«سیمان تهران» نفس «مرتفع ترین چشم انداز شهر‌‌‌ری» را به شماره انداخت

مهناز اسماعیلی-كارخانه سیمان تهران در حال بلعیدن «بی بی شهربانو» با سه اثر تاریخی مهم است.

کوه بی‌بی شهربانو در شمال شرقی «ری» که در ادوار مختلف خاستگاه اولیه تمدنی در شهرری بوده، همچون دماوند ایران، برای «ری» حائز اهمیت است و دومین میراث طبیعی استان تهران بوده که پس از توچال در شرف ثبت ملی است.

تقریباً بر همگان آشکار است بقعه بی‌بی شهربانو یکی از مراکز مهم گردشگری و تفرجگاه مهمانان خارجی و داخلی است؛ از زرتشتیان شبه قاره هند، تا شیعیان و سایر دوستداران اهل بیت (ع) از افغانستان، پاکستان و بنگلادش پس از زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) سراغ این بقعه که در ۳۰ خردادماه سال ۱۳۱۵ به شماره ثبت ۲۵۶، به ثبت ملی رسید را می‌گیرند.

این کوه به لحاظ تاریخی، محافظ ری قدیم بوده و برج و باروهای ری در دامنه این کوه، در حاشیه اتوبان امام علی (ع) همچنان پا برجاست.

از زیر این کوه ارزشمند آب‌راه‌های چشمه سورنا یا همان چشمه علی هشت هزار ساله عبور می‌کند و به دشت‌های مرکزی و جنوبی ری می‌رود و کشاورزان اسناد حقابه چشمه علی را هنوز در صندوقچه پدری خود دارند.

برج نقاره خانه در سال ۱۳۱۳ به شماره ثبت ۲۰۳، گنبد اینانج و بقعه بی‌بی شهربانو در همین کوه ثبت ملی شدند؛ چراکه این بقعه و سایر آثار تاریخی آن نماد هویت و گویای تاریخ هشت هزار ساله ری و ایران است.

اما کوه بی‌بی شهربانو، این نماد هویت، مظهر دیانت ساکنان آریایی و پایتخت علویان و مسلمانان بیش از نیم قرن است که خاکش به دست سوداگران پایتخت نشین به توبره کشیده و سیمان و ملات می‌شود برای برج‌های جدید پایتخت که روزگاری نامش زیر سایه شهرری گم بود.

کارخانه سیمان تهران چنان بی‌حساب دل کوه را خالی می‌کند که مردم امین‌آباد می‌گویند «هر وقت محله‌مان می‌لرزد، به زلزله فکر نمی‌کنیم! حتی اگر زمین لرزه باشد، خیال می‌کنیم انفجار معدن‌های کارخانه سیمان تهران در این کوه است!»

در این باره، بارها و بارها مسئولان مختلف صحبت کرده‌اند حتی حسن خلیل آبادی عضو شورای شهر تهران نیز با بیان اینکه کارخانه سیمان تهران هنوز فعالیت می‌کند و برای تولید سیمان اقدام به کوه خواری می‌کند، گفته است: کارخانه سیمان منظره عمومی شهری و کوه بی بی شهربانو را از بین برده و هر روز با تخریب کوه اقدام به تولید سیمان می‌کند در حالی که معادن زیادی برای تولید سیمان در کشور وجود دارد.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه اقدامات کارخانه سیمان چهره این منطقه را زشت کرده، گفت: وضع آنجا به شکلی شده که حتی برای علاقمندان به کوه نوردی هم غیر قابل استفاده شده است و حتی عزیمت به بقعه بی بی شهربانو هم که مورد استفاده گردشگران است سخت شده است.

اما صحبت‌ها و گلایه‌های خلیل آبادی نسبت به این موضوع به مالک سیمان تهران که همان بنیاد مستضعفان باشد خوش نیامد و از او بابت گلایه‌های متعددش شکایت کرد.

در همین رابطه، خلیل آبادی به خبرنگار جهان اقتصاد گفت: متاسفانه کارخانه سیمان با برداشت های غیراصولی در این منطقه، حفره هایی در طول و عرض و عمق زیاد ایجاد کرده است و خود کارخانه سیمان هم باعث اختلال در زندگی مردم و محیط زیست شهرری شده است. ما پیشنهاد کردیم که این کارخانه را جا به جا کنند چراکه برای سوخت این کارخانه مجبور هستند در زمستان به جای گاز از مازوت استفاده کنند که بسیار سمی و آلاینده است اما متاسفانه به جای اینکه این کار را انجام دهند علیه ما در دادسرا شکایت کرده اند که ما نشر اکاذیب کردیم. در حالی که حتی خود حمل و نقل و انفجارهایی که در کوه انجام می دهد، منطقه ای را که می تواند یک منطقه گردشگری باشد، تبدیل به یک منطقه آلوده کرده است.  

عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال که پیگیری شورای شهر درباره کوه بی بی شهربانو به کجا رسیده است؟ تصریح کرد: ما از منابع مختلف شورای شهر، شهرداری، فرمانداری و استانداری در حال پیگیری هستیم اما هنوز نتیجه خاصی نصیب ما نشده است.

مرتضی ادیب زاده، سرپرست معاونت میراث فرهنگی هم درباره اقدامات انجام شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان تهران در رابطه با کوه تاریخی بی بی شهربانو به خبرنگار جهان اقتصاد گفت: ما می خواهیم کوه بی بی شهربانو را به عنوان یک اثر تاریخی – طبیعی ثبت کنیم و در حال تهیه پرونده های آنها هستیم. علاوه بر این نقشه حریم کوه بی بی شهربانو در حال بازنگری است که در جلسات آتی شورای حریم وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، حریم آن را مصوب و ضوابط اختصاصی این محوطه بزرگ تاریخی را ابلاغ کنیم.

وی ادامه داد: طی دهه های گذشته، کارخانه سیمان برداشت های زیادی از این کوه داشته که چهره طبیعی آن را دستخوش تغییرات اساسی قرار داده است که این به نوعی چشم انداز تاریخی شهر ری را هم تا حدود زیادی تحت تاثیر قرار داده است. بخشی از این کوه آسیب های زیادی دیده است که نمی توان آن را به حالت اولیه بازگرداند اما آنچه مهم است حفظ وضع موجود و جبران آسیب ها و خرابی های آثاری است که در دامنه این کوه قرار دارد.

ادیب زاده از راه اندازی پایگاه باستان شناسی شهر ری خبر داد و اظهار کرد: قطعا با راه اندازی پایگاه باستان شناسی شهرری که پایگاه میراث فرهنگی شهر ری هم هست، هم وزارتخانه و هم اداره کل استان تهران مصمم است اقدامات اساسی از جمله پژوهش های متمرکز، تعیین عرصه، حریم، ثبت و شناسایی آثار تاریخی را در دستور کار قرار دهد و با همکاری خوبی که شورای شهر و شهرداری تا این مرحله داشته، تلاش بر این است که وضعیت این کوه تاریخی را به شکل مناسبی تغییر دهیم اما قرار است مذاکراتی را هم با دادستانی شهر ری درباره آرامستان ابن بابویه و کوه بی بی شهربانو داشته باشیم.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی درباره آرامستان ابن بابویه گفت: ما توافقاتی با اداره اوقاف داشتیم و تفاهمنامه ای را امضا کردیم که هیچ گونه دخل و تصرف و بارگذاری در مجموعه ابن بابویه صورت نگیرد و در حال حاضر پیگیر این موضوع هستیم که تدفین هم را در این آرامستان ممنوع شود چراکه این آرامستان فقط یک آرامستان شهری نیست و بخشی از تاریخ شهر ری محسوب می شود که در دوره های مختلف تاریخی آثاری را در خودش جای داده است و بخشی از تاریخ شهر ری دوره اسلامی به حساب می آید.

وی در پاسخ به این سوال که چه زمانی این کوه قرار است، ثبت شود و تا آن زمان اداره کل میراث فرهنگی چه اقداماتی برای جلوگیری از تخریب بیشتر این کوه می کند؟ تصریح کرد: در این زمینه اقدامات حقوقی که جز رسالت سازمان میراث فرهنگی هست، انجام شده و در حال انجام است و پیگیری هایی در مورد مسائل حقوقی کوه بی بی شهربانو صورت گرفته است. در مورد ثبت آن هم در اولین جلسه ثبت میراث طبیعی، کل عرصه کوه بی بی شهربانو را به ثبت می رسانیم و جزییات آن وارد بخش های فنی، تخصصی تر در حوزه شناسایی و مستندسازی، مرمت، کاوش، پژوهش باستان شناختی در دامنه های کوه بی بی شهربانو می شود که آثار مختلفی را از هزاره اول قبل از میلاد تا قرون میانی اسلامی در خودش جای داده است.