امیر علی رمدانی، دکتری صنایع و تحلیلگر اقتصاد

در قرن حاضر بنگاه‌های اقتصادی با سرعت زیادی درحال تغییر و پیشرفت هستند و به تبع آن سطح رضایت مشتریان و سلایق بازارهای هدف نیز دستخوش تغییرات قرار گرفته است. در دنیای امروز مشتریان مانند گذشته، خواهان و خریدار هر محصولی نیستند و با دقت تمام جوانب محصول موردنظر را بررسی می‌کنند. دلایل مختلفی برای آن وجود دارد که  یکی از دلایل اصلی سخت‌گیری مشتریان در خرید، وجود «محصولات مشابه» با برندهای مختلف، قیمت‌های گوناگون و کیفیت‌های متفاوت است که این امکان را به مشتریان می‌دهد که طبق معیارها و سلایق خود از بین چندین گزینه بهترین انتخاب را داشته باشد. دلیل دیگری نیز برای تغییر سلایق مشتریان نیز وجود دارد و آن خوده بنگاه های اقتصادی هستند. هنگامی که یک بنگاه اقتصادی، تغییراتی را در راستای ارتقای محصول خود اعمال می‌کند، سبب تغییراتی در سلیقه مشتری، نحوه استفاده از محصول و حتی بعضا سبب تغییر در سبک زندگی جوامع خواهند شد.

کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، به ‌منظور ارائه خدمات نوین یا عرضه محصولات جدید، سرمایه‌گذاری ‌های بسیاری برای تحقیقات توسعه‌ای در راستای تغییرات محیطی انجام می‌دهند. مدیران این نکته را به خوبی می‌دانند که تغییرات رکن جداناپذیر زندگی امروز است و همگام شدن با تغییرات از مهمترین اقداماتی است که باید انجام دهند.

بطور کلی تغییرات دو جنبه اصلی برای بنگاه‌های اقتصادی به همراه دارد. به عبارت دیگر تغییرات هم می‌تواند بعنوان فرصت مطرح گردد و هم برای برخی بنگاه‌های اقتصادی جنبه تهدید را داشته باشد. جنبه فرصت برای بنگاه‌هایی که از فضای بوجود آمده نهایت استفاده را می‌برند و با تجهیز خود به دانش روز دنیا در زمینه تکنولوژی، بهبود فضای محیط کار، مدیریت بهینه منابع، بهره‌گیری از نظام‌های کیفی و مدیریتی و... سبب ایجاد مزیت رقابتی نسبت به رقبای خود می‌شوند. از طرفی دیگر تغییرات تهدیدی است برای بنگاه‌هایی که از قطار توسعه باز مانده‌اند و آن را از دست داده و در نهایت محکوم به فنا می‌شوند.

از اولین فعالیت‌های توسعه‌ای بنگاه‌های اقتصادی، می‌توان به شناسایی تغییرات محیط پیرامون اشاره کرد که اگر این مهم انجام نشود، هر روز مدیران شاهد فاصله‌ بیشتری از بازارها خواهند بود. لزوم تحقیقات توسعه‌ای در شرایط فعلی از مهمترین اقداماتی است که بنگاه‌های اقتصادی باید مدنظر داشته باشند. تحقیق پیرامون محیط درونی و بیرونی سازمان، تحلیل شرایط، بررسی روندها، نرخ‌ها، تعیین و تدوین شاخص‌های مربوطه، سبب خواهد شد تا بازار و سلایق افراد و ذینفعان شناسایی شود و در راستای تغییرات رقبا، اقدامات مناسب و استراتژی‌های خاص انجام گیرد. صاحبان بنگاه‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد، برنامه‌های اقتصادی خود را با محصولات دانش‌محور هم‌راستا کنند و راه شکوفایی و توسعه را برای جوامع خود هموار نموده و به رشد اقتصادی بیش از پیش کمک کنند. امروزه محصولات دانش محور در اولویت بسیاری از جوامع قرار گرفته است.بنابراین اگر بنگاه‌های اقتصادی خود را با سرعت پیشرفت علم و تکنولوژی همگام نکنند، دیگر نمی‌توانند نیازهای بازار را پاسخ گفته و خواه‌ناخواه رقبای دیگر جای آنان در بازار گرفته و اصطلاحا سهم بازار خود را از دست خواهند داد و دیگر جایگاهی در میان مشتریان خود نخواهند داشت.

اخیرا عبارت «انقلاب صنعتی چهارم» را در روزنامه‌ها، نشریات، سمینارها، جلسات و گفتگوها می‌شنویم و می‌بینیم. همانطور که از نام آن مشخص است صحبت از یک دگرگونی عظیم صنعتی و به تبع آن دگرگونی عظیم اقتصادی است که به‌نظر می‌رسد اکثر بنگاه‌های اقتصادی را تحت تاثیر خود قرار دهد. با مطالعه تاریخچه انقلاب‌های صنعتی گذشته به این نکته خواهیم رسید که همواره این انقلاب‌ها، تحولات عظیمی را در صنعت، تولید و بطور کلی در زندگی روزمره مردم دنیا پدید آورده‌اند. نکات مهم و  قابل تامل این است. نکته اول: اعمال تغییرات در بنگاه‌های اقتصادی مادر (صنایع مادر) نه تنها زیرمجموعه‌های آن صنعت را دستخوش تغییرات قرار می‌دهد، بلکه بنگاه‌های اقتصادی دیگر را نیز که فعالیت‌هایی مانند ارائه خدمات پشتیانی انجام می‌دهند را تغییر می دهد. نکته دوم: در انقلاب صنعتی چهارم رقیب بنگاه اقتصادی ما صرفا رقبای هم‌صنف ما نیستند.

بنابر آنچه ذکر شد بنگاه‌‌های اقتصادی می‌توانند با برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد، برنامه‌های اقتصادی و اهداف خود را با تغییر و تحولات حاصله از انقلاب صنعتی چهارم هم‌راستا و راه شکوفایی و توسعه را برای بنگاه خود و جامعه هموار و از سوی دیگر به رشد اقتصادی کشور نیز کمک نمایند. این مهم محقق نمی‌شود مگر اینکه از مدیران بنگاه‌ها، اطلاعات مربوطه در زمینه‌ حوزه فعالیت خود را گسترش داده و با دید وسیع، افقی روشن را برای سازمان و جامعه خود بسازند. لذا در بنگاه‌‌های اقتصادی کسب اطلاعات جدید و نو در زیر چتر تحقیق، مطالعه و پژوهش‌ وظیفه تمام مدیران و صاحبان بنگاه هاست که می تواند به عنوان  تحقیق و توسعه نامیده شود. تحقیق پیرامون حوزه فعالیت و توسعه بنگاه اقتصادی در راستای تحقیقات صورت گرفته از الزامات دنیای امروز است لکن این موضوع مهم در برخی موارد نادیده گرفته شده و به حتی به فراموشی سپرده می شود.

نکته قابل تامل این است که در شرایط پر سرعت پیشرفت کنونی، اگر با همان فرمان گذشته به سوی اینده حرکت کنیم، بی شک به منزل مقصود نخواهیم رسید. پس می توان تحقیق و توسعه را به عنوان حلقه ای گمشده در بنگاه های اقتاصدی امروز نامید. در دنیای امروز حلقه‌های گمشده تحقیق و توسعه از موضوعات جدی و اساسی پیش‌رو می باشد. حلقه‌های مفقوده تحقیق و توسعه اشاره به این موضوع دارد که فعالیت پژوهش و مطالعات را باید تمام کارشناسان، مدیران میانی، مدیران ارشد و به طور کلی تمامی پرسنل در تمامی سطوح در دستور کار خود داشته باشند. حتی می‌توان اذعان کرد تحقیق و توسعه در همه زمان‌ها باید بطور جدی و مستمر انجام شود تا بنگاه اقتصادی به موفقیت برسد.