امیر علی رمدانی، دکتری صنایع و تحلیلگر اقتصاد

بنگاه‌‌های اقتصادی با برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد می‌توانند اهداف خود را با تغییر و تحولات حاصله از انقلاب صنعتی چهارم هم‌راستا و راه شکوفایی و توسعه را برای بنگاه خود و جامعه هموار و از سوی دیگر به رشد اقتصادی کشور نیز کمک نمایند. این مهم محقق نمی‌شود مگر اینکه مدیران بنگاه‌های اقتصادی، مهارت‌های بنگاه‌داری را بیاموزند و راه تحقیق و توسعه را هموار کنند. کسب اطلاعات جدید در بنگاه‌‌های اقتصادی، زیر چتر تحقیق و توسعه R&D: Research and Development انجام می‌شود. تحقیق و توسعه از موضوعات مهم و حیاتی بنگاه اقتصادی در دنیای امروز است لکن این موضوع مهم در برخی موارد نادیده گرفته شده و به حتی به فراموشی سپرده می‌شود. نکته قابل تامل این است که با سرعت پیشرفت‌های بشر در عصر حاضر، اگر با همان شیوه گذشته به سوی آینده حرکت کنیم، بی‌شک به منزل مقصود نخواهیم رسید. بنابراین می‌توان تحقیق و توسعه را به عنوان حلقه‌ای مفقوده در بنگاه‌های اقتصادی امروز نامید که بنگاه اقتصادی را در مسیر موفقیت هدایت می‌کند.

«تحقیق» دارای ماهیتی دانشگاهی و آکادمیک، و «توسعه» دارای ماهیتی صنعتی است و تمرکز «تحقیق و توسعه» مهیا کردن شرایطی است که بنگاه اقتصادی بتواند به تهدیدها و فرصت‌‌های درونی و بیرونی پاسخ مناسبی دهد. تحقیقات به سه نوع الف) تحقیقات پایه‌ای، ب) تحقیقات کاربردی  ج) تحقیقات توسعه‌ای تقسیم می‌شود.

الف) تحقیق پایه‌ای به‌منظور افزایش دانش بشر و شناخت حقایق جهان هستی انجام می‌گیرد و توجهی به اهداف تجاری ندارد. در محیط آکادمیک و دانشگاهی با هدف حقایق جهان و توسط دانشمندان انجام می‌شود که دستاورد آن نظریه‌ها و تئوری‌های علمی است.

ب) تحقیق کاربردی با استفاده از علوم و دانش کسب شده و با تاکید بر نتایج تحقیق پایه‌ای با رسیدن به هدف خاص تجاری انجام می‌شود و معمولا با تولید محصول و . محیط مطلوب فضاهای مشترک آکادمیک دانشگاهی و کارخانه های صنعتی، هدف آن افزایش دانش فنی با هدف خاص تجاری، مجریان آن محققان صنعتی و محققان دانشگاهی بطور مشترک و خروجی آن تولید محصول خاص یا روش خاصی از فرایند است.

ج) اما آنچه که مدنظر است تحقیق توسعه‌ای می‌باشد. تحقیقی که در محیط‌ بنگاه‌های اقتصادی و در رابطه با بهبود و افزایش بهره‌وری و سهم بازار، و با اهداف خاصی همچون مرتفع نمودن نیازهای جامعه و خواسته‌های مشتریان انجام می‌شود. به‌منظور تبدیل اختراعات ناشی از تحقیقات پایه‌ای و کاربردی به ابتکارات موفق تجاری، احتیاج به تلاش‌های توسعه‌ای می‌باشد که مجریان آن محققان بنگاه‌های اقتصادی مانند محققان تحقیق و توسعه هستند.

تحقیقات توسعه‌ای ارتباط موثری با محصولات، فرایندهای کاری، بازاریابی، فروش و... دارد. بنابراین بهره‌گیری از عنصر نوآوری با تاکید بر بهبود روش‌های انجام کار در راستای دستیابی به اهداف بنگاه، از مهم‌ترین اقداماتی است که در سطح بنگاه جاری می‌شود.

امروزه موضوع توسعه فقط محصور در مفاهیم و مصادیق اقتصادی نمی‌باشد (نه فقط توسعه اقتصادی)؛ بلکه فرآیندی همه‌جانبه است که معطوف به بهبود تمامی ابعاد زندگی یک جامعه می‌باشد و تمامی عوامل موثر در بهبود شرایط زیستی، یعنی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را در بر می‌گیرد.

سازمان همکاری اقتصادی و توسعه  OECD Co-operation and Development)  (Organisation for Economic تحقیق و توسعه را اینچنین تعریف می‌کند: تحقیق و توسعه عبارت است از فعالیت‌های خلاقانه‌ای که به صورت منظم برای افزایش ذخیره علمی و دانش فنی، و همچنین استفاده از این دانش در اختراع و طرح کاربردهای جدید انجام می‌شود.

تحقیق و توسعه اصطلاح عامی است که فعالیت‌های گسترده‌ای از جمله تکوین فناوری جدید، ابداع، اختراع، بهبود کمی و کیفی محصولات، شناسایی نیازهای جامعه، طراحی محصولات نوین منطبق بر نیازها را شامل شده و دارای ابعاد وسیع انسانی، فنی، ابزاری، اقتصادی، فرهنگی و... می‌باشد که مستلزم آگاهی‌های اجتماعی، علمی، فنی، تحقیقی، برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت کارا برای حصول نتیجه مطلوب است.

در دنیای امروز حلقه‌های گمشده تحقیق و توسعه از موضوعات جدی و اساسی پیش‌رو مدیران می‌باشد. حلقه‌های مفقوده تحقیق و توسعه اشاره دارد به فعالیت‌های پژوهشی و مطالعات خلاقانه‌محوری که باید توسط تمامی پرسنل (کارشناسان، مدیران میانی، مدیران ارشد) انجام شود تا بهبود مستمر در راستای دستیابی به اهداف محقق شود.

مثال معروفی در این زمینه وجود دارد. یک کارخانه را در نظر بگیرید که به دلیل نقص دستگاه بسته‌بندی، برخی از جعبه‌های بسته‌بندی شده فاقد کالای تولیدی هستند که این امر سبب نارضایتی مشتریان شده است. سریعا مدیران و مشاوران نسبت به برگزاری جلسات فوری اقدام می‌کنند و ابعاد مختلف موضوع و راهکارهای رفع مشکل را بررسی می‌نمایند. هر شخصی راهکاری ر ارائه می‌دهد؛ تعویض ماشین‌آلات بسته‌بندی، تعمیر آن، مجهز کردن سیستم‌های سنسوری و غیره. پس از بررسی‌ها، مدیران تصمیم می‌گیرند که بازدید را از خط تولید داشته باشند. در طی بازدید یکی از پرسنل خط تولید، ایده خلاقانه و کم هزینه را پیشنهاد می‌دهد که می‌تواند تا ارائه راهکار نهایی کمک به‌سزایی به کارخانه نماید. ایده وی به این صورت بود که با به‌کارگیری یک عدد پنکه و قرارگیری آن در کنار خط بسته‌بندی، می‌توان کارتن‌های خالی را به دلیل سبک بودن، از کارتن‌های دیگر جدا کرد. این مثال نشان می‌دهد پرسنل درونی بنگاه اقتصادی می‌توانند بهتر از شخصی دیگر، راه‌ حل‌ مناسب (حتی در کوتاه مدت) را پیشنهاد دهند.