با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور که به دلیل محدودیت های حاصل از تحریم و نیز کند شدن تولید در تمام عرصه های فعالیتی که بیشتر ناشی از کاهش روند اقتصادی و به تبع آن تعطیلی واحدهای تولیدی و مخدوش شدن زنجیره ارزش کالا و خدمات است، باید گفت که هر محصولی که در اختیار انسان قرار می گیرد حاصل ترکیب مشخصی از مواد اولیه، فناوری، سرمایه و انرژی است.

رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران در گفت وگو با خبرنگار جهان اقتصاد، ضمن بیان مطلب فوق اظهار کرد: محصولات مورد نیاز بشر علاوه بر اینکه در داخل کشور تولید، توزیع و مصرف می شود در یک بازار بین المللی نیز تجارت می شود و محصولات گوناگون از گوشه و کنار دنیا به نقاط دور دست صادر می شود. ادامه این روند می تواند در شرایط مساعد به توسعه منجر شود و درعین حال سطح نگهداشت را حفظ و حراست کند.

وی تصریح کرد: مرکز مطالعات زنجیره ارزش در تبیین نقش تولید به عنوان فرصت یا تهدید معتقد است که «سیم پیشرفت از تولید می گذرد» اما نه عینا مطابق آنچه کشورهای پیشرفت در یکصد سال گذشته پیچیده اند و تقسیم کار و تعیین نقش در زنجیره ارزش جهانی و به تبع آن در تجارت بین الملل امری حقیقی و گریز ناپذیر است.

وی افزود:اما باید نظیر کشورهایی مانند کره جنوبی و چین  با قدرت زیاد وارد زنجیره ارزش جهانی شد تا بطور فعالانه و نه منفعلانه به ایفای نقش پرداخت و مدیریت زنجیره ارزش جهانی توسط کشورهایی که با اهداف تعیین شده و بلند مدت حرکت می کنند در همین مسیر توسعه هستند و به کشورهای دیگر به چشم بازار محصولات خود می نگرند در شرایط تحریمی سخت ایران حتما امری است که باید در تصمیم گیری برای ریل گذاری صنایع بزرگ و کوچک در نظر گرفته شود.

وی تصریح کرد: از همین رو باید دانست که اجرای نقشی که زنجیره ارزش جهانی به ایران می دهد قطعا راهی برای تبدیل شدن به یک کشور توسعه یافته مانند ژاپن و آلمان نیست.

پدیدارعنوان کرد : از طرفی عدم نقش آفرینی در زنجیره ارزش جهانی به حذف ایران از اقتصاد جهانی و ورشکستگی بنگاه های داخلی خواهد انجامید و بنابراین کشور ایران باید با استفاده از نقش فعلی خود که بر مبنای دسترسی به انرژی ارزان و خوراک های هیدرو کربوری و در نتیجه تولید محصولات اولیه نظیر متانول، اوره، آمونیاک و پلی اتیلن است تا بازوهای دیگر تولید یعنی فناوری و سرمایه را تقویت کند .

وی ادامه داد: برهمین منوال باید با به کارگیری فرصت های خام فروشی و افزایش سهم بازار در مقاصد صادراتی مواد اولیه،  توان لازم برای کسب دانش و فناوری و تامین سرمایه را افزایش داد.

به گفته وی اما امروز که کشور در مسیر عبور از بحران های سیاسی و اقتصادی و به کمک شعار ملی خود است ، ضرورت دارد تا در راستای تحقق جهش تولید و پیشرفت پایدار توجه به مقوله حکمرانی مطلوب بر جامعه اقتصادی گام برداشت.

وی با اشاره به اینکه تا زمانی که دولت نتواند با طراحی سازوکاری، قواعد هوشمندانه بُردار منافع سه ضلع اصلی اقتصاد یعنی اقتصاد، خانواده و دولت را هم راستا نماید به طور قطع نمی توان شاهد توسعه پایدار بود خاطرنشان کرد: مسئولان عالی کشور در نظام سیاست گذاری خود باید با کسب شناخت کل به جزء قواعدی را تنظیم و دنبال نمایند که اجراهای جز به کل بسیار بسیار دقیق و بدون خطا باشد و اجرای کار درست و صحیح  نیازمند بینش همه جانبه است .

رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران بیان کرد: برای تحقق این مهم باید بتوانیم و قادر باشیم تا امنیت زنجیره تامین را بیشتر ارتقا دهیم چرا که در مقابل آن نیز باید زنجیره ارزش جهانی را مطالعه و درک نموده تا با رعایت اصولی و مبانی  حاکم بر آن و با آمادگی کامل و با ایجاد و بهره برداری درست از زیرساخت های توسعه جمله منابع مالی مولد و همچنین فناوری اقدام به تغییر نقش خود در زنجیره ارزش صنعت با اولویت انرژی به ویژه صنایع پتروشیمی نماید.

وی افزود : چرا که درحال حاضر ایران و بسیاری از کشورهای خاورمیانه باید منابع هیدروکربوری با کمترین فرآوری صادر کنند و سایر کشورها از جمله چین نقش توسعه حداکثری زنجیره ارزش را ایفا می کند.

وی خاطرنشان کرد: امید است با درک این مهم و یک نگاه واقع بینانه از توانمندی ( نقاط قوت و ضعف) همچنین فرصت ها و تهدیدهای محیطی ایران بتواند هم در منطقه و هم در دنیا نقش پررنگی در زنجیره ارزش انرژی به ویژه صنعت نفت و گاز ایفا نماید و برنامه های جامع همکاری ایران با کشورهای جهان به این موضوع کمک کنند.

وی مطرح کرد: در همین رابطه مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است که کشورهای اروپایی و آمریکایی طی ۵۰ سال گذشته در زنجیره ارزش جهانی به سمتی حرکت کرده اند که مالکان سرمایه و فناوری باشند و از همین روست که نقش خاورمیانه و شرق آسیا در توسعه صنایع میان دست و پایان دست زنجیره ارزش نفت و گاز البته متکی بر سرمایه و فناوری اروپایی و آمریکایی با موانع کمتری در ۵۰ سال گذشته رشد کرده است.

پدیدار بیان کرد: در مجموع فعالیت های سرمایه ای و توسعه در حوزه انرژی در جهان صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از پیشران های رشد مصرف نفت و گاز در دنیا سرمایه گذاری های عظیمی را به خود اختصاص داده است.

وی گفت: سرمایه گذاری سالانه در صنعت پتروشیمی به طور مستمر در حال رشد است و سال گذشته میلادی ( ۲۰۱۹) بیش از ۲۲ میلیارد دلار برای تاسیس واحدهای جدید پتروشیمی سرمایه گذاری شده که نیمی از آن در کشور چین بوده است اما نکته قابل توجه در این بین کاهش تعداد سرمایه گذاری ها در منطقه خاورمیانه است اما سرمایه گذاری برای ساخت و ارتقای پالایشگاه ها طی ۵ سال گذشته روند صعودی داشته و به بیش از ۵۰ میلیارد دلار در سال رسیده است.

وی افزود :ظرفیت پالایش به طور متوسط سالانه ۱۰۵ بشکه زیاد شده است و بیش از ۷۵ درصد سرمایه گذاری برای ساخت و ارتقای پالایشگاه ها ضریب ارزش افزوده اقتصادی طی ۵ سال گذشته در آینده انجام شده است که حدودا نیمی از آن متعلق به چین است.

به اعتقاد وی قاره آسیا نیمی از ظرفیت پالایش دنیا را در اختیار دارد اما به دلیل قرار داشتن در میانه مسیر توسعه بیش از ۸۰ درصد پالایشگاه های در حال ساخت دنیا در آسیا هستند.

پدیدار در پایان گفت :سهم چین در پروژه های در حال ساخت پالایشی دنیا ۳۵ درصد و سهم خاورمیانه ۳۰ درصد است و این موضوع سبب خواهد شد که رفته رفته قاره آسیا  بیش از نصف ظرفیت پالایش دنیا را به خاطر ضریب افزایش بازدهی آن متعلق به خود کند و حال باید دید علاوه بر این ها شیوع ویروس کرونا چه تاثیری بر بازیگران  اصلی حوزه انرژی در سال های آینده خواهد داشت.