ناهید صادقی اندواری- پژوهشگر پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف- حضور دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌ها اثرات مثبت فراوانی دارد ازجمله می‌توان به چند فرهنگ گرایی، افزایش کیفیت آموزش، افزایش درآمد دانشگاه‌ها و... اشاره نمود. به عقیده متخصصان این حوزه، ارزش‌افزوده دانشجویان بین‌المللی در وهله اول یادگیری و انتقال فرهنگی و به‌تبع آن چند فرهنگی شدن است. سپس بحث آورده‌های اقتصادی و افزایش درآمدها مطرح می‌شود. در این یادداشت قصد داریم با بررسی نمونه سیاست‌های اتخاذشده توسط کشورهای توسعه‌یافته برای تعامل و ارتباطات بهتر با دانشجویان بین‌المللی، ضرورت توجه به برنامه‌های سازگاری فرهنگی و اجتماعی دانشجویان بین‌المللی را شرح دهیم.

دانشگاه‌های موفق در جذب دانشجویان بین‌المللی این اعتقاد را دارند که پذیرش دانشجو از صدها کشور مختلف دنیا، جامعه آنان را با انواع زبان‌ها، فرهنگ‌ها و میراث‌ها غنی می‌کند. به‌طور مثال دانشگاه Emory در ایالت جورجیا آمریکا که هرساله حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد از ورودی‌های این دانشگاه را دانشجویان بین‌المللی تشکیل می‌دهند ازاین‌رو دانشجویان این دانشگاه به بیش از ۴۰ زبان منحصربه‌فرد دنیا صحبت می‌کنند.

در کشور ما نیز، با توجه به اینکه در سال‌های اخیر به جذب دانشجوی بین‌المللی به‌عنوان یکی از جنبه‌های بین‌المللی سازی آموزش عالی توجه شده، تعداد دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های کشور روزبه‌روز در حال افزایش است اما این موضوع، مسائل و مشکلاتی را با خود به همراه داشته است. ازجمله مشکلات اساسی دانشگاه‌های ایران می‌توان به آماده نبودن فضای دانشگاه‌ها برای پذیرش و نگهداری دانشجویان بین‌المللی اشاره کرد که البته ریشه این مسئله، به ظرفیت‌های ذهنی مسئولین و افراد بالادستی در درک و پذیرش بین‌المللی شدن برمی‌گردد. باوجوداین، برای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت‌های حضور دانشجویان بین‌المللی در کشور باید مسائل و مشکلات مربوط به تعامل با دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌ها و جامعه ریشه‌یابی و مرتفع گردد.

*ضرورت توجه به سازگاری فرهنگی اجتماعی دانشجویان بین‌المللی

ازآنجایی‌که در جوامع توسعه‌یافته ضرورت توجه به سازگاری فرهنگی و اجتماعی دانشجویان روشن است کشورها سعی در آن دارند تا با سیاست‌گذاری‌های هدفمند و مؤثر علاوه برافزایش جذب، به نگهداری و ارتباط مستمر بعد از فارغ‌التحصیلی با دانشجویان نیز بپردازند. در همین راستا، برای تسهیل زندگی دانشجویان سیاست‌های عملی گسترده‌ای اتخاذ می‌کنند. آشنایی با این سیاست‌ها و تجربه‌های موفق سایر کشورها می‌تواند برای کشور ما در تعامل با دانشجویان بین‌المللی، اثربخش باشد.

در کتاب سازگاری فرهنگی و اجتماعی که به قلم سپیده اکبرپوران پژوهشگر برنامه آفاق نگارش شده، نویسنده به بررسی تجربه‌های سیاستی کشورهای موفق در این حوزه در سه سطح ملی، منطقه‌ای/ شهری و دانشگاهی پرداخته است و این موضوع را در سطح ملی کشورهای نیوزلند، آمریکا و ترکیه، در سطح منطقه‌ای شهر سیدنی و یکی از ایالت‌های کانادا (ساسکاچوان) و در سطح دانشگاهی، دانشگاه علوم پزشکی ورشو و دانشگاه استانبول در ترکیه موردبررسی قرار داده است.

دراین کتاب، در مورد سیاست‌های کشورآمریکا در برخورد با دانشجویان بین‌المللی، شورایACE  را به‌عنوان یکی از نهادهای برتر در این زمینه مثال زده است.

*شورای ACE نهادی موفق در زمینه سازگاری فرهنگی و اجتماعی دانشجویان بین‌المللی در آمریکا

در آمریکا شورایی به نام ACE (شورای آموزش‌وپرورش آمریکا) برای ترسیم خط‌‌ مشی عمومی بهتر و شیوه‌های نوآورانه بین‌المللی سازی آموزش عالی تشکیل‌ شده است این شورا یک انجمن غیرانتفاعی است و حدود 1700 عضو از دانشگاه‌ها و مراکز و سازمان‌های مرتبط دارد از فعالیت‌های اساسی این شورا تلاش برای سازگاری فرهنگی و اجتماعی دانشجویان بین‌المللی و مدیریت آنان است.

ACE  برای تعامل بهتر با دانشجویان بین‌المللی برنامه‌های خاصی را دنبال می‌کند که در چهار حوزه استقبال از دانشجویان بین‌المللی، خدمات و برنامه‌های سازگاری برای رفع نیاز آن‌ها، تسهیل تعامل بین دانشجویان بین‌المللی و سایر دانشجویان و ارزیابی تجربیات دانشجویان می‌گنجد.

در برنامه استقبال از دانشجویان، این شورا به بررسی وضعیت دانشگاه‌ها قبل از ورود دانشجویان می‌پردازد و فضای عمومی دانشگاه‌ها را برای تعامل بهتر با دانشجویان بین‌المللی آماده می‌کند و به این منظور خدماتی را برای آمادگی بهتر آنان ارائه می‌دهد که البته این خدمات شامل دو مرحله قبل از ورود و حین ورود دانشجویان می‌شود تا از سردرگمی دانشجویان به خاطر ناآشنایی با محیط دانشگاه جلوگیری شود و دانشجویان شروع بهتری را تجربه کنند.

سری دیگر خدمات این شورا برای دانشجویان بین‌المللی، برنامه‌های مربوط به سازگاری فرهنگی و اجتماعی آنان است. درواقع این شورا با مستقر کردن مشاوران متخصص در دانشگاه‌ها به دانشجویان در زمینه‌های مختلف ازجمله مشاوره حقوقی امور مربوط به حمل نقل و مسائل مربوط به امور فرهنگی و اجتماعی (آداب‌ورسوم مذهبی هر دانشجو و ...) مشاوره می‌دهد. همچنین در ذیل این برنامه، شورا از تشکل‌های دانشجویی در برقراری ارتباط بهتر با دانشجویان بین‌المللی و سازگاری فرهنگی و اجتماعی آنان بهره می‌گیرد.

تسهیل تعامل بین دانشجویان بین‌المللی و سایر دانشجویان از دیگر برنامه‌های این شورا برای ادغام دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌ها است که با برنامه‌های متنوعی مانند تشکیل گروه‌های دونفره متشکل از دانشجوی بین‌المللی و دانشجوی بومی با عنوان برنامه همسالان، تعامل بین دانشجویان با ملیت‌های مختلف را تسهیل می‌کند

درنهایت این شورا در هر دوره به بررسی و ارزیابی تجربیات دانشجویان بین‌المللی می‌پردازد تا به تصویری جامع‌تر از میزان رضایت آن‌ها از خدمات ارائه‌شده دست یابد و بتواند با در نظر داشتن نظرات و پیشنهاد‌های دانشجویان به برنامه‌ریزی بهتر و ارائه خدمات کارآمدتر برسد.

همان‌طور که ذکر شد موفقیت در تعامل درست با دانشجویان بین‌المللی در کشورهای موفق در حوزه بین‌المللی شدن آموزش عالی، حاصل اجرای سازوکارهای کارآمد و سیاست‌های عملی هدفمند در طول زمان است. ازاین‌رو کشور ما نیز برای دستیابی به موفقیت‌های بیشتر در برخورد با دانشجویان بین‌المللی، باید در رفع هرچه بیشتر موانع و مشکلات حضور دانشجویان بین‌المللی بکوشد و همچنین می‌تواند با درس‌آموزی از تجربیات سایر کشورهای موفق در این حوزه، به جایگاه بالاتری دست یابد تا از اثرات و فواید حضور دانشجویان بین‌المللی در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... در راستای توسعه بیشتر جامعه استفاده کند.