مهدی هاشمزاده- تحلیلگر حوزه انرژی- ایران با احتساب مجموع منابع نفت و گاز، رتبه نخست منابع نفت و گاز جهان را دارد؛ با این حساب، به دلیل مشکلات ساختاری موجود در مصرف غیربهینه انرژی در کشور و همچنین تحریمهای تجارت انرژی، با مشکلات بسیار زیادی در زمینه تجارت انرژی مواجه شده است. در این بین اما پس از سال 1390 و ایجاد نظام جدید تحریمی، ایران به سمت مقابله هدفمند با این تحریمها نرفت بلکه به سمت دور زدن تحریمها یا رفع تحریمها با مذاکره رفت که تجربه هر دو مسیر رفته، نشان داد که این مسیر شاید برای کوتاهمدت مشکل فروش نفت خام را مقطعی حل کنند اما تجارت انرژی ایران را به شدت شرطی خواهند کرد و همین موضوع موجب شکنندگی و تجربه شکست این دو مسیر غلط مقابله با تحریمها شده است.
بالعکس این رویکرد غیرهدفمند و منفعلانه، رویکرد هدفمند مقابله نقطهای با تحریمها است که در بخشهایی نیز این امر را تجربه کردیم. به طور مثال جایی که تحریم واردات بنزین شدیم؛ با تکیه بر سیاستگذاری و سرمایهگذاری صحیح، ستاره خلیج فارس را بنا کردیم و تا به امروز در یک دهه اخیر تبدیل به صادرکننده بنزین شدیم.
بنابراین راهکار اصلی در زمینه مقابله با تحریمها، نه رویکرد غیرمنفعلانه بلکه رویکرد هدفمند و مقابله فعالانه در برابر تحریمها است. ایران در این زمینه باید با تکیه بر تجربیات موفق خود در حوزه خنثیسازی تحریمها ورود کند و به بازطراحی و ایجاد معماری جدید برای تجارت انرژی خود اقدام کند و ساختی نو بنا کند.
از همین رو با توجه به نقاط اثر تحریمها، باید بدل آن را وارد کند و به سمت بیاثر کردن تحریمها برود. در همین پازل نیز باید بخشهای مختلف تجارت انرژی ایران را نگاه کنیم. بخشهای اصلی تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، توجه به تجارت نفت خام و گاز است. دو حامل انرژی مهم که نقشی حیاتی برای توسعه کشورها ایجاد میکند.
ابتدا در بخش نفت خام؛ نفت خام ایران تنها در 41 پالایشگاه مختص خوراکی متناسب با ویژگیهای نفت خام ایرانی، پالایش میشد و خریداری دیگری نداشت. آمریکا با تمرکز بر نفت خام ورودی این پالایشگاههای محدود، به راحتی توان شناسایی و تحریم تجارت نفت خام ایران را داشت. ایران اما باید بدل این موضوع را اجرا کند و آن بازارسازی تضمینی برای فروش نفت خام خود است. با ساخت پالایشگاه یا پتروپالایشگاه در داخل مانند کاری که در ستاره خلیج فارس کرد و بخش مهمی از میعانات گازی ایران (میعانات گازی همراه با نفت خام) تبدیل به فرآوردههای نفتی غیرقابل تحریم کرد. همچنین رویکرد جدیدی که این دولت در پیش گرفته است؛ تمرکز بر پالایشگاههای نیمهفعال و صادرات تجهیزات و خدمات فنیمهندسی ایرانی برای این پالایشگاهها است به نحوی که با بازسازی پالایشگاه نیمهفعال، ظرفیت پالایش به حالت حداکثری خود برسد. این سیاست که در ازای خدمات و تجهیزات صادرشده، سهام پالایشگاه به ایران برسد، سیاست پالایشگاهداری فراسرزمینی گفته میشود که تا پیش از انقلاب نیز وجود داشت اما پس از انقلاب تاکنون این روش مورداستفاده قرار نگرفته بود و همین موضوع نیز بازسازی اولین پالایشگاه فراسرزمینی ایران در ونزوئلا را به یک موفقیت بزرگ و دستاورد مهم در حوزه تجارت انرژی ایران تبدیل کرد که مقام معظم رهبری نیز این موضوع را یکی از مصادیق مهم پیشرفت در یک سال اخیر عنوان کردند. با این اتفاق علاوه بر سهامداری ایران در پالایشگاه فراسرزمینی مذکور، ایران نفت خام خود را به میزان ظرفیت افزوده شده، در این پالایشگاه فراسرزمینی تسویه خواهد کرد و به میزان ارزش نفت خام، بنزین تحویل خواهد گرفت و به دلیل تبدیل نفت خام به بنزین، امکان فروش به هر کجا دنیا را خواهد داشت و بدین ترتیب ایران نفت خام خود را به این شکل به فرآوردههای غیرقابل تحریم تبدیل و به فروش میرساند و به این ترتیب به صورت فعالانه تحریمها را خنثیسازی خواهد کرد.
در بخش تجارت گاز متاسفانه کشور در فصول سرد سال به ناترازی بزرگی برخورد میکند و دلیل عمده آن تمرکز سیستم گرمایش منازل بر سوزاندن گاز طبیعی، استفاده مصرفانه و خارج از الگوی بهینه مشترکان پرمصرف گاز خانگی که به تنهایی روزانه 300 میلیون مترمکعب در روزهای سرد سال مصرف دارند و تمرکز 80 درصدی سبد تامین سوخت نیروگاهها بر گاز طبیعی است؛ همه این عوامل سبب شده است که ایران نتواند از مواهب تجارت گاز بهره ببرد اما ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود و همچنین خطوط لوله سراسری و تاسیسات زیرساختی موجود، امکان تبدیل شدن به هاب توزیع گاز منطقه و جنوب آسیا را دارد و روسیه و ترکمنستان، امکان توزیع گاز خود به جنوب آسیا و کشورهای منطقه نظیر عراق، ترکیه، عمان و پاکستان را از طریق ایران دارند. از همین رو سیاست دومی که به تازگی و پس از جنگ روسیه و اوکراین و کاهش فروش گاز به اروپا برای ایران به خصوص مهیا شده است؛ سیاست تبدیل شدن به هاب تجارت گاز منطقه است که با توجه به زیرساختهای موجود در کشور و خطوط موازی ایران، تنها ایران از این امکان در کوتاهمدت و میانمدت برخوردار است و باید به این سمت حرکت کند. سیاست اصلی برای تحریمهای تجارت انرژی ایران، رویکرد فعالانه و تهاجمی بر علیه این تحریمها است که با بازطراحی سیاستهای تجاری حوزه انرژی امکان پذیر خواهد شد و برای بیاثر کردن تحریمها باید روشهای سنتی تجارت انرژی را کنار گذاشت و با روشهای هوشمندانهای مانند پالایشگاهداری فراسرزمینی و تبدیل شدن به هاب توزیع گاز، قدم در مسیر خنثیسازی همیشگی تحریمها برداشت.
-
دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
-
افزودن دیدگاه