اکتشاف چند ذخیره قابل ملاحظه بوکسیت در کشور
بررسی های مراجع بین المللی نشان می دهد ذخایر قابل توجه بوکسیت از نظر جهانی در ایران امکان اکتشاف دارد اما آمارهای رسمی بیانگر آن است که در سال ۲۰۱۳ فاصله جمهوری اسلامی با استرالیا به عنوان بزرگترین تولیدکننده بوکسیت به حدود ۸۰ میلیون تن می رسد.
سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) اعلام کرده که مجموع تولید جهانی بوکسیت در سال ۲۰۱۳ به ۲۵۹ میلیون تن رسید که نسبت به تولید سال ۲۰۱۲ رشد یک میلیون تنی را نشان می دهد.
وزارت صنعت، معدن وتجارت برپایه آمار سازمان زمین شناسی بریتانیا اعلام کرد: سال ۲۰۱۳ استرالیا به عنوان نخستین تولیدکننده این بخش ۸۱ میلیون و ۱۱۹ هزار تن تولید داشت، درحالی که میزان بوکسیت استخراجی ایران برابر با ۹۰۰ هزار تن بود.
برپایه آمار مرجع وزارت صنعت، ایران در سال های ۲۰۰۹ ، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به ترتیب ۵۲۲ هزار تن ، ۶۸۱٫۲ هزار تن و ۸۱۸٫۲ هزار تن بوکسیت استخراج کرد و سال ۲۰۱۲ نیز این رقم ۸۹۸٫۴ هزار تن ثبت شده بود.
براساس تعاریفی که مراکز پژوهشی از مشخصه بوکسیت ارئه داده اند، این ماده معدنی به عنوان کانی اصلی آلومینیوم محسوب می شود و یکی از کانسارهایی است که به روش غنی شدگی در فرآیندهای هوازدگی بوجود می آید.
بوکسیت در آب و هوای گرمسیری بارانی همراه با لاتریت تشکیل می شود و وقتی سنگ منشا غنی از آلومینیوم در معرض هوازدگی شدید و طولانی قرار گیرد بیشتر عناصر اصلی آن نظیر کلسیم و سدیم و سیلیس در نتیجه شستشو از محیط خارج و بر میزان آلومینیوم آن افزوده می شود؛ گذشت زمان خاکی غنی از آلومینیوم به نام بوکسیت حاصل می شود که می توان از آن در تولید آلومینیوم استفاده کرد.
برپایه بررسی های سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ایران ذخایر بوکسیت چندانی ندارد و با توجه به شرایط تشکیل بوکسیت و در نظر گرفتن مسایل زمین شناسی ایران، به نظر می رسد ذخایر قابل توجهی از نظر جهانی در ایران اکتشاف شود.
ذخایر بوکسیت ایران
بنابر گزارش سازمان یادشده، چند ذخیره قابل ملاحظه بوکسیت در ایران پیدا شده که بخشی از آنها اقتصادی است؛ منطقه جاجرم در شاهرود، منطقه بوکان و سقز، منطقه فیروزکوه، منطقه آبگرم قزوین از جمله این مناطق است.
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشورمان از وجود ذخایر آلونیت در منطقه قزوین، منجیل و نفلین، بزقوش و زرگاه کلیبر اهر خبر داده که بسیار قابل ملاحظه است و ذخایر بزرگی در حد ده ها میلیارد تن از این نوع کانسارها در ایران وجود دارد.
چنانچه تولید آلومینیوم از این ذخایر در ایران عملی شود، کشورمان می تواند افزون بر مصرف داخل، از کشورهای صادرکننده آلومینا نیز محسوب شود.
افزون بر بوکسیت، کانی های غنی از آلومینیوم دیگری نیز در طبیعت وجود دارد، مانند آلونیت و نفلین که بطور گسترده در روسیه برای تولید آلومینیوم از آنها استفاده می شود.
همکاری فراسرزمینی در زمینه بوکسیت
جمهوری اسلامی ایران همکاری اقتصادی خود را با کشور آفریقایی گینه کوناکری در دهه ۶۰ پایه ریزی کرد که عمده ترین محور روابط اقتصادی میان دو کشور موضوع بهره برداری از معادن بوکسیت دابولا و توگه است.
هدف از این بهره برداری، تأمین پودر آلومینای کشورمان و پرهیز از خرید بوکسیت در بازارهای جهانی به منظور قطع و یا تقلیل فشارهای بین المللی بود. جمهوری گینه به لحاظ داشتن معادن عالی و گسترده بوکسیت خود، می تواند پاسخگوی نیاز کشورمان در این بخش باشد.
سرمایه گذاری در بخش معادن گینه در واقع نخستین نوع سرمایه گذاری جمهوری اسلامی در خارج از کشور بود که بطور مستقیم در بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفت.
تیرماه سال ۱۳۷۱ توافق نامه همکاری بین ایران و گینه توسط حسین محلوجی وزیر وقت معادن وفلزات ایران و محمد الامین تراوره وزیر منابع طبیعی این کشور امضا شد.
دوره توافق نامه همکاری معدنی ایران و گینه سال گذشته به پایان رسید؛ دو کشور با تمدید آن برای دوره ۲۵ ساله، مرحله جدید در همکاری دوجانبه برای استخراج و تولید بوکسیت (ماده اولیه تولید فلز آلومینیوم) از معدن بوکسیت کشور گینه کوناکری را آغاز کردند.
توافق نامه یاد شده به امضای وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و همتای گینه ای وی رسیده است.
ایران در پروژه شرکت بوکسیت دابولا – توگه ۵۱ درصد سهم دارد و این شرکت به محض اینکه مطالعات امکان سنجی جدید تکمیل شود، اجازه دارد در بیش از پنج هزار و ۶۸۴ کیلومتر مربع از منطقه معدنی تولید و برداشت داشته باشد؛ این محدوده شامل ۱۳ فلات بوکسیت در نزدیکی دابولا و ۱۲ فلات در توگه، دو شهر در مرکز گینه کوناکری واقع است.
گینه در قرارداد یاد شده سهم حداقلی در این شرکت دارد، منابع بوکسیتی این کشور دارای ذخیره ۶۰۰ میلیون تنی است.
گینه کوناکری به عنوان یکی از بزرگترین تامین کنندگان بوکسیت جهان، رتبه چهارم صادرات این ماده را دارد و بوکسیت عمده ترین منابع تولید آلومینا (ماده اولیه کارخانجات تولید آلومینیوم) در دنیا محسوب می شود و بیش از ۹۸ درصد آلومینیوم جهان از بوکسیت و بقیه از نفلین سینیت و آلونیت به دست می آید و ایران برای دستیابی به اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ در صنعت آلومینیوم رقم ۱٫۵ میلیون تن شمش و با توجه به پایین بودن ذخیره قابل بهره برداری معادن بوکسیت ایران، نیاز به معادن جدیدی برای تامین این ماده اولیه تولید شمش دارد.
تولید کنندگان جهانی بوکسیت
سازمان زمین شناسی آمریکا درباره تولید جهانی بوکسیت، کشورهای استرالیا، چین و برزیل را در شمار بزرگترین ها معرفی و آمار تولید چین در سال ۲۰۱۳ را رقم ۴۷ میلیون تن و برای برزیل هم رقم ۳۴٫۲ میلیون تن اعلام کرد.
اندونزی، هندوستان و گینه به ترتیب با تولید ۳۰ ، ۱۹ و ۱۷ میلیون تن در رده های چهارم تا ششم جهان در سال ۲۰۱۳ جای گرفتند.
تولید بوکسیت در سایر کشورهای جهان کمتر از۱۰ میلیون تن بود و یونان، گویان، جامائیکا، قزاقستان، روسیه، سورینام، ونزوئلا و ویتنام از دیگر تولید کنندگان این ماده معدنی محسوب می شوند.
