عبدالصمد رحمتی ، کارشناس نفت و انرژی

در سال های اخیر ایجاد شرکت های داش بنیان به یکی از موضوعات رایج در فضای علمی و فناوری کشور تبدیل شده است. این شرکت ها می توانند نقش مهمی در استقلال و پویایی اقتصاد حتی در شرایط تحریم ایفاء نموده و به نوعی نیازهای داخلی را برآورده سازند. لذا ضرورت حضور شرکت های دانش بنیان و فناور در بخش انرژی کشور بسیار حائر اهمیت است. در سال رونق تولید و باهدف ایجاد زیست بوم نوآوری و فناوری « شورای حمایت از شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت » با دستور وزیر محترم نفت تشکیل شد. این امر به منظور توسعه و ارتقای زیست بوم نوآوری و فناوری صنعت نفت بوده و درصدد زمینه سازی برای توسعه فناوری و تجاری سازی است. در حال حاضر بیش از ۴ هزار شرکت دانش بنیان در کشور وجود دارد که از این میزان تعدادی حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ شرکت به نوعی با حوزه انرژی و ب هخصوص صنعت بالادستی نفت و گاز مرتبط هستند. براین اساس با توجه به اینکه فعالیت های شرکت های دانش بنیان می تواند نوآور یهای لازم را به صنعت نفت و گاز تزریق نماید، تسهیل گری و تنظیم گری بخش حاکمیتی در چنین مواقعی بسیار ضروری و راهگشا خواهد بود. اکثر شرکت های دانش بنیان و به خصوص استار ت آپی معروف در بستر نرم افزاری شکل گرفتهاند؛ لیکن حوزه بالادستی صنعت نفت یک بستر عمدتاً سخت افزاری است.

مراحل توسعه اولیه فناوری صنعت بالادستی به خاطر آزمایش های میدانی زمان بر است و حتی پس از اثبات نیز آن فناوری هنوز یک سخت افزار است و گسترش مقیاس آن نیاز به منابع قاب لتوجهی دارد، لیکن متأسفانه عدم وجود فرهنگ سرمایه گذاری سنگین بر روی استارت آپ ها در حوزه بالادستی صنعت نفت از چال ش های مهم است. در صنعت نفت و گاز به طور متوسط بیش از ۲۰ سال طول می کشد تا یک ایده به یک محصول تجاری تبدیل شود و این مدت زمان برای کارآفرینان و استار ت آپ ها بسیار چالش برانگیز است.

موضوع مهم بعدی عدم اعتماد و پذیرش ریسک این بخش از سوی سرمایه گذاران خطرپذیر و کارفرمایان است. فراهم آوردن زیرساخت های مناسب برای رشد و بقای شرکت های دانش بنیان و واحدهای فناور یکی از مهمترین نیازها برای پیشرفت آنهاست. شرکت های دانش بنیان در قیاس و مقابله با شرکت های خصولتی توان بسیار کمتری دارند و از طرف دیگر هیچ اهرمی برای دریافت مطالبات خود از دولت ندارند و این امر موجب آسیب فراوان به آنها خواهد شد. هدف اصلی شرکت های دانش بنیان در

بخش صنعتی این است که مشکلات جدی تولید را اصلاح کنند، عدم حمایت از محصولات داخلی و استفاده از محصول خارجی به ویژه در دستگا ه های دولتی و هم چنین قاچاق بی رویه برخی محصولات موجب آسیب های جدی به تولید کننده های داخلی خواهد شد. لازم به ذکر است بزر گترین مشتری شرکت های دانش بنیان خصوصاً در حوز ه های انرژی و حوز ه های مهندسی خود دولت است. لذا می بایست دولت و به تبع آن وزارتخانه ها برای تقویت این شرکت های دانش بنیان، به وعده های خود جامع عمل بپوشانند. ازآنجایی که شرکتهای دانش بنیان بخشی از سرمایه موردنیاز خود را برای تحقیق و توسعه از طریق وام های بانکی تأمین می کنند، بهره بانکی بالا می تواند عامل کندی رشد شرکت های دانش بنیان شود.

همچنین بسیاری از شرکت های دانش بنیان میزان وا م های ارایه شده از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی را با توجه به هزینه های تولید بسیار اندک می دانند. یکی از مشکلات مهم شرکت های دانش بنیان موضوع سرمایه در گردش آنهاست. برای تولید یک محصول دانش بنیان، نیاز به تحقیق و بررسی، مواد اولیه، تجهیزات و نیروی انسانی است که خود سرمایه زیادی را می طلبد. لذا نبود سرمایه در گردش چالشی است که خیلی از شرک تها با آن مواجه هستند، به طوری که وقتی محصولی به بخش دولتی فروخته میشود، زما نبر شدن وصول مطالبات آن باعث آسیب به این شرک تها می شود.موضوع مهم بعدی مشکل بازاریابی محصولات در شرکت های دانش بنیان نوپا است که بیشتر از شرکت های باسابقه نیاز به حمایت از سوی دولت دارند. ازاین رو فراهم شدن موضوع برقراری ارتباطات صادراتی تولیدات آنها با دنیای بیرون برای این شرک تها حائز اهمیت است. سایر مشکلات شرکت های دانش بنیان شامل کمبود نیروی متخصص، معوق ماندن تعدیل قیمت پروژ ه ها، نوسانات نرخ ارز، بوروکراسی اداری، مشکلات تأمین مواد اولیه، قوانینی که تفسیر به رأی می شوند، پرداخت هزینه های حسابرسی و... می باشند که این چال شها نیازمند زمینه سازی، تسهیل گری و تنظیم گری بخش حاکمیتی است. باید توجه داشت که شرکت های دانش بنیان، کارآفرینان و تولید کنندگانی هستند که نقش بسزایی در اشتغال زایی کشور دارند. درصورتی که شرکت های دانش بنیان موردحمایت قرار نگیرند، مجبور به تعدیل نیروی انسانی خود خواهند شد که از متخصصان و کارشناسان برتر کشور هستند، ازاین رو خروج آنها از شرکت به معنای مهاجرت و محروم شدن کل کشور از دانش و خدمات آن هاست.