فریده خدادادی- امروزه با توجه به تغييرات آب و هوايي، مخاطرات اقليمی از مهم ترين تهديدها و چالش‌ها برای بشر محسوب می‌شوند که در اين بين سيلاب، يکی از مرسوم‌ترين مخاطرات است.

به گزارش جهان اقتصاد، اگرچه ایران به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، اقلیمی به عنوان یک سرزمین نیمه خشک شناخته شده است، اما به علت تنوع شرایط اقلیمی، همواره با بروز حوادث متعدد طبیعی و به ویژه طغیان و جریان نابهنگام آب‌های سطحی در بسیاری از مناطق کشور مواجهه بوده است و دلایلی مانند افت شدید سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین،تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی سبب شده، چرخه حوادث غیر مترقبه طبیعی چون سیل همواره در کشور تکرار شود. پدیده ای که در سال های مختلف از جمله سال 98 شاهدآن بودیم و در چند روز اخیر نیز بسیاری از استان‌های کشور را فراگرفته است. بعضی از کارشناسان این بارش‌های سیلابی را نویدی برای رفع تشنگی زمین و احیای حوضچه‌های آبخیز عنوان می کنند، نظریه‌ای که باید صحت و سقم آن مورد بررسی قرار گیرد.

خبرنگار جهان اقتصاد برای اطلاع بیشتر نسبت به این موضوع با علی قنادی اسلامی، کارشناس حوزه آب و انرژی به گفت وگو پرداخته است که در ادامه می خوانید.

**سیل و اثرات آن

این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: سیل یک پدیده طبیعی است که از میلیون‌ها سال پیش، با طغیان رودخانه‌ها در پی بارندگی‌های زیاد در مدت زمان کوتاه، اتفاق می‌افتد. بسیاری از دشت‌های حاصل خیز دنیا، نتیجه انتقال رسوبات توسط رودخانه ها از مناطق نسبتا مرتفع به مناطق پست‌تر ایجاد شده است.

قنادی اسلامی افزود: بسیاری از تالاب‌های دنیا در پی همین سیلاب‌های طبیعی شکل گرفته‌اند، امروزه دخالت بشر در تغییر عوارض زمین و نیز ایجاد سازه های مختلف برای مقاصد متفاوت، باعث شده است که برخی مناطق، علیرغم اینکه حتی در گذشته‌های دور هم در محدوده و حریم سیلاب نبوده اند دچار سیل شوند.

وی افزود: پدیده سیل اگر همچون هزاران سال گذشته خود به صورت طبیعی باشد و بشر نیز اقدامات احتیاطی و حفظ حریمهای موجود را رعایت کرده باشد، به سادگی مدیریت شده و از مزایای زیست محیطی آن می‌توان بهره فراوانی برد همانند بازیابی آبخوانها در نقاط مختلف و نیز ایجاد تنوع و تجدید حیات با جابجایی مواد مغذی توسط جریان سیلاب و...

**مدیریت سیل و مزایای زیست محیطی

به گفته قنادی اسلامی، ما در کشور، آبگرفتی در شهرها که ناشی از مدیریت بسیار ناکارآمد و عدم زیرساخت‌های لازم شهری است را به حساب بارش زیاد یا سیل و طغیان رودخانه می گذاریم، در حالی که میزان حداکثر بارش‌های روزانه و حتی ساعتی در هر یک از مناطق کشور، قابل پیش بینی بوده و نسبت به بسیاری از مناطق پر باران دنیا مقدار کمی می‌باشد.برای اثبات این مدعا آمار هفتاد ساله در کشور موجود است.

**دخالت انسان در طبیعت منشأ سیلاب است

وی عنوان کرد: ما با ایجاد تغییرات زیاد در عوارض طبیعی زمین، سعی در هدایت آب در مناطق نسبتا مرتفع، به سمت سدها کرده‌ایم و به حریم رودخانه‌ها هم تجاوز کرده‌ایم که با این کار،عملا آبخوان‌ها امکان بازیابی نداشته و از طرفی به دلیل استفاده از چاه برای کشاورزی، فشار زیادی روی سفره‌های زیرزمینی وارد کردیم که به ازبین رفتن پوشش گیاهی و فرونشست و نیز کاهش توانایی جذب آب در خاک منجر شده است که خود باعث ایجاد سیلاب می شود .

این کارشناس حوزه آب و انرژی بیان کرد: با هدایت آب بیشتر از ظرفیت سدها به سمت آنها باعث ایجاد مشکلاتی در هنگام بارش شده‌ایم، از طرف دیگر هم ورود سیلاب‌ها همراه با رسوبات به مخازن سدها، باعث کاهش ظرفیت مفید آنها هم شده است.

** مشکلات آبی کشور با سیلاب‌های سالیانه حل نمی‌شود

وی افزود: همچنین لازم به ذکر است که در برخی از کشورهای توسعه یافته، با کمک فناوری و اسکن مداوم مناطق مختلف (عوارض زمین)، توسط پهباد در زمان کوتاهی می‌توانند با هر میزان بارش احتمالی، مناطقی که ممکن است دچار آبگرفتگی احتمالی و یا طغیان رودخانه ها را باعث شوند، را مشخص می کنند.

قنادی اسلامی خاطرنشان کرد: یادمان نرود که سیل مخرب به معنی عدم کنترل و مدیریت جمع‌آوری و ذخیره مناسب آب باران به صورت سطحی یا زیرزمینی است، چراکه در ذخیره زیرزمینی امکان تبخیر و هدرروی حذف می‌شود؛ بنابراین هر سیلاب مخرب و ویرانگری در دنیای امروز، به معنی عدم توانایی در مدیریت آن است.

این کارشناس حوزه آب و انرژی افزود: ایجاد سیلاب به دلیل دخالت‌های انسانی، به معنی ایجاد تغییر غیرطبیعی در توزیع آب باران و بازیابی سفره‌های زیرزمینی آن است زیرا تغییر مسیر آب باران و هدایت آن به سمت سد، به برخی مناطق روان‌آبی نمی‌رسد تا سفره‌های آب زیرزمینی بازیابی شده و عملا با خشکی آنها پوشش گیاهی برای همیشه از دست می‌رود.