فریده خدادادی-چندی است که مشکلات کم آبی و خشکسالی بر تعدادی از کشورها به ویژه کشورهای خاورمیانه سایه افکنده است و ایران نیز از این وضعیت مستثنی نبوده است به طوری که این وضعیت موجب گشته درکشور ما مطالبه گران آب برای خود حق آبه قائل  شوند.

به گزارش جهان اقتصاد؛ سندرم افسردگی و اضطراب ناشی از خشکیدگی و کم آبی رودخانه‏های درون شهری کاهش شدید بهره وری در ابعاد مختلف زندگی، یا برون سرزمینی و حتی مشکلاتی در روحیه و سلامت مردم جامعه شود. این گروه مطالبه گران خاموش آب هستند. این موارد بخشی از گفتگوی علی قنادی اسلامی، کارشناس حوزه آب و انرژی با خبرنگار جهان اقتصاد بود.

وی در ادامه با طرح پرسش‌هایی همانند اثرات تالاب‎ها و رودخانه‎های درون شهری از منظر روان شناختی روی مردم جامعه چیست؟ آیا با خشکی جریان آب رودخانه‏های درون شهری به دلیل فعالیت‏های انسان محور، عدالت روحی جامعه و عدالت زیست محیطی نقض نمی‏شود؟ به تشریح این موضوع می پردازد.

این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: با این که کره زمین پوشیده از آب است اما مقدار آب شیرین قابل استفاده درصد بسیار کمی را تشکیل می‏دهد. کشورهای خاورمیانه  هم که در منطقه خشک و نیمه‌خشک کره زمین واقعا شده‌اند از دیرباز با مشکلات کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم کرده اند. ایران هم یکی از این کشورهاست که از هزاران سال پیش با مشکلات کم آبی روبرو بوده است و به همین دلیل هم پراکندگی جمعیت در کشور از زمان‏های گذشته در نواحی خاصی صورت گرفته است.

وی افزود: درکشور ما مطالبه‌گران آب برای خود حق‌آبه قائل بوده و به چند دسته اصلی تقسیم‌بندی می‏شوند و مهم ترین آن را کشاورزان تشکیل می‏دهند که درگذشته مسئولیت تامین غذای مردم را داشته اند.

این کارشناس حوزه آب و انرژی آب با اشاره به مصارف آب در بخش‏های مختلف کشاورزی، خانگی و صنعت گفت: این سه دسته اصلی‏ترین بخش‏های مطالبه گران آشکار آب در کشورها هستند اما درکنار آن محیط زیست را نباید فراموش کرد.

به گفته وی ، حق آبه محیط زیست از اهمیت خاصی برخوردار است که نبود آن می‏تواند تعادل و پایداری اکولوژیکی هر سرزمینی را برهم بزند اما در این میان یک بخش مطالبه آب به صورت پنهان وجود دارد که گاهی با محیط زیست یکسان درنظر گرفته می‏شود اما اهمیت آن برای جامعه بسیار بیشتر از حد تصور و پس از آب بهداشتی  است.

قنادی اسلامی بیان کرد: امروزه به دلیل وجود سیستم‏های حمل و نقل پیشرفته دردنیا برای انتقال مواد غذایی، اولویت اول مصرف آب باید برای آشامیدن و بهداشت، سپس محیط زیست و در نهایت صنعت و کشاورزی باشد.

وی تصریح کرد: حلقه مفقوده‌ای از مصرف آب وجود دارد که بین بهداشت و محیط زیست قرار دارد که جنبه روان شناختی دارد. این گروه مطالبه گران پنهان آب هستند و لزوم برقراری حق آبه را نه برای مصرف مستقیم، بلکه برای ایجاد آرامش روحی خود به صورت جریان رودخانه‏های درون شهری و یا تالاب‏های محلی می‏خواهند.

این کارشناس حوزه آب و انرژی افزود: حفظ این حق آبه‏ها، تاثیرات روانی داشته و اثر آن روی روحیه و روان جامعه تاثیر گذار است. این تاثیرات به دلیل زیبایی‏های ناشی از رودخانه و تالاب بوده و حتی شنیدن صدای رودخانه، روی روحیه و روان مردم جامعه تاثیر گذار است و در صورت خشک شدن آن‏ها تاثیرات منفی زیادی روی جامعه دارد. خشکی دریاچه‏ها،  تالاب‏ها و رودخانه‏ها و تاثیرات منفی روحی آن، مسبوق به سابقه بوده و دریاچه آرال نمونه زنده ای از آن است. جالب این که حتی تصرف حریم‏های رودخانه‏ها و دریاهای ( آب شور) می‏تواند تاثیرات زیادی روی روان جامعه به صورت مستقیم داشته باشد. این بخش از حق آبه به صورت مستقیم با روان جامعه ارتباط دارد.

قنادی اسلامی افزود: دیدن زیبایی‏های آبشارهای محلی و یا رودخانه درون شهری و حتی رودخانه‏های فصلی اهمیت بیشتری از حق آبه محیط زیست برای این گروه از مطالبه گران آب دارد. آب آشامیدنی و بهداشت درسطحی بالاتر از اولویت محیط زیست قرار می‏گیرد اما این نوع حق آبه از اولویتی در حد آب بهداشتی قرار دارد. زیرا به طور مستقیم روی روان جامعه تاثیر می‏گذارد. در تصمیمات مرتبط با حکمرانی آب حتی نیاز است جامعه شناسان به دلایلی که عنوان شد نیز در تصمیم گیری‏ها شرکت داده شوند و فقط محدود به چند وزارت خانه، سازمان محیط زیست و غیره نباشد.

کارشناس حوزه آب و انرژی گفت: توسعه پایدار در هر جامعه‌ای دارای سه زیرمجموعه است که می‏توان به پایداری اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی اشاره کرد و این سه نوع پایداری از اهمیت خاصی برخوردار هستند. توسعه پایدار واقعی در مرکز این سه مولفه قرار دارد که مرکز هر سه مولفه نیز منابع آبی می‏باشد.

وی افزود: پایداری اجتماعی ارتباط بسیارنزدیکی به زیبایی مولفه های مرتبط با آب دارد. زیبا شناختی برای انسان در مقوله ای بالاتر از محیط زیست قرار دارد و در رده نزدیک به ضرورت تامین آب آشامیدنی و بهداشت قرار می‏گیرد. به عنوان مثال زیبایی و حتی صدای رودخانه زاینده رود برای مردم جامعه، صرف نظر از جنبه‏های زیست محیطی آن بوده و در درجاتی بالاتر از آن قرار می‏گیرد.

قنادی اسلامی بیان کرد: زیبا شناختی زیر مجموعه پایداری اجتماعی است و باعث ایجاد جامعه ای سالم و شاداب می‏شود. به عنوان مثال جنبه زیبا شناختی رودخانه سن در پاریس (و یا تایمز در لندن) همچون برج ایفل یا موزه لوور در فرانسه به عنوان نماد و هویت شهر پاریس بوده و تصور این شهر بدون این رودخانه برای مردم پاریس فارغ از جنبه‏های زیست محیطی آن ممکن نیست به طوری که این جنبه هم باعث افزایش شادی جامعه و هم جذب توریست می‏شود که پایداری اجتماعی را غنی تر و به آن عمق می‏بخشد.

وی گفت: اگر رودخانه‌ای را از جنبه زیست محیطی آن ببینیم زیرمجموعه پایداری اکولوژیکی است اما اگر از جنبه زیبا شناختی بررسی کنیم، زیر مجموعه پایداری اجتماعی قرار می‏گیرد .

این کارشناس حوزه آب و انرژی گفت: وقتی رودخانه‌ای از دورن شهری عبور می‏کند جنبه زیباشناختی آن اهمیت ویژه ای دارد. جالب اینکه بسیاری محققان اعتقاد دارند که شنیدن صدای رودخانه و دیدن جریان‏های رودخانه، تالاب و یا دریا می‏تواند به کاهش استرس کمک زیادی کند به همین دلیل نقش رودخانه‏های درون شهری در شادی مردم جامعه که شاید جنبه‏های بیشتری از محیط زیستی برای برخی مردم  دارند در دنیا از اهمیت خاصی برخوردار است.

کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: سلامت و بهداشت روان، بخشی از نیازهای بشر  است. یک زیست شناس دریایی بنامNichols Wallace در کتاب ذهن آبی منتشر شده در سال 2014 این مسایل را موشکافی کرده است. در این کتاب ارتباط احساسات نسبت به آب بررسی شده است. این گروه از مطالبه گران آب، با این که  به صورت فیزیکی هیچ گونه آبی مصرف نمی‏کنند و حتی ممکن است برخی از آنها دغدغه محیط زیستی و یا اقتصادی- توریستی هم نداشته باشند اما دیدن جریان‏های رودخانه درون شهری یا رویت تالابها و دریاچه ها و شنیدن صدای رودخانه‏ها ، می‏تواند تاثیر مثبت بسزایی روی روحیه آن‏ها به عنوان شهروند ایجاد نماید.  این گروه در اوقات مختلف به کنار رودخانه ، تالاب و یا دریاچه آمده و حس خاصی از آرامش را تجربه می‏کنند بدون اینکه مصرفی از آب داشته باشند و به نوعی باعث افزایش سرمایه اجتماعی- روحی جامعه می‏شوند، به همین دلیل قیمتی نمی‏توان بر این آب گذاشت.

وی افزود: مطابق پژوهشی که نویسنده کتاب ذهن آبی انجام داده است، نزدیکی به آب باعث کاهش اضطراب‏ها، آرامش و حتی بهبود عملکرد ورزشکاران هم می‏شود. همچنین ذوق هنری در شهرهایی که رودخانه از وسط آن عبور می‏کند، تقویت می‏شود.

وی تاکید کرد: قدر و ارزش آب به قیمتی نیست که در جلسات برای آن تعیین می‏شود. افزایش قیمت در جهت کاهش مصرف ظاهری آب به جای ایجاد تقاضای هوشمندانه و شادی‌آور، به معنی تقلیل دادن ارزش و اهمیت مدیریت تقاضای  آب است.

به گفته این کارشناس حوزه آب و انرژی، سندرم افسردگی و اضطراب ناشی از خشکیدگی و کم‌آبی رودخانه‏های درون شهری می‏تواند منجر به کاهش شدید بهره‌وری در ابعاد مختلف زندگی، مهاجرت‏های گسترده درون سرزمینی یا برون‌سرزمینی و حتی مشکلاتی در روحیه و سلامت مردم جامعه شود. این گروه مطالبه‌گران خاموش آب هستند.