سید تقی کمالی - آینده پژوه و پژوهشگر جامعه اطلاعاتی

سواد رسانه‌ای حد فاصل میان دریافت پیام‌ها و محتواهای رسانه‌ای و تشخیص و ارزیابی تا پذیرش یا رد آنها از سوی مخاطبان و کاربران است که در آن آگاهانه اثرات، پیامدها و کارکردهای رسانه ادراک می‌شود و می‌تواند تا سطوحی چون درونی سازی و تبدیل آن به نگرش، باور و رفتار و نیز تولید، توسعه و کاربرد منتهی شود.

وضعیت سواد رسانه‌ای در کشور به لحاظ فقدان متولی مشخص و شناخت کافی و اصول و خط مشی‌های مدون از سیاستگذاری تا آموزش بسیار آشفته و سلیقگی است و به دلیل تشتت و پراکندگی برنامه‌ها و فعالیت‌ها و دخالت موسسات نامرتبط و افراد غیرمتخصص، محل و مجالی برای دستیابی به منافع فردی و گروهی شده است که لطمات و صدمات آن متوجه جامعه می‌شود. لازم است سواد رسانه‌ای به صورت میان رشته‌ای با محوریت متخصصان و صاحب‌نظران علوم ارتباطات و مطالعات رسانه‌ها سیاستگذاری و مدیریت شده و برنامه‌ها و پروژه‌های پژوهشی، آموزشی و ترویجی آن بر اساس دستورالعمل معین و معتبر به شکل مناسب اجرا شوند.

سواد رسانه‌ای در ایران در صورتی که تدابیر مناسبی اتخاذ شود می‌تواند مسیر آگاهی‌بخشی را به خوبی طی کند. روند فعلی متاثر از برهم‌کنش منابع، مراکز و رسانه‌های داخلی و خارجی است و لزوما جریان مدیریت و اشاعه و ترویج آن در اختیار مراجع داخلی نیست و این به دلیل به سامان و سازمند نبودن عرصه سیاستگذاری و مدیریت موثر و نظام آموزشی مناسب است. بنابراین و بر همین منوال هر چند بطئی و آرام سواد رسانه‌ای در جامعه در حال گسترش است. با درک این وضعیت و اعمال سیاست‌های اصلاحی و هدایت و حمایت تمامی ذینفعان دولتی و غیردولتی مسیر گشوده‌ای برای گسترش سواد رسانه‌ای قابل تصور است.

جهت‌گیری سواد رسانه‌ای در کشور بر غلبه نگاه و رویکرد سیاسی دلالت دارد. حتی در مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی این نوع نگاه مستولی است. در عین‌ حال با گسترش فعالیت‌های اقتصادی، مسائل و آسیب‌های اجتماعی و گسترش و کاربرد فناوری‌ها و لزوم آگاهی از مسائل زیست محیطی و تغییر اقلیم توجه به جنبه‌ها و ابعاد  سواد رسانه‌ای محرزتر می‌شود. مباحث قانونی از منظر سیاستگذاری، تصویب قوانین و تنظیم مقررات هم در جهت‌گیری و آینده سواد رسانه‌ای کشور موثر است و صدا البته نقش محوری برای سامانمندی دیگر عرصه‌های مورد اشاره را نیز از این حوزه می‌توان پی گرفت.