مهرداد امیر زاده- معاون برنامه ریزی و بازرگانی طرح های نیروگاهی بیع متقابل: با توجه به افزایش سالانه مصرف انرژی الکتریکی و نیاز به تامین برق مطمئن و پایدار ضروری است سالانه متناسب با برآورد افزایش مصرف برق در پیک شبکه نسبت به طراحی و تدوین سازوکارهایی به منظور مدیریت مصرف برق و افزایش توان تولیدی از طریق روشهای مختلف از جمله احداث بخش بخار نیروگاههای گازی با استفاده از سرمایه ‌گذاری ‌های جدید در حوزه برق حرارتی اقدام نمود که از روش های متداول موجود می ‌توان به قراردادهای بیع ‌متقابل احداث بخش بخار نیروگاه ‌های گازی و تکمیل چرخه سیکل ترکیبی و بازپرداخت هزینه های سرمایه ‌گذاری از محل درآمدهای ناشی از صرفه جویی سوخت اشاره نمود.

برمبنای همین روش و در راستای تکمیل چرخه سیکل ترکیبی نیروگاه ‌های گازی، به منظور کاهش گازهای گلخانه ‌ای، صرفه ‌جویی در سوخت مصرفی، افزایش راندمان و افزایش ظرفیت تولید برق کشور، پایداری و پایایی شبکه و بوجود آوردن فرصت ‌های شغلی جدید قراردادهایی منعقد گردید تا از طریق سرمایه ‌گذاری ‌های جدید و با استفاده از انرژی حرارتی خروجی از اگزوز واحدهای گازی مزیت ‌های یادشده بوجود آید.

در توصیف قراردادهای بیع ‌متقابل می ‌توان گفت که قراردادهای یادشده به مجموعه ‌ای از روش ‌های معاملاتی اطلاق می ‌گردد که به موجب آن سرمایه ‌گذار تعهد می ‌کند تمام یا بخشی از منابع مالی مورد نیاز برای ایجاد ، توسعه ، بازسازی و اصلاح واحد تولیدی یا خدماتی را سرمایه ‌گذاری نماید و بازپرداخت سهم آورده خود و هزینه ‌های تبعی آن را از محل فروش کالا و خدمات تولیدی و یا منافع حاصله دریافت نماید.

بازپرداخت هزینه های سرمایه ‌گذاری این پروژه های نیروگاهی می ‌بایستی وفق قرارداد از محل سوخت صرفه جوئی شده پرداخت گردد که با پیگیری ‌های به عمل آمده سازوکارهای قانونی مورد نیاز پیشنهاد و مصوب گردید که تاکنون منجر به بازپرداخت بخشی از تعهدات سرمایه ‌گذاران پروژه های نیروگاهی بیع متقابل  موجود گردیده است که از آن جمله می توان به صدور حواله تحویل سوخت صرفه جوئی شده واحدهای بخار شماره 1و2 نیروگاه پرند در بازه زمانی آبان لغایت دیماه 1397 اشاره نمود که وفق آئین نامه اجرایی بند "و" تبصره 1 ماده واحده قانون بودجه سال جاری در اختیار سرمایه ‌گذار قرار گرفته است و با اقدامات به عمل آمده مابقی تعهدات قراردادی مذکور در ارتباط با صرفه ‌جوئی سوخت واحدهای 1 و2 بخار نیروگاه پرند در دست اخذ تاییدیه سازمان مدیریت و وزارت نفت می ‌باشد که می ‌تواند منجر به بازپرداخت هزینه ‌های سرمایه ‌گذاری گردد. بدیهی است بازپرداخت هزینه ‌های سرمایه ‌گذاری مابقی پروژه-های نیروگاهی با استفاده از همین سازوکار و پس از صدور صورت حساب ‌های تولید انرژی و محاسبه سوخت صرفه جوئی شده عملیات خواهد گشت. 

نکته قابل توجه ‌ای که در قراردادهای بیع متقابل وجود دارد این است که انرژی تولیدی بخش بخار در طول مدت قرارداد متعلق به شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی بوده و از بابت فروش برق واحد بخار ماهیانه برای شرکت تحصیل درآمد می ‌گردد. ضمناٌ طبق قرارداد، گواهی ظرفیت واحدهای مذکور نیز متعلق به شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی بوده و پیش بینی می ‌شود که از این محل نیز درآمدهای برای شرکت محقق گردد. همچنین با توجه به اهداف اقتصاد مقاومتی ‌، استفاده حداکثری از پتانسیل ‌ها و ظرفیت های موجود، کاهش هزینه ها، کاهش پارامترهای منفی اثرگذار بر محیط ‌ زیست، افزایش ظرفیت تولیدانرژی ، افزایش راندمان نیروگاه، کسب درآمد بیشتر و ایجاد اشتغال پایدار می ‌باشد که این موضوع طبعاٌ مزیت اجرای پروژه ‌های نیروگاهی بیع متقابل را افزایش می ‌دهد و می ‌توان به جرات گفت یکی از مهمترین

سیاست ‌های وزارت نیرو در حوزه اجرای سیاست ‌های اقتصاد مقاومتی، اجراء پروژه های نیروگاهی بیع متقابل می تواند  ‌باشد.

در همین راستا و با توجه به محدودیت ‌های تأمین مالی برای اجرای پروژه ‌های نیروگاهی بیع ‌متقابل دولتی و با استفاده از قابلیت های موجود در ماده 27 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و همچنین تبصره 19 قانون بودجه سنواتی کشور، شرکت مادر تخصصی تولید برق حرارتی درنظر دارد در قالب ساز و کار مشارکت عمومی - خصوصی نسبت به واگذاری و توسعه برخی از  نیروگاه-های گازی اقدام نماید. در همین ارتباط و به منظور توسعه نیروگاه گازی ایرانشهر، مشاور انتخاب، اسناد مناقصه تهیه، مناقصه برگزار و شرکت فراب به عنوان برنده مناقصه جهت توسعه نیروگاه یادشده مشخص گردید. چنانچه این الگو با موفقیت اجرا گردد می ‌تواند مدلی برای اجرای سایر پروژه ‌های نیروگاهی بیع متقابل دولتی گردد.

با تمام مزیت های که عنوان گردید، مشکلاتی در اجرای این مهم وجود دارد که عمده ترین چالش ‌هایی پیش روی اجرای پروژه ‌های نیروگاهی بیع ‌متقابل شامل موارد ذیل می ‌باشد:

عدم تأمین نقدینگی سهم آورده از سوی مالکین نیروگاه؛ عدم وصول کامل و به موقع مطالبات و درآمدهای ناشی از فروش برق بخش گاز نیروگاه به عنوان سرمایه در گردش برای تزریق به پروژه؛  تضامین و وثایق سنگین بانکی برای اخذ تسهیلات؛پایین بودن نرخ خرید برق در بازار عمده فروشی برق اشاره نمود.

این نکته حائز اهمیت است که پروژه ‌های نیروگاهی بیع متقابل می ‌تواند از منظر رعایت مسائل زیست محیطی، افزایش ظرفیت و راندمان نیروگاه ‌ها، صرفه ‌جویی درمنابع انرژی، ایجاد اشتغال پایدار و پاره ‌ای دیگر از موضوعات اقتصادی از جمله ایجاد درآمد عملیاتی، مثمرثمر باشد و بدون شک اجرای آنها می ‌تواند گامی مؤثر در استفاده از ظرفیت های موجود و توسعه بهینه اقتصادی کشور گردد.

گفتنی است، در پروژه ‌های نیروگاهی بیع متقابل با استفاده از حرارت خروجی اگزوز واحدهای گازی و هدایت آن به تجهیزات بخش بخار، انرژی الکتریکی تولید می ‌گردد. این میزان انرژی تولیدی به صورت میانگین در هر واحد بخار سالیانه باعث صرفه ‌جویی معادل 250،000،000 متر مکعب سوخت، تولید انرژی الکتریکی معادل 800،000،000 کیلووات ساعت، افزایش راندمان نیروگاه ‌های هدف از متوسط 32 به حدود 47 درصد در حالت سیکل ترکیبی، افزایش پایداری و پویایی شبکه برق، اشتغال نیروی انسانی معادل 200 نفر به صورت میانگین در طول دوران ساخت و حدود 40 نفر به صورت دائم در زمان بهره-برداری می ‌شود. مضاف براینکه کاهش 45 درصدی CO2 و بهبود کیفیت هوا را نیز به دنبال خواهد داشت.