خبرگزاری ایکنا نوشت: در روزهای اخیر سخنان مقام معظم رهبری و برخی مراجع عظام تقلید از جمله آیت‌الله مکارم شیرازی در تقبیح رواج مسابقات بخت‌آزمایی و قمارگونه در صداو سیما انعکاس بسیار گسترده‌ای داشت، به نحوی که رئیس سازمان صداوسیما و مدیرعامل شبکه سه از انجام برخی اصلاحات در این نوع برنامه‌ها خبر دادند، اما سؤال مهم‌ این است که چرا رسانه‌ای مانند صداوسیما که قرار بود یک‌ دانشگاه برای عموم جامعه باشد در مسیری می‌افتد که فقط کسب درآمد در اولویت آن قرار می‌گیرد و حتی به مشروع یا نامشروع بودن راه کسب درآمد و تبعات اجتماعی ترویج فرهنگ یک شبه پول‌دار شدن، آن هم در سالی که «رونق تولید» نام گرفته، توجهی نمی‌کند.

مجید ابهری، جامعه‌شناس و رفتارشناس اجتماعی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره دلایل این نارسایی در رسانه‌ای مانند صداوسیما گفت: سبک زندگی اصلی‌ترین نقشه راه و مشعل حرکت در مسیر منطقی در زندگی فردی و اجتماعی است. از لباس تا آرایش و پیرایش، صحبت کردن، روابط عاطفی و اجتماعی همه براساس سبک زندگی تعریف می‌شوند. از آنجا که زندگی سالم و منطقی در باورهای دینی ما براساس تلاش صادقانه، کوشش، توکل، پشتکار، اعتماد به نفس، عزت نفس و روابط صحیح اخلاقی تعریف و اجرا می‌شوند. بنابراین افراد دارای صفات یادشده یا حداقل برخی از آن‌ها موفق می‌شوند به درجات قابل توجه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی نائل شوند.

وی افزود: متأسفانه زندگی رؤیایی و خواب‌آلوده ناشی از شلختگی فرهنگی باعث شده که عده‌ای به کسب ثروت‌های بادآورده گرایش پیدا کنند و در حالتی بین رؤیا و واقعیت به زندگی خود ادامه دهند. بعد از اختلاس‌های کلان و میلیاردی، رسیدن به ثروت‌های بادآورده و نجومی از یک رفتار خلاف و متضاد با باورهای دینی در جامعه به شکل رفتاری عادی درآمده و قبح و زشتی آ‌ن‌ها بر اثر تکرار در رسانه‌ها و فضای مجازی از بین رفته و چنان درباره رشوه و اختلاس‌های فوق تصور صحبت می‌شود که گویی در مورد خرید یک شیشه شیر صحبت می‌شود.

ابهری اظهار کرد: با توجه به این موضوع حرکات دیگری در رسانه ملی ما اتفاق می‌افتد. در جایگاه یک رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی، که چهل سال از عمر و جوانی خود را صرف پژوهش و فعالیت‌های میدانی کرده‌ام، بارها بیان کرده‌ام که این‌گونه مسابقات تلویزیونی جوانان ما را در مسیر اندیشه‌ رؤیایی و زندگی وهم‌آلود قرار می‌دهد. دیگر کسی برای یک حقوق ماهیانه تلاش نمی‌کند. پول‌هایی که از این طریق نصیب حامیان مالی این برنامه‌ها می‌شود بسیار هنگفت است و با تبلیغ «ستاره مربع‌»ها کاری کرده‌اند که فرزندان ما از زندگی واقعی و تلاش صادقانه فاصله بگیرند و به این سمت و سو هجوم بیاورند.

این رفتارشناس اجتماعی با بیان اینکه عادت به قماربازی در فضای مجازی یکی از عوارض اصلی این‌گونه برنامه‌هاست، گفت: در مورد ابعاد شرعی این نوع مسابقات علما و فقهای گرامی نظر داده و خواهند داد و دراین باره اظهار نظر نمی‌کنم، اما از نظر عوارض رفتاری و اجتماعی باید گفت که عادت دادن جامعه به اعتیاد خیال که مثلاً اگر در این مسابقه شرکت کنند و برنده شوند، حقوق چند سال یک کارمند و کارگر را به دست می‌آورند، ذوق تحصیل و تلاش را از بین می‌برد.

وی با انتقاد از اطلاع‌رسانی ضعیف سایر رسانه‌ها در این باره گفت: این امر به خاطر شرم از مجریان و مددیران این برنامه‌ها بوده که رسانه‌ها به خود اجازه نمی‌دهند واقعیت‌ها را برای جامعه بیان کنند. باید این مسئله از حد جوایز وهم‌آلود و خیال‌انگیز فاصله بگیرد. جایزه باید در عین اینکه از منایع مشروع حاصل می‌شود از رقم متعارفی برخوردار باشد و دیگران را به رقابت‌های مسموم سوق ندهد. مگر قبلاً که مسابقات تلویزیونی پخش می‌شد جوایزی داده نمی‌شد؟ اما نکته این بود که هیچ‌گونه تحریک خیال‌انگیز ایجاد نمی‌شد. لذا در کنار ابعاد خلاف شرع و مبانی دینی، این گونه برنامه‌ها خلاف اصول عقلی و رفتاری هست و جوانان ما را به سوی تنبلی و ضعف خودباوری سوق خواهد داد.

ابهری درباره وظیفه رسانه‌های دینی در این باره و کوتاهی‌های احتمالی انها در اطلاع‌رسانی درباره واقعیت این مسابقات گفت: دو دلیل را در این باره می‌توان برشمرد. اول اینکه شاید مجوز شرعی برای تقبیح این قضیه نداشتند که حالا دارند. دوم اینکه حضور برخی چهره‌ها در اجرا و تهیه مسابقات باعث می‌شد که این رسانه‌ها به خاطر محبوبیت این افراد جوّ جامعه را به سمت دیگری هدایت کنند. البته برخی رسانه‌های دینی در این زمینه به وظایف خود عمل کردند، اما چندان کافی و مناسب و در حجم این مسابقات نبود.

ابهری درباره توجیه پخش این نوع مسابقات به دلیل کمبود بودجه صدا و سیما گفت: با توجه به توقعات بیش از اندازه در زمینه‌های فرهنگی، بودجه صدا و سیما کفایت مناسب را ندارد و در این شکی نیست. اما اگر کمبود بودجه را عاملی برای تولید این‌گونه برنامه‌ها بیان کنیم، مصداق عذر بدتر از گناه است. با این توجیه از این پس هر فردی حقوقش کفایت نکرد و درآمد مناسبی نداشت می‌تواند با لاتاری، قمار و بخت‌آزمایی درآمد خود را به سطح مناسب برساند.

این جامعه‌شناس ابراز کرد: برای تأمین بودجه صداوسیما دولت به هر شکلی که شده باید بودجه این نهاد را افزایش دهد تا به این نوع برنامه‌های غیرفرهنگی وابستگی پیدا نکند. این نوع برنامه‌ها به فرهنگ و دانش جامعه لطمه می‌زند و دولت و نهادهای متولی به جای هرز دادن بودجه‌های موجود آن را به سوی صداوسیما هدایت کنند واین نهاد را به خودکفایی برسانند تا این بهانه‌ها نیز از بین برود.

گفت‌وگو از مهدی مخبری