جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 23960 20:40 1394/10/19
جهان اقتصاد بررسی کرد: مثبت و منفی «۱۸ درجه»

جهان اقتصاد بررسی کرد: مثبت و منفی «۱۸ درجه»

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
جهان اقتصاد بررسی کرد: مثبت و منفی «۱۸ درجه»

جهان اقتصاد بررسی کرد: مثبت و منفی «۱۸ درجه»

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

محمد جلایی- با رشد روز افزون تعداد کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی و افزایش تعداد این شبکه ها در سال های اخیر، اتفاقات و رخداد های اجتماعی با سرعت بیشتر و در حوزه های بیشتری گسترده می شوند و در عرصه های مجازی و حقیقی بازتاب می یابند. از جمله این اتفاقات و رخداد ها کمپین های متفاوتی است که فعالان اجتماعی و فرهنگی به فراخور عدم توجه جامعه و کمبود های ناشی از فقدان اقدامات دولتمردان در بحران های اجتماعی و فرهنگی و گاه سیاسی با عناوین و اهداف مختلف راه اندازی می کنند و با وارد کردن آن در فضای مجازی مردم را به پیوستن به آن کمپین دعوت می کنند. چندی پیش کمپین «نه به خودرو صفر» سر و صدای زیادی به راه انداخت و حتی عالی ترین مسئولان مربوطه را نیز به واکنش واداشت. پیش از آن هم کمپین های دیگری در عرصه فضای مجازی به فعالیت پرداخته بودند که ازجمله مهم ترین آن ها کمپین جهانی سطل آب یخ بود که به سرعت کاربران ایرانی را نیز مجذوب خود کرد و بسیاری از ایرانیها با خالی کردن یک سطل آب یخ و انتشار ویدئویی از خود بر روی شبکه های اجتماعی رسما پا به کارزار اجتماعی سطل آب یخ می گذاشتند. ابتکار و کمپین ۱۸ درجه حالا اما بعد از گذشت چند ماه از دیده شدن کمپین های پیش گفته معصومه ابتکار، معاون محیط زیست رئیس جمهور که البته به عنوان یک فعال حوزه های اجتماعی و محیط زیستی هم شناخته می شود، با انتشار پیامی در صفحات منتسب به خود در شبکه های اجتماعی، رسما کارزاری با عنوان «کمپین ۱۸ درجه» به راه انداخت. بعد از گذشت ده روز از زمستان سال جاری و تکرار سناریو وارونگی هوا در کلان شهر های ایران به خصوص تهران و افزایش ملموس میزان آلاینده های موجود که حاصل آن آلودگی بیش از حد هوا بود، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در پیامی ضمن اشاره به تاثیر مصرف انرژی بر افزایش آلودگی هوا از مردم و مسئولان خواست تا سیستم های گرمایشی خود را روی ۱۸ درجه تنظیم کنند. ابتکار هم چنین به انتشار نامه نگاری های رسمی خود به مسئولان برای همراه کردن آن ها با این کمپین پرداخت. او در یکی از این نامه ها خطاب به مسئولان دولتی نوشت: «نظر به افزایش میزان آلودگی هوا در روزهای اخیر در کلانشهرها و دیگر شهرهای کشور و لزوم کاهش میزان مصرف انرژی که تاثیر بسیار زیادی در تولید آلودگی در بخش‌های مختلف صنعتی، خدماتی و اداری دارد و در اجرای مفاد بخشنامه اخیر معاون اول رئیس‌جمهور و ماده ۱۵۰ قانون برنامه پنجم خواهشمند است دستور فرمایید در فصل زمستان ضمن انجام معاینه فنی موتورخانه‌ها، دمای فضاهای بسته، ساختمان‌های تابعه در کل کشور طی ساعات کاری در اتاق‌ها از ۲۱ درجه و در راهروها و فضاهای سرپوشیده از ۱۸ درجه سانتی‌گراد بیشتر نبوده و از روشن بودن دستگاه‌های گرمایشی و مصرف‌کننده سوخت در روزهای تعطیل جداً خودداری شود.» بعد از انتشار این پیام شهیندخت مولاوردی معاون امور زنان ریاست جمهوری، جواد ظریف، وزیر امور خارجه و بعد تر بیژن زنگنه وزیر نفت رسما و با انتشار پیام و ابلاغ نامه های اداری به سازمان های زیر دست خود به این کمپین پیوستند. عدم استقبال از کمپین ۱۸ درجه در شبکه های اجتماعی با این حال به نظر می رسد که کمپین ۱۸ درجه جذابیت های چندانی برای کاربران شبکه های اجتماعی نداشته و نتوانسته است شبیه به کمپین هایی مثل سطل آب یخ و نه به خودرو صفر و ... شعاع وسیعی از اثر گذاری در شبکه های اجتماعی را به دست بیاورد. برای بررسی دلایل عدم توجه کاربران شبکه های اجتماعی به این کمپین و همچنین خصوصیات و ویژگی های کمپین های موفق جهان اقتصاد به سراغ یحیی صفی آریان، دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی رفته است. صفی آریان سابقه مطالعه کمپین های اجتماعی در شبکه های اجتماعی به خصوص در حوزه بحران آب را در کارنامه پژوهشی خود دارد. تعریف کمپین های اجتماعی صفی آریان ضمن اشاره به اهمیت دست دادن تعریفی دقیق از کمپین برای تحلیل کمپین ها در این باره گفت: «کمپین واژه ای است که از حوزه ارتباطات سیاسی وارد حوزه ارتباطات اجتماعی شده است. در واقع کمپین را می توانیم یک کنش موقتی برای رسیدن به یک هدف مشخص در یک بازه زمانی کوتاه تعریف کنیم.» «آگاه سازی»، هدف مهم کمپین های اجتماعی وی ضمن اشاره به اهداف اصلی کمپین های اجتماعی گفت: «اکثرا کمپین ها با هدف آگاه سازی راه اندازی می شوند و باید پذیرفت که انتظاری که طراحان یک کمپین از آن دارند باید در چارچوب این تعریف بگنجد. در مسائلی که مربوط به سبک زندگی است، یا موجب یک تغییر رفتار می شود، کمپین ها فقط در مرحله طرح مبحث خواهد بود. چون بر اساس روانشناسی اجتماعی تغییر رفتار نیاز به یک پروسه دراز مدت دارد. و ما در این زمینه با نمونه های ناموفق نیز رو به رو شده ایم. مثلا در چند سال اخیر در مورد کمپین های مربوط به حوزه آب در ایران به‌رغم اینکه کمپین های مختلفی شکل گرفته است اما کاهش مصرف جدی ای حاصل از این کمپین ها نداشته ایم. در نتیجه بستر های فرهنگی و اجتماعی می‌توانند علل موفقیت و شکست کمپین های اجتماعی را مشخص کنند.» فضای مجازی : مهم ترین بستر گسترش کمپین ها اما بر اساس آنچه که پیشتر مورد اشاره قرار گرفت توجه کاربران اجتماعی به کمپین ها برای گسترش بیشتر آنها در جامعه بسیار مهم است. امری که به نظر می رسد کمپین ۱۸ درجه در مورد آن چندان موفق نبوده است. یحیی صفی آریان نیز در این باره به جهان اقتصاد گفت: «با گسترش فضای مجازی و مشخصا رسانه های اجتماعی و گسترش ارتباطات افقی، این فضا مهمترین زمینه طرح و گسترش کمپین ها فضای مجازی است. بنابراین نمی‌توان دید رسانه های بزرگ از جمله تلویزیون، رادیو، روزنامه ها و... بتوانند زمینه‌ساز راه اندازی یک کمپین باشند. ممکن است بتوانند طرح مبحث کنند اما عملا گسترش کمپیین ها در فضای مجازی اتفاق خواهد افتاد.» شرایط موفقیت یک کمپین اجتماعی این کارشناس ارشد ارتباطات همچنین درباره علل شکست یا موفقیت کمپین های اجتماعی در کشور گفت: «کمپین های اجتماعی هر کدام موفقیت ها و شکست هایی دارند که می توان یک سری نتایج و یکسری مدل ها را در این شکست ها و موفقیت ها دنبال کرد. بستر های فرهنگی و اجتماعی نیز می تواننند زمینه های موفقیت و یا شکست کمپین ها را مشخص کنند. اینکه ما فکر کنیم که کمپین ها می توانند راه حل ارائه بدهند، یا جایگزین نهاد های مدنی برای سازماندهی کنش های اجتماعی شوند، با توجه به تعریف کمپین، یک انتظار اشتباه است که متاسفانه اکثرا این انتظار را دارند. می توان گفت که کمپین ها را در دو موضوع باید دنبال کرد و مورد بررسی قرار داد: یکی محتوایی که آن کمپین دنبال می‌کند- که می تواند آگاه سازی یا هشدار باشد-. و یکی شبکه‌ای که حول این کمپن شکل می گیرد. نتیجتا یک کمپین موفق کمپینی است که هم محتوای درست و استراتژیک در راستای اهداف اش تولید بکند، هم بتواند در بستر شبکه ای قرار گیرد که این محتوا را به خوبی گسترش دهد.» اما کمپین های اجتماعی را از منظری دیگر نیز می توان مورد بازکاوی قرار داد. اینکه چه کسی یا چه کسانی طراحی اهداف کلی یک کمپین را بر عهده داشته باشند یا دقیق تر اینکه یک کمپین در چه سطحی از افکار جامعه آغاز به کار کند. ناکامی سازمان های حاکمیتی در راه‌اندازی کمپین های موفق این کارشناس ارشد ارتباطات در این زمینه گفت: « کمپین های واقعی کمپین هایی هستند که در سطح شهروندان آگاه، برای آگاه سازی شهروندان ناآگاه شکل بگیرد. اینکه ما فکر کنیم که سازمان های حاکمیتی یا رسانه ای بتوانند ورود به راه اندازی کمپین کنند و این را بصورت گسترده گسترش بدهند. انتظار نا‌موجهی است. تجربه نشان داده که سازمان های حاکمیتی و دولتی و رسانه ای نمی توانند یک کمپین موفق کاملا اجتماعی را ایجاد و رهبری و هدایت بکنند و این کمپین ها باید از سطح شهروندان شکل بگیرند. نمونه بارز چنین مسئله ای را می توانیم در کمپین «نه به یارانه» مشاهده کرد.» لزوم روشن بودن اهداف کمپین های اجتماعی وی همچنین درباره کمپین های پیشگیریی از مصرف بیش از حد آب با تاکید بر اهمیت روشن بودن اهداف کمپین های اجتماعی گفت: ما در حوزه هایی مثل حوزه محیط زیست کمپین هایی داریم که انتظاری که ما در این حوزه داریم، یا تغییر رفتار خود شهروندان است، یا عملا آگاه سازی آنها نسبت به یک خطر محیط زیستی است. مثلا کمپین هایی که در حوزه بحران آب داشتیم، عملا در یک مرحله خواستیم به شهروندانمان اعلام کنیم که بحران آب در کشور وجود دارد. گرچه ما در این مرحله موفق بوده ایم با ین حال در اینکه بگوییم یکی از راه های مواجه با بحران آب کاهش دادن مصرف آب یا مدیریت مصرف آن است به موفقیت نمی رسیم و در واقع در این مرحله شکست می خوریم. دلایل مختلف فرهنگی اجتماعی سیاسی اقتصادی یک بستری را فراهم کرده است که رفتار مصرفی شهروندان ما در حوزه مصرف آب به این شکل است. و ما فقط با یک متغیر کمپین که این شهروند را آگاه کرده ایم نسبت به بحران نمی توانیم انتظار داشته باشیم که کاهش خیلی جدی مصرف آب اتفاق بیافتد. در نتیجه اگر ما به دنبال یک برنامه ریزی تمام عیار برای بحث بحران آب یا بحران آلودگی هوا هستیم باید سعی کنیم روی همه متغیر های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی هم زمان کار کنیم و نهایتا از طریق این کمپین ها بتوانیم دانش عمومی در آن حوزه را بالا ببریم و بعد انتظار تغییر رفتار گام به گام داشته باشیم. وی همچنین در تبیین منافعی که افراد با پیوستن به کمپین های متفاوت به دست می آورند گفت: «در حوزه محیط زیست ،کمپینی در دنیا شکل گرفته بود که دنبال کنندگان آن متعهد شدند که روزی یک آشغال از روی زمین بردارند یا روزی یک آشغال روی زمین نیندازند. این مسئله ای است که منافع افراد را درگیر نمی کند. حالا اگر به کمپین «نه به خودر صفر» توجه کنیم – که این کمپین را در ایران به عنوان کمپین های موفق قلمداد می کنند- چون اعضایی که وارد کمپین می شوند یک منفعت اقتصادی را دنبال می کنند، یعنی منافع مشخص شان را دنبال می کنند که قبلا یک منفعت فردی بوده و حالا در اثر تشکیل یک کمپین تبدیل به یک منفعت جمعی شده است، این یک منفعت ملموس است که می تواند باعث تدام کار این کمپین شود. و در عین حال باید به این توجه کنیم که کمپین «نه به خودروصفر» دائما در حال تولید محتوا در برابر اخبار رسانه ها، در برابر مواضع مسئولین و در برابر خود شهروندان بوده است.» کمپین ۱۸ درجه، آثار مهم و ضعف های ساختاری این دانشجوی دکتری علوم ارتباطات همچنین در تحلیل و نقد کمپین ۱۸ درجه تاکید کرد: « کمپین ۱۸ درجه کمپین مهمی است. هم آثار محیط زیستی جدی ای دارد. هم در بحث آلودگی هوا، هم در بحث مصرف انرژی و هم در بحث گرم شدن زمین آثار محیط زیستی و اقتصادی بسیاری دارد. در یک جامعه ای که دارد وارد فضای بعد از تحریم می شود و در عین حال راهبرد اقتصاد مقاومتی را دارد دنبال می کند و می خواهد وابستگی خود را از نفت کم کند و آمار ها و مصرف انرژی اش هم به شدت از استاندارد های جهانی بالاتر است. این کمپین برای این جامعه آثار اقتصادی بسیار زیادی می تواند داشته باشد. » مبهم بودن هشدار کمپین ۱۸ درجه صفی آریان همچنین در نقد کمپین ۱۸ درجه تاکید کرد: «یکی از علت هایی که موجب گسترش نیافتن این کمپین شده است این است که هشدار این کمپین مشخص نیست همچنین دستور عمل مشخصی نداده است که شهروندان دقیقا باید چه بکنند. من بعنوان یک شهروند وقتی این پیام را خواندم دقیقا متوجه نشدم که چه چیزی مد نظر این کمپین بوده است. به نظر مبهم بودن پیام این کمپین در عدم گسترش اش تاثیر گذار بوده است.» وی افزود: « کمپینی مثل کمپین سطل آب یخ فقط یک هدف داشت و آن هم آگاه سازی مردم به بیماری ای ال اس بود. کنشی را برای این آگاه سازی دنبال می کرد که یک کنش سرگرم کننده و تفریحی بود. تجربه نشان داده که در شبکه اجتماعی محتوای سرگرمی بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و بیشتر بازنشر می شود.» یحیی صفی آریان همچنین در مقایسه کمپین سطل آب یخ و کمپین ۱۸ درجه گفت: «یکی از دلایل موفقیت کمپین سطل آب یخ همین بود که یک کنش خارج از قاعده رفتار روزمره شهروندان و در عین حال سرگرم کننده را پیش گرفته بود و هدف اش هم مشخص بود. می خواست یک بیماری نادر را که کمتر شناخته شده به دنیا بشناساند و در اثر معرفی بیماری بتواند حمایت های مالی از آدم های بزرگ و مشهور جذب بکند و این کار را هم کرد. اما کمپین ۱۸ درجه عنوان و هشدار و دستورعمل روشنی ندارد. همچنین در عین اینکه خانم ابتکار هم معاون رئیس جمهور است و هم رئیس سازمان محیط زیست و هم یک چهره مقبول در فعالین محیط زیست است و اسم ایشان در شروع اولیه می توانسته موثر باشد ولی عملا به همین دلایل این اتفاق نیافتاده است. ای کاش مشورت یا مشاوره هایی با کارشناسان این حوزه گرفته می شد و اگر قرار بود این کمپین راه بیافتد، عنوان بهتری برای آن انتخاب می کردند و هشدار و دستور العمل آن را روشن می کردند.» وی همچنین ضمن تاکید بر لزوم تولید محتوا های مستمر و خلاقانه بوسیله کمپین های اجتماعی گفت: «یکی از دلایل دیگری که این کمپین نتوانسته است موفق باشد همین است که ما تولید محتوای مستمر و خلاقانه در این حوزه نداشته ایم و یک پیامی آمده و بازنشر شده و به اندازه کافی دیده شده ولی موفق نیست.» فقدان تولید محتوای مستمر و خلاق در کمپین ۱۸ درجه وی افزود: «به نظرم این کمپین تا اینجا شکل گرفته ولی طراحان اصلی این کمپین و دنبال کنندگانی که تولید محتوای مستمر و خلاق داشته باشند، در این کار وجود نداشته و ندارد. به همین دلیل است که نتوانسته است تاثیر گذاری زیادی داشته باشد. می توانیم بگوییم که باید دانش را بالا ببرد. باید اشتیاق را تحریک بکند. در عین حال مهارت هایی را بتواند بیافزاید . کمپین واقعی باید در چشم انداز های خودش برای کسانی که واردش می شوند خوش بینی داشته باشد در عین حال کمپیین باید وارد حوزه تسهیل گری شود.» وی در ادامه تشریح و تبیین خصوصیات و ویژگی های کمپین ها و همچنین ضعف های کمپین «۱۸ درجه» موفق افزود: « کمپین یک کنش موقتی حول یک هدف مشخص در کوتاه مدت است. تغییر رفتار را از طریق کمپین نمی شود دنبال کرد. ما بنظر می توانیم آگاهی سازی کنیم که بهتر است دما بر ۱۸ درجه تنظیم کنیم. اما این آگاهی سازی و این پیام را به روشنی در کمپین مشخص نشده است و ما زمانی می توانیم به دنبال تغییر رفتار باشیم که این کمپین را به یک رخداد دراز مدت مبدل کنیم. تبدیل به یک حوزه ای کنیم که بتوانیم پیام های دراز مدت در این حوزه باشیم.به عنوان مثال ما الان در فصل زمستان هستیم و دستور العمل کمپین ۱۸ درجه تعریفی دارد؛ در ادامه دوباره فصل تابستان فراخواهد رسید و باید محتوای دیگری متناسب با شرایط محیطی و چالش این دوره وجود داشته باشد. به این خاطر می گوییم که این کمپین باید محتوای مستمر و خلاقانه ای داشته باشد که بتواند موفق شود. » حالا اما باید دید که کمپین ۱۸ درجه می تواند در روز ها و هفته های آتی زمستان میهمان صفحه های مجازی شهروندان ایرانی شود یا خیر؟ باید دید که جدای از مسئولانی که به کمپین پیوستند و دمای ساختمان های اداری شان را به ۱۸ درجه تقلیل دادند مردم نیز به این کمپین اضافه خواهند شد یا نه؟


  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |