴۲ میلیون ریال قیمت چای وارداتی است از واردات کشور کاسته شده و احتیاج ارزی نیز کسر گردد و بعد از آن باید فکر بازاری برای صادرات آن بود. این خلاصه اخبار و اطلاعات مختلفی بود که خبرنگاران فرستاده اند. به طوری که می بینیم دولت نهایت مساعدت و تشویق را برای کشت چای با فلاحین و زارعین و باغداران می نماید و از هیچ کمکی مضایقه ندارد.

نمونه ای از تبلیغات رسانه ای در ۸۰ سال پیش درباره حمایت از چای ایرانی

اما آیا مردم وظیفه دار نیستند که از این حسن توجه دولت استفاده کرده؛ با مصرف چای داخلی از نیت دولت پیروی نمایند؟ متاسفانه مطابق اطلاعات دیگری که داریم مردم ما آن طور که باید نسبت به چای میهن که بنا به اظهار اهل فن از بهترین چای های دنیا است ابراز تمایل و علاقه نمی کنند و چای های متوسط خارجی را بر آن ها ترجیح می دهند. در صورتی که چای داخلی نه تنها از لحاظ جنس از مرغوب ترین و بهترین چای ها است و از لحاظ رنگ و عطر و طعم قابل مقایسه با چای خارجی نیست بلکه قیمت آن هم اگر ارزان تر از جنس خارجی نباشد؛ گران تر نیست. بنابراین نمی دانیم این بی لطفی هم میهنان خود را حمل به چه چیز کنیم جز این که بگوییم چون ذائقه آن ها با طعم و عطر چای های نامرغوب خارجی عادت کرده؛  چای لاهیجان به ذائقه شان خوب نمی آید. در صورتی که اگر یکی دو بار از چای میهن مصرف نمایند دیگر ممکن نیست چای خارجی در ذائقه آن ها گوارا واقع شود. در هر صورت این کار مخالف ذوق سلیم و سلیقه ایرانی است که چای معطر و گوارای میهن را کنار گذاشته از چای خارجی بنوشد. ما تصور می کنیم اگر به فرض چای ایرانی به خوبی چای خارجی نبود؛ باز هم لازم بود و حس میهن پرستی به ما حکم می کرد چای داخلی خودمان را بر چای بیگانه ترجیح دهیم و حتی دیگران را تشویق کنیم از چای داخلی بنوشند. اگرچه اینک بحمدالله این نقیصه هم موجود نیست و هیچ دلیلی ندارد که ما غیر از چای میهن بنوشیم. وظیفه کلیه میهن پرستان و علاقه مندان به ترقی و پیشرفت اقتصاد و فلاحت کشور است که امروز چای داخلی مصرف کرده ضمنا دیگران را هم تشویق به مصرف آن بنمایند و از این راه موجب تشویق یک عده از هم میهنان خود که زارعین چایکار می باشند؛ فراهم کنند.»

همان طور که تاکنون در مجموعه مطالبی پیرامون صنعت چای ایران مشاهده کرده اید؛ با ارائه مجدد مقاله ها و اظهار نظرهای کارشناسان در زمان های گذشته و اوایل شکل گیری این صنعت تلاش کردم زحمات و کوشش های فراوانی که با هدفی ملی یعنی بی نیازی از واردات چای و تکیه بر توان داخلی برای تولید این محصول مهم صرف شد؛ یادآوری کنم تا بهتر بتوانیم علل دست نیافتن به این آرمان والا را تحلیل کنیم. اینک توجه شما را به نوشته ای دیگر در این باب جلب می کنم.

(منبع: مقاله چای ایران-درج شده در صفحه اول روزنامه اطلاعات روز ۳۰ مرداد ۱۳۱۶)