فریده خدادادی-با توجه به پشت سرنهادن تابستانی گرم، همراه با کمبود آب و خشکسالی های پیاپی رودخانه ها و تالاب ها و قرار گرفتن درفصل پاییز تغییرات آب وهوایی از وقوع بحران ریزگردها در این فصل و تشدید آلودگی هوا خبر می‏دهد.

به گزارش جهان اقتصاد،ریزگرد پدیده‌ای جوی است و مجموعه‌ای است از گرد و غبار، دود و دیگر ذره‌های خشک معلق در هوا که باعث کدر شدن آسمان و در اغلب موارد سبب کاهش دید نیز می‌شوند. خاستگاه ریزگرد آلاینده‌های صنعتی، آمدوشد خودروها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، گسترش بیابان‌ها و… است. وقتی شرایط آب وهوایی مانع پخش دود و سایر آلاینده‌ها می‌شود، آنها متمرکز شده و دید را مختل می‌کند و ممکن است به تهدیدی برای سلامت تنفس تبدیل شود. کارشناسان مخاطرات محیط زیستی نسبت به وقوع پدیده ریزگرد و افزایش آلودگی هوا در فصل پاییز و زمستان بارها هشدار دادند و در سال جاری نیز این هشدار بسیار جدی است.

خبرنگار جهان اقتصاد نیز پیرواهمیت این موضوع با محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار به گفت وگو پرداخته است که در ادامه می‏خوانید:

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار اظهار کرد: اگر بخواهیم به مساله آلودگی هوا اشاره‌ای داشته باشیم می‏توان گفت که تابستان امسال شهر تهران بدون یک روز بدون هوای پاک را تجربه کرد یعنی با مراجعه به آمار کیفیت هوای تهران در سه ماه تابستان هیچ روزی در شرایط پاک قرار نگرفت و تیرماه نیز آلوده‌ترین ماه بوده است.با مراجعه به داده شاخص کیفیت هوا در تهران بین آلاینده‏ها این مساله درارتباط با سایرشهرهای کشورمانند اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، اراک و حتی اهوازهم دارای مصداق بوده است.

وی گفت: شاخص آلایندگی هوا در تابستان O3 بوده است وپس ازاوزن، آلایندگی ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون بوده است که همان ریزگردها و گردوغباری است که در اخبار شنیده می‏شود.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران گفت: خود اوزن یکی از آلاینده‏های ثانویه هوا است یعنی آلاینده‏های اولیه می‏توانند زیر نور آفتاب و در اثر گرمای هوا آلاینده‌ای ثانویه را تشکیل دهند.

**افزایش درجه حرارت در بهار و تابستانی که گذشت

محبوب فر افزود: امسال فصول بهار و تابستان درجه حرارت بین 3 الی 4 درجه سانتیگراد نسبت به دراز مدت 10 ساله اخیر افزایش داشت به طوری که امسال در بسیاری از شهرهای کشور به دنبال گرمای هوا افزایش مصرف برق را شاهد بودیم و از طرفی نیروگاه‏ها با  کمبود آب مواجه شدند و قطعی برق را به دنبال داشتند.

** آلودگی هوا درپی تغییرات اقلیمی

به گفته وی، بروز این اتفاقات نتیجه تغییراقلیم است و این تغییر اقلیم به صورت افزایش درجه حرارت هوا و کاهش رطوبت هوا و کمبود ابر نمود پیدا کرده است یعنی روزهای آفتابی افزایش پیدا می‏کند و به آلودگی هوا از طریق تولید ازون در هوا منجر می‏شود.

عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران گفت: همان طور که در فصول پاییز و زمستان آلاینده SO2  یا ترکیبات سولفور یا مونوکسیدکربن یا N02 ,NO3 را در هوا داریم شاخص آلایندگی نیز در تابستان ازون است.

محبوب فرعنوان کرد: هنگامی که از ذرات معلق و ریزگرد صحبت می‏شود کاری به فصول چهارگانه نداریم بلکه ریزگردها را برحسب مقادیر بارندگی و رطوبت هوا در تمام فصول سال به صورت یکنواخت و نامتعادل داشتیم.

وی تصریح کرد: درحال حاضر با وجود عدم مواجه با موج هوای سرد هوا همچنان گرم است و با وقوع ریزگردها به دلیل خشکی منابع آب سطحی مواجه هستیم چراکه تالاب‏ها، رودخانه‌ها، دریاچه‏ها خشک شدند، درچنین وضعیتی هنگامی که آبی وجود ندارد یک سیستم پرفشار هوای سرد به خارج از کشور به شمال یا شمال غرب وارد می‏شود و به دلیلی این که در داخل نقشه ایران هوا گرم است و افزایش درحه حرارت و کاهش رطوبت را شاهد هستیم، این سیستم پر فشار و هوای سرد به وزش باد منجر می‏شود .

به گفته وی، درسال‏های گذشته در شمال یا جنوب غرب کشور، بارندگی‏های پراکنده و رگباری را مشاهده می‌کردیم و خنکی هوا حس می شد اما امسال به دنبال افزایش گرمای هوا سیستم پرفشار را پس می‌زند و اختلاف دما به صورت وزش باد ظاهرمی‏شود و با خشک شدن منابع آب سطحی وزش باد روی سطح خاک شروع به وزیدن می‏کند و به پخش شدن ریزگردها می‏انجامد.

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار گفت: ریزگردها در فصل تابستان امسال نسبت به میانگین 30 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.در حال حاضر میزان ریزگردها در خوزستان و سیستان و بلوچستان بین 17 الی 25 برابر نسبت به سال‏های گذشته رسیده است و این اتفاق به دلیل نبود آب و خشکسالی‏های پی درپی اتفاق افتاده است .

** پیش‌بینی وقوع گردوخاک در کشور

وی گفت: پیش‌بینی گردوخاک نه تنها برای استان تهران و اصفهان بلکه برای بیشتر مراکز استان‌های کشور در فصول پاییز و زمستان وجود دارد و ریزگردها مختص اکنون نیست و این ریزگردها همزمان با تشدید شرایط آب وهوایی و تغییراقلیم در کشور به سمت پاییز و زمستان افزایش می‏یابد و در کنار ریزگردها سایر آلاینده‏های طبیعی نیزافزایش پیدا می‏کند.

** هشدار بحران ریزگردها در شمال کشور

 محبوب فر بیان کرد: سال‏های پیش به افراد دارای بیماری تنفسی توصیه می‏شد که در شمال کشور در فصل پاییز و زمستان فضایی را اختصاص دهند اما اکنون ریزگردها درکشور به اندازه‏ای افزایش یافته که اکنون هشدار بحران ریزگردها در شمال کشورهم به دلیل خشکی‏های منابع آب سطحی در کشور داده شده است. از دریاچه ارومیه گرفته تا رودخانه‏های چالوس، جاجرود، لتیان، اترک، تالاب انزلی، خلیج گرگان خشک شدند به طور مثال اکنون 30 درصد خلیج گرگان یا60 درصد تالاب انزلی خشک شده است. این موارد به دلیل مدیریت نادرست منابع آبی مانند سدسازی بوده است به طور مثال در استان گلستان سد فینسک را احداث کرده و آب را به سمنان انتقال دادند که نمونه‌ای از انتقال آب در پی سدسازی است یا در حوزه  دریاچه ارومیه دفعات انتقال آب به قدری افزایش یافته که دریاچه حقابه خود را دریافت نمی‏کند حتی سدهای خوزستان بی آب هستند و از15 الی 20 درصد بیشتر آب برخوردارنیستند.

** آثاردومینویی آلودگی هوا

عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران گفت: همزمان با کمبود بارش در فصول پاییز و زمستان پیش رو معضل کم‌آبی تشدید می‏شود و یکی از آثار دومینویی آن آلودگی هوا است. آلودگی هوا افزایش مهاجرت‏ها را به دنبال خواهد داشت و با این سرعت تخریب محیط زیست بعید به نظرمی‏رسد که تا 10 سال دیگر قابل سکونت باشد. در گذشته اعلام می‏شد که نرخ سالیانه مهاجرت در کشور بین 100الی 150هزار نفر است اما اکنون وضعیت به گونه‌ای است که براساس آمار رسمی سالیانه 500هزار نفر در حال مهاجرت از کشور به کشورهای اروپایی و پیرامون هستند.

محبوب‌فر گفت: ناتوانی دولت دررفع مشکلات زیست محیطی و کمبود آب را نمی‏پذیرم زیرا اول باید به این نتیجه دست پیدا کنیم که دولت دارای اراده سیاسی و اقتصادی است و سپس اعلام کنیم که این کار امکان‌پذیر نیست اما اکنون دولت نه تنها اراده سیاسی ندارد بلکه اراده اقتصادی نیز ندارد. منظور از اراده سیاسی و اقتصادی این است که مافیای آب همچنان در حال سرمایه‌گذاری روی پروژه‏های انتقال آب هستند و دراین وضعیت نه تنها باید برای متوقف کردن این پروژه‏ها اقدام شود بلکه به نفع محیط زیست و سالم شدن شرایط آب وهوایی و تامین آب شهروندان باید این طرح‌ها و سدسازی‌های قبلی امکان‌سنجی شده و متوقف شود و دریچه‏های سدها نیز باید گشوده شود.

وی عنوان کرد: تمامی دولت‏ها درکشورهای مختلف و حتی ایران اعلام کردند که بزرگ‌ترین سود و منافع مالی درمحیط زیست است اما با این تفاوت که در کشورایران به دلیل این جامعه مدنی جامعه خسته و ناامید است و تشکل‏های محیط زیستی یا کاسب شدند یا دنباله‌رو دولتی هستند یا سیاسی شدند و در کشورهای همسایه مانند ترکیه، امارات و... تشکل‏های محیط‌زیستی پای کار هستند  و پتانسیل و سرمایه اجتماعی برای دولت‏ها هستند اما در ایران فعالین محیط زیستی یا سرکوب می‏شوند و یا از سوی مردم مورد حمایت قرار نمی‏گیرند. در این شرایط دولت مصلح اجتماعی است و به منظور رفع مشکلات حوزه منابع آبی و کشاورزی و دامپروری باید پروژه انتقال آب، سدسازی و پروژه های ضد محیط زیستی را متوقف سازد.