سعید ساویز_کارشناس حوزه انرژی-نفت همواره موتور پیشران توسعه کشورعزیز و اسلامی ما بوده است و از این بابت فعالیت پرسنل شاغل در صنعت نفت بارها و بارها از سوی رهبر فرزانه انقلاب جهاد خوانده شده است. اما جهادگر بودن علاوه بر اینکه افتخار بزرگی است مسئولیت سنگینی نیز به حساب می آید خصوصاً در شرایط فعلی که دشمنان، صنعت نفت ما را هدف تحریم های ظالمانه قرار داده اند.
در شرایط فعلی اگر بنا باشد در مورد مهمترین چالش های روز صنعت نفت صحبت شود در درجه اول باید نوع این چالش ها را به دو گروه کلی تقسیم کنیم، چالش های پیش روی توسعه و چالش های پیش روی تولید.
مهم ترین چالش های توسعه در درجه اول شامل جذب سرمایه خصوصاً جذب سرمایه های خارجی است. در واقع طرح عبور از بیع متقابل به مدل جدید قراردادها در راستای احساس نیاز برای همین جذب سرمایه صورت گرفت.
با توجه به عدم حضور شرکت های بین المللی پس از تحریم های اعمال شده، جذب سرمایه شاید اصلی ترین چالش توسعه صنعت نفت بوده است اما این به مفهوم ان نیست که چرخ توسعه در نفت از حرکت باز خواهد ایستاد. اگرچه، چنانچه جذب سرمایه خارجی و همچنین حضور دانش بین المللی محقق می شد، کار با کیفیت و سرعت بیشتر انجام می شد اما برای صنعت نفتی که چهل سال است روی پای خود ایستاده تحریم حاضر، اتفاق جدیدی نیست و در واقع تولید و توسعه در شرایط تحریم تخصص نفت ایران است. نمونه این جریان را می توان در توسعه فازهای پارس جنوبی و توسعه میادین غرب کارون دانست که با تکیه بر توان و دانش داخلی با سطح کیفی قابل قبولی محقق گردید.
همچنین بکارگیری مدل هایی خلاقانه ای چون EPC,EPCF,BOT,BOO توانست مسیر جذب سرمایه های کوچک را برای همکاری در پازل های مختلف توسعه هموار گرداند.
در بحث تولید با توجه به نیاز میادین نفتی به اجرای طرح های ازدیاد برداشتی و حفظ تولید با استفاده از فرازآوری مصنوعی در چاههای نفت، نیاز به نزدیکی هر چه بیشتر صنعت و دانشگاه احساس می شود. ورود موسسات آموزش عالی به صنعت جهت تزریق دانش روز به تولید نفت در ایران کمک شایانی خواهد کرد. من این چگونگی پیوند دادن دانشگاه و صنعت را اصلی ترین چالش تولید در صنعت نفت می دانم.
از سوی دیگر ما درغرب کارون با چالشی متفاوت در تولید مواجه ایم که این روزها به یمن بارش برکت الهی و آبگیری مجدد هور العظیم این چالش جدی تر نیز شده است. چالش تولید در هورالعظیم، وفادار بودن به طبیعت منطقه و صرف کردن فعل توسعه پایدار به معنای واقعی است که این روزها مجموعه شرکت مهندسی و توسعه نفت در تلاش است تا با انجام اقدامات اصلاحی در طراحی های پیشین در این ازمون زیست محیطی سربلند شده و برای اولین بار با تولید در شرایط هور دانش تولید در این اکوسیستم حساس را به دایره دانش شرکت ملی نفت ایران بیفزاید.
بیع متقابل یا همان Buy Back مدلی از قرارداد بود که در طول سالیان دراز گره گشای جذب سرمایه و دانش برای نفت بود. نفت و گاز ایران چه در همکاری با شرکت های بین المللی و چه در همکاری با شرکت های داخلی تجارب موفق زیادی در استفاده از این مدل قراردادی دارد، اما ارائه مدل های بلند مدت تر توسط رقبای نفت ایران و بازارهای همسایه و رقیب باعث شده بود تا بیع متقابل جذابیت خود را ازدست دهد و در واقع نیاز به یک پوست اندازی در مدل های قراردادی از مدتی قبل احساس می شد.
اگر چه از زمان پس از برجام تا آمدن دولت جدید ایالات متحده برای فعال کردن IPC در بازار بین المللی به درستی استفاده نشد اما عبور از مدل بیع متقابل به مدل جدید، خود می تواند دستاورد بزرگی به حساب بیاید. همچنین باید توجه کرد که شرکت های ایرانی که تجارب موفقی در بیع متقابل در پروژه های داخلی داشتند باید ضرورت های تغییرات ساختار برای تبدیل شدن به یک E&P را درک کرده و با بوجود اوردن این تغییرات ساختاری بتوانند به شریکی خوب برای شرکت های بین المللی تبدیل شده و یا حتی در آینده نزدیک خود به یک E&P موفق در سطح بین الملل تبدیل شوند.
قطعاً شرکت های ایرانی برای گنجیدن در چارچوب جدید نیاز به تغییر ساختار و مهم تر از آن تغییر تفکر دارند تا بتوانند از یک توسعه دهنده بیع متقابل به یک E&P تبدیل شوند.
