تجربه اخیر حمله سایبری به سیستم کارت سهیمه بنزین و از کار افتادن همزمان پمپ بنزین‌ها در سراسر کشور نشان داد که ایران نیازمند یک برنامه ریزی کلان انرژی است که متاسفانه ندارد سال‌هاست سیاست کلان انرژی ایران به دلیل سیاسی شدن درگرو موضوعات مرتبط با انرژی هسته ای گرفتار آمده  و نقش بالقوه ایران دربازار جهانی نفت و گاز تحت تاثیر برنامه‌های انرژی هسته‌ای قرار گرفته است.

محمود خاقانی، کارشناس بین المللی انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار داشت: مشکل پیش آمده در پمپ بنزین‌ها یک هشدار آشکار است که صنعت تولید، فرآورش، توزیع و غیره انرژی درایران نیازمند نوسازی و نه فقط بازسازی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است.

وی تصریح کرد: هزینه تولید و توزیع انرژی در کشور بسیار بالاست و تحریم‌ها و دورزدن تحریم‌ها که موجب فساد، اختلاس‌های کلان و پدید آمدن مافیاهای مختلف قاچاق و غیره شده هزینه‌های سنگین‌تری را برمردم ایران تحمیل می‌کند و پرداخت یارانه‌های سوخت  نقدی و پرداخت یارانه‌های پنهان سوخت و غیره را اقتصاد کلان و غیرشفاف ایران دیگر تاب تحمل ندارد.

وی ادامه داد: درواقع حالا که حاکمیت یک‌دست شده است وشعار اعلام جنگ با فساد و اختلاس کاسبان تحریم و کسانی که از وضع موجود اقتصاد ایران بیشترین سود را می برند توسط ریاست محترم جمهوری سیزدهم مطرح شده است، بایدیادآوری کرد که  تنها سلاح برنده در این نبرد شفاف‌سازی اقتصاد کلان کشور و تعریف شفاف اقتصاد انرژی کشور است.

**بحران کم آبی و بحران انرژی درایران

وی عنوان کرد: باید باور کنیم که سیاست‌های اشتباه اقتصاد کلان از سال 1384 تاکنون و عدم شفافیت اقتصاد کلان کشور ایران را درشرایط جدی یک بحران انرژی و بحران کم آبی قرارداده است. چرا؟ کمبود آب و خشکسالی که نتیجه آن کاهش چشم‌گیر تولید انرژی برق آبی بوده است موجب افزایش مصرف انرژی های فسیلی در نیروگاه‌ها شده است.

وی افزود:علاوه برآن درصنایع مختلف از جمله صنعت نفت وگاز نیاز به آب دارند و کمبود آب ممکن است منجر به بحران انرژی در کشور هم بشود و درچند روز گذشته ناشی از یک حمله ساییری به پمپ بنزین‌ها دیدیم که چه فاجعه‌ای ببار آورد و هشداری جدی است و باید از این حادثه درس عبرت بگیریم و به فکر چاره باشیم.

وی با بیان اینکه درهمین ماجرای اختلال درسیستم کارت بنزین شاهد بودیم که انواع و اقسام شایعات درمیان مردم پخش شد گفت: مشکل اساسی کشور همین است که مردم شایعات را باور می کنند و بیانیه‌های رسمی مقامات ذیصلاح را باور نمی کنند و دلیل اصلی این است که در طول بیش سه دهه اخیر در کشور نظریه‌ای حاکم شده است که خود را بی‌نیاز ازمشارکت مردم در همه زمینه‌ها می‌داند، درحالیکه کرونا درس بزرگی که به جوامع بشری داد این واقعیت است که بدون همکاری و مشارکت اکثریت مردم درامور کشورداری دولت ها وقانون گذران عاجز و ناتوان از اجرای برنامه‌های اقتصادی،صنعتی، اجتماعی و غیره خواهند بود.

**نقش ایران در آینده بازار نفت وگاز

وی عنوان کرد: متاسفانه در تابستان به دلیل کمبود آب با قطعی برق مواجه هستیم و حالا درزمستان وزیر نفت بطور رسمی اعلام کرده است که به دلیل کمبود گاز طبیعی ممکن است با قطعی برق مواجه باشیم و قطعی برق یعنی بحران انرژی درکشورمحسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: درطول سال‌های تحریم تاکنون به جز یک مدت زمان کوتاه پس از امضاء برجام که سرمایه‌گذاران به ایران آمدند و پس از حوادث دی ماه96 که از مشهد شروع شد وخروج دولت ترامپ دراردیبهشت ماه 1397 بال و پر برجام شکست و تمایل سرمایه‌گذاری درایران به شدت کاهش پیدا کرد.

وی خاطرنشان کرد: باید قبول کنیم که صنعت نفت و گاز دربخش بالادستی و در بخش پائین دستی صنایع پتروشیمی، پالایش، تولید برق، توزیع و... باکمبود قابل توجه سرمایه گذاری در بخش‌های سخت افزاری و نرم افزاری و حتی تربیت نیروی انسانی ماهر دست به گریبان هستند.

خاقانی با اشاره به اینکه هزینه تولید انرژی و هزینه توزیع انرژی درایران بسیار گران تمام می‌شود گفت: ما حتی دربخش مصرف هم با هزینه بالای مصرف انرژی دست به گریبان هستیم و به این معنی که اتومبیل‌های ما بیشتراز سایر کشورها و حتی کشورهای همسایه  بنزین مصرف می‌کنند و اجاق گازهای ما در خانه بیشتر گاز مصرف می‌کنند و تمام دستگاه‌ها و ابزارهائی که استفاده می‌کنیم از راندمان مصرف خوبی برخوردار نیستند و تکنولوژی‌های قدیمی هستند ودرنتیجه مصرف انرژی بالائی دارند.

**ایران به زودی وارد کننده انرژی می‌شود

وی اظهار داشت: حالا که کمبود آب بحران‌ساز شده است و ما درشرایطی قرار گرفته‌ایم که هرچه انرژی تولید می کنیم در داخل کشور مصرف می‌کنیم و به‌همین دلیل دربازار انرژی به‌زودی از یک صادرکننده عمده به یک واردکننده عمده تبدیل خواهیم شد. با این کسری بودجه که داریم فکر کنید که قرار است انرژی هم وارد کنیم. میزان کسری بودجه چه خواهد شد؟

**روند سرمایه گذاری درصنعت نفت

میزان سرمایه گذاری در بخش بالادستی صنعت نفت درسطح  جهانی درسال 2020 و در 15 سال اخیر کاهش چشم گیری داشت ، به طوریکه موسسه وود مکنزی دراوائل سال  2021 تخمین زد حدود 350 میلیارددلار است و حتی درقیمت نفت بشکه ای 80 دلار به نظر نمی رسد که شرکت های چند ملیتی وعمده نفتی برنامه کاهش سرمایه‌گذاری درصنعت بالادستی نفت را تجدید نظر کنند.

**کاهش تولید از چاه‌های قدیمی

به گفته این کارشناس حوزه انرژی، همانطور که درایران متاسفانه شاهد هستیم تولید نفت خام از چاه های قدیمی هرروز از روز پیش کاهش بیشتری پیدا می کنند و علاوه برنیاز برای استفاده از تکنولوژی‌های نوین نیازمند سرمایه‌گذاری برای تولید درمیادین جدید هم هستیم.

خاقانی عنوان کرد: بنابراین، نه فقط درایران بلکه درسطح جهانی در طول 25 سال آینده صنعت نفت‌وگاز به جلب و جذب سرمایه‌گذاری عظیمی نیاز دارد که این مطلب را سازمان اوپک درگزارش تازه‌ای که منتشر کرده مورد تاکید قرار داده است و اوپک معتقد است که صنعت نفت در بخش های بالادستی‌، میان دستی و پائین دستی مرتبط با نفت تاسال 2045 به حدود دوازده تریلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

**قیمت نفت خام بشکه‌ای صددلار؟

وی با اشاره به اینکه دراین شرایط که برخی از تحلیل‌گران می‌گویند قیمت نفت خام تا بشکه‌ای صد دلار ممکن است افزایش پیدا کند عنوان کرد: فرانسیسکو بلانچ، رئیس بخش معاملات کالا و مشتقات بانک آمریکا به گزارش اویل پرایس دات کام گفته است که قیمت نفت خام درسطح بشکه‌ای صد دلار درماه سپتامبر 2022 و یا حتی زودتر اگر زمستان سردتری تجربه شود خواهد رسید.

**کم آبی و محیط زیست

خاقانی گفت: کارشناسان محیط زیست معتقدند که مصرف بی‌رویه انرژی‌های فسیلی موجب گرم شدن زمین، کاهش بارندگی، کم‌آبی، آلودگی‌های آب‌وهوا و...هستند. بنابراین، باید هرچه کمتر ذغال سنگ، نفت خام، گاز طبیعی وبه طورکلی انرژی‌های فسیلی مصرف شود، درچنین شرایطی کشورهائی نظیر ایران که مشکلات زیست محیطی مشابه بقیه کشورها دارند باید بیشتر و جدی‌تر بررسی‌های کارشناسی و برنامه‌ریزی‌های مقتضی را مد نظر قرار بدهند.

**انرژی سوخت اقتصاد کشور و سوخت اقتصاد جهانی است

وی با بیان اینکه حمله سایبری به پمپ بنزین ها یک هشدار جدی است که باید بدانیم ممکن است روزی بنزین برای فروش به مردم در پمپ بنزین ها نداشته باشیم چه کنیم؟ گفت: انرژی سوخت اقتصاد کشور و سوخت اقتصاد جهانی است، ایران دراین راستا نه تنها باید به فکر داخل کشور باشد بلکه باید در تامین امنیت انرژی کشورهای مصرف کننده عمده انرژی هم ایفای نقش کند.

خاقانی تصریح کرد: باید سیاست دیپلماسی انرژی که دردولت‌های قبل از دولت نهم تحت عنوان «انرژی برای صلح» تعریف شد احیا شود. درطرح «انرژی برای صلح» ایران می‌توانست نقش مهمی درصلح قره‌باغ بازی کند که متاسفانه در دولت نهم وبعد ازآن پیگیری نشد.

وی در پایان تاکید کرد: ایران بین دریای کاسپین و خلیج‌فارس و به طورکلی هفت دریا جایگاه ویژه‌ای دارد و با غیرسیاسی کردن صنعت انرژی درداخل کشور، منطقه و جهان ایران می تواند هم درکاهش آلاینده ها وهم در بحث گرم شدن محیط زیست نقش مهمی ایفا کند و هم امینت انرژی اقتصاد جهان برای صلح را تامین کند.