بررسی حمل و نقل دریایی در پسابرجام درگفتگو با مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
برند کشتیرانی جمهوری اسلامی در حال احیای دوباره است
گروه امورزیربنایی-از سپتامبر ۲۰۰۸ به بعد کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در ۲۲ نوبت توسط دفتر کنترل سرمایه های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا در فهرست تحریم قرار گرفت، افزون بر این، از آغاز سال ۱۳۹۰ نیز این دفتر، ۱۳ تحریم و دو بخشنامه علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران صادر و اعمال کرد، به طوریکه کارشناسان معتقدند: این حجم از تحریم ها، کشتیرانی را در صدر سازمان های تحریم شده در سطح کشور قرارداد.
اما سرانجام در سال ۱۳۹۴ و پس از موفقیت تیم دیپلماسی کشور درمذاکره با طرف های خارجی، درآخرین روزهای دی ماه سایه سنگین تحریم از روی سر دارنده بزرگترین ناوگان دریایی خاورمیانه برداشته شد.
این اتفاق که با تغییر مدیریت ۱۰ ساله درصدر این شرکت همراه شده است، به زعم بسیاری از آگاهان وضعیت حمل و نقل دریایی ایران را از یک تهدید به سوی یک فرصت رهنمون ساخته است.
درهمین راستا در روزهایی که به "روزهای طلایی اقتصاد ایران" مشهور شده است با محمد سعیدی مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به گفتگو نشستیم و نظرات وی را درباره آینده این صنعت جویا شدیم.
وی درپاسخ به سوالی درباره اینکه پس از لغو تحریم ها، حال و روز این روزهای کشتیرانی چگونه است؟ با اشاره به اینکه در دوره تحریم، فعالیت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بسیار محدود شده بود تشریح کرد: ناوگان کشتیرانی عمدتا در دو خط اصلی یکی از آسیای شرقی به منطقه خلیج فارس و دیگری به شرق آفریقا فعالیت می‌کرد و درعمل، خطوط دیگر آن به دلیل تحریم، دچار مشکل شده بود. کشتیرانی و بسیاری از شرکتهای زیرمجموعه آن تحت تحریم قرار گرفته بودند، حضور در بازارهای اروپا، آمریکای مرکزی و آمریکای شمالی به صفر و حتی حضور در آمریکای لاتین نیز به حداقل خود رسیده بود. در کنار این، محدودیت‌های زیادی در بحث حمل کالا چه در بخش بار و مسافری بروز کرده بود و بسیاری از شرکتها به دلیل اینکه نمی‌توانستند در بحث نقل و انتقالات مالی تعامل عادی داشته باشند، ترجیح می‌دادند که بارها و سرویس‌های حمل و نقل مورد درخواست خود را از طریق خطوط کشتیرانی دیگر دنیا دنبال کنند؛ به همین جهت محدوده کار ناوگان عمدتا متوجه بازار ایران و بخشی از کشورهای آفریقا شده بود.
وی با این مقدمه اضافه کرد: اما خوشبختانه بعد از تحریم و در شرایط پس از آن، اتفاق بسیار مبارکی برای کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران رخ داد و تمامی شرکتهای این ناوگان و برخی پرسنل از فهرست تحریم‌ها خارج شدند؛ بر این اساس بار دیگر این فرصت فراهم شده است که کشتی‌های ما در بنادر اروپا پهلو گیرند و حمل و نقل کالا را انجام دهند؛ ضمن اینکه بتوانند در آمریکای لاتین و آمریکای مرکزی نیز خدمات ارایه داده و حتی به دنبال این باشند که در آینده نزدیک، مسیر تردد کشتی‌های خود را به آمریکای شمالی نیز برقرار کنند.
برند کشتیرانی دوباره زنده می شود
سعیدی درباره بی‌اعتمادی‌های به وجود آمده طی سال‌های تحریم که برای بسیاری از شرکتهای همکار به وجود آمده بود گفت: برند کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به دلیل اینکه تحت تحریم قرار گرفته بود، چنین ذهنیتی را در برخی اذهان دریافت‌کنندگان خدمات از این ناوگان، ساخته بود؛ به همین دلیل بعد از اجرایی شدن برجام، به سرعت در صدد هستیم تا برند کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را مجددا به دنیا شناخته و مطرح کنیم. بر این اساس به تمام شرکتهای تابعه شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هستند و البته خود شرکت مادر نیز تاکید شده تا در قراردادها و تفاهم‌هایی که با شرکتها و خطوط مهم کشتیرانی دنیا منعقد می‌کنند، از برند کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند. این در شرایطی است که برند کشتیرانی، برند بسیاری معتبری است که تنها در سایه تحریم، دچار مشکل شده بود، اما اکنون این برند در حال احیای مجدد است؛ ضمن اینکه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در نظر دارد تا بازارهای از دست رفته را مجدد احیا کرده و بازارهای جدیدی را که تا پیش از این، در آنها حضور نداشته است، فعال کند.
وی از مذاکرات با خارجی ها در پساتحریم سخن گفت و افزود: کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، یک شرکت کاملا حرفه‌ای است و قابلیت حمل و نقل بین المللی را دارد؛ بنابراین ذهنیت همتایان خارجی، کاملا نسبت به ما مثبت است و قرار را بر همکاری مشترک با ما گذاشته‌اند، البته باز هم باید تاکید کنیم که علت قطع همکاری آنها با ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، تنها وضع تحریم‌ها بود و بلافاصله از روزی که تحریم‌ها برداشته شده است، ما مواجه با سیلی از مراجعات کشتیرانی‌های بزرگ دنیا به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هستیم و در این مدت کوتاه بعد از برداشته شدن تحریم‌ها نیز عملا با ده شرکت برتر خطوط کشتیرانی دنیا توافق و مذاکره کرده‌ایم تا همکاری مشترکی را در بازارهای بین‌المللی آغاز کنیم.
وی تاکید کرد: سرمایه گذاری های خارجی در پساتحریم عمدتا درقالب فاینانس برای گسترش شناورها مورد مذاکره قرار گرفته و انجام خواهد شد.
شبه تحریم های بی اثر
مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی در واکنش به این سوال که علیرغم تمام نکات مثبتی که بعد از فضای جدید پسابرجام، پیش روی ایران قرار گرفته است، چند روزی هم هست که موضوع تحریم ورود کشتی‌های جمهوری اسلامی ایران به آبراه های عربستان و بحرین مطرح شده است. این شبه تحریم را چطور ارزیابی می‌کنید و آیا در فعالیت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و حمل بار صادراتی توسط آن، تاثیرگذار خواهد بود؟ پاسخ داد: این محدودیت نمی تواند تاثیر سوء در درآمد کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد چون نقش چندانی نداشته است.
سعیدی اضافه کرد: ما درشرایط جدید پس از برجام،ازهیچ آبراه بین المللی محروم نشده ایم. درحقیقت تحریمی که عمدتا کشورهایی مثل عربستان و بحرین اعمال کرده‌اند، متعلق به پهلوگیری کشتی‌های ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در بنادر این کشورها است. در حالیکه باید به صراحت گفت، دنیا آنقدر وسیع است و بازار بین‌المللی آنقدر گسترده شده که حمل و نقل برای کالا آن هم تنها برای دو کشور، تاثیری بر شرکت بزرگی همچون کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ندارد؛ چراکه در فضای جدید آنقدر بازارهای جدیدی فراهم شده که با وسعت ناوگانی که ما در اختیار داریم، چاره‌ای نیست جز اینکه تعداد شناورها را افزایش داده و بر تعداد کشتی‌های ناوگان بیفزاییم تا پوشش بهتری بتوانیم ایجاد کنیم.
وی درباره مراوداتی که از بندر دمام عربستان صورت می‌گیرد، و این که برخی به اهمیت این بندر درصادرات برخی کالاهای ایرانی تاکید دارند توضیح داد: عملا محدودیتی که عربستان پیش روی کشتی‌های ایرانی قرار داده است، برای کل بنادر این کشور از جمله دمام است، اما به هرحال صادرات محصولات پتروشیمی از این کشور صورت می‌گیرد و این امر هم تاثیری در بازارها و درآمدهای کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ندارد.
وی در واکنش به این پرسش که ایران قصد شکایت از این اقدام را دارد یا خیر؟ یادآور شد: اساس موضوع و محدودیتی که ازسوی عربستان و بحرین بر سر راه کشتی‌های ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده، اهمیتی ندارد که فکر و ذهن خود را درگیر آن کنیم. اکنون ایران کارهای مهمتر از پیگیری این موضوع دارد.
امارات مصرانه خواستار همکاری است
سعیدی تاکید کرد: نکته حائز اهمیت این است که بخش قابل توجهی از بازار امارات از سوی بازار ایران شکل می‌گیرد؛ بنابراین بعد از اقدام سیاسی اخیر عربستان در مورد سفارت ایران در این کشور، ملاقات های مفصلی البته به درخواست مقامات امارات متحده عربی، با مسئولان آن کشور داشتیم و جالب این بود که در آن ملاقات‌ها، تاکید این بود که این اتفاقات سیاسی، در روابط حمل و نقل میان دو کشور و ارتباط با کشتیرانی جمهوری اسلامی با بنادر امارات، تاثیر ندارد.
مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی با اشاره به اینکه روابط ما با عمان در حال حاضر خوب است درباره بحث خطوط منظم که در گذشته قرار بود بین دو کشور ایجاد شود، توضیح داد: خطوط منظم در کشتیرانی تنها زمانی توجیه دارد که بار به اندازه کافی باشد. بنابراین برای ایجاد یک خط مناسب و منظم کشتیرانی، درخواست مقامات عمان از ما این است که این خط منظم را ایجاد کنیم؛ ولی واقعیت این است که اگر کشتی در آن مسیر، بدون بار تردد کند؛ هزینه زیادی خواهد داشت و ما به عنوان یک شرکت سهامی عام، باید به سهامداران خود جواب دهیم. بر این اساس، درآمد برای ما بسیار مهم است و معتقدیم که باید در خطی کار کنیم که در آن، درآمد کافی داشته باشیم. پیشنهاداتی را به صورت عملیاتی با مقامات عمان مطرح کرده ایم تا این کشور، بخشی از هزینه‌ها را متقبل شود؛ منتظریم تا پاسخ مشخصی از این کشور دریافت کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که یکسری مشکلات در دوران تحریم،به افزایش هزینه حمل بار صادراتی برمی گشت. با توجه به اینکه اقتصاد ایران در حال حرکت به سمتی است که استراتژی توسعه خود را بر محور توسعه صادرات متمرکز کند، آیا قرار نیست بر روی هزینه‌های حمل بار صادراتی تجدیدنظر شود؟ نیز گفت: دراین زمینه دولت محترم باید با در نظر گرفتن مشوق های لازم در بخش صادرات خصوصا در کاهش هزینه سربار به خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران کمک کند تا ما بتوانیم با قیمت مناسب‌تری، کالاهای ایرانی را که به سمت بازارهای بین المللی صادر کنیم. در بخش محصولات پتروشیمی ما ظرفیت خوبی در کشور داریم که می‌توانیم این محصولات را به بازار آسیای شرقی و جنوب آسیا و حتی به اروپا نیز صادر کنیم.
سعیدی درباره یارانه های صادراتی نیز تاکید کرد: بحث مشوق‌ها در این جا مطرح می‌شود. دولت باید تدابیری بیاندیشد تا تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی بتوانند به مسیرهای صادراتی و بازارهای جدید دست یابند و البته در حمل و نقل نیز مشوق‌هایی را از دولت دریافت کنند تا هزینه تمام شده کاهش یابد و علاقه به صادرات افزایش یابد.
مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی در پایان درباره نوسازی ناوگان با اشاره به اینکه قطعا در طول ۸ سال اخیر به دلیل بحث تحریم‌ها، امکان نوسازی ناوگان فراهم نبوده است تصریح کرد: اما اگر بخواهیم در صحنه بین المللی حضور یابیم و با شرکتهای حمل و نقل بین المللی رقابت کنیم، باید به صورت مستمر، نوسازی ناوگان و کشتی ها و شناورهای خود را صورت داده و آنها را با توجه به مسائل زیست محیطی و به خصوص کاهش مصرف سوخت موتورهای کشتی، به روز رسانی کنیم. بر این اساس یکی از برنامه‌هایی که دنبال می‌کنیم افزودن کشتی به ناوگان است که باید صورت گیرد.
