روح‌الله آهنگران - رییس کمیته دانش بنیان انجمن سازندگان تجهیزات نفت ایران

به جرات می‌توان گفت تولید و توسعه علم و تجاری سازی نیازها در این برای تمامی حوزه ها امروز امری بسیار دور و دست نیافتنی نیست. اگرچه ممکن است در بخش ادوات و ابزارها برای تبدیل نیازهای فناورانه به محصول قابل عرضه به‌دلیل محدودیت‌های بین‌المللی تا حدودی با چالش‌هایی مواجه شویم، که تا امروز راهکارهای میان‌بر هرچند پرهزینه و دارای ریسک تجربه شده و گره گشا نیز بوده است.

در دنیای امروز، جنگ‌ها و ساقط کردن یک کشور نسبت به دو دهه گذشته کاملا تغییر کرده و به سمت نبردهای بدون خون‌ریزی و یا از میان برداشتن فرد یا مجموعه خاص رفته است که به کرات شاهد آن هستیم. امروز نخبگان و مجموعه‌های دانش محورو تامین کننده فناوری در خط مقدم  این جنگ قرار دارند. رهبر معظم انقلاب به کرات در یک دهه اخیر در خصوص ایجاد، توسعه، حمایت وهدایت  این گروه که در کشور بنام مجموعه‌های دانش بنیان یا استارتاپ تعریف می‌شوند، به مسئولین توصیه نمودند.

معظم له در دیدار اخیر خود با نخبگان بسیار حکیمانه و عالمانه فرمودند که برای عبور از تحریم‌ها که ممکن است موجب عقب ماندگی صنعتی در کشور شود، باید در باب افزایش کمی و کیفی شرکت‌های دانش بنیان و حمایت از تولیدات آنان از ایده تا تجاری‌سازی و در ادامه برای تقویت آنها از واردات کالای مشابه با تاکید بر قیمت و کیفیت، جلوگیری شود. نمونه بارز این تذکرهای جدی و آینده نگری از سوی رهبری به مسئولین درباره پرهیز از خام‌فروشی بود که بیش از یک دهه از آن می‌گذرد اما متاسفانه آن هدف استراتژیک تعریف شده در سطح ارگان‌های مرتبط در حد شعار باقی‌مانده و به درستی برنامه عملیاتی و ظرفیت‌سازی حرفه‌ای برای تحقق آن صورت نمی‌گیرد.

در این خصوص و سایر اهداف ابلاغی رهبر معظم انقلاب، طرح‌هایی از سوی خبرگان و نخبگان صنعتی و دانشگاهی به دستگاههای مرتبط دولت ارائه می‌شود، اما از آنجایی‌که سازماندهی مناسبی در بدنه دولت صورت نگرفته، این طرح‌ها یا تایید نمی شود و یا به دلایل مختلف عملیاتی نمی‌گردد. اینکه دلایل چیست و چرا و چگونه به این عاقبت دچار می‌شوند مبحثی است که در یادداشت دیگر بدان خواهم پرداخت.

همین قدر بدانیم که مهمترین و اساسی‌ترین دلیل عدم تحقق اهداف استراتژیک حاکمیت کم‌رنگ شدن «قدرت تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی» و «سازماندهی» در نهادها است. شاخصه بسیار مهم مدیریت که متاسفانه در یک دهه گذشته حرکت جامعه صنعتی را با کندی مواجه نمود.

 معظم له افزایش کمی‌وکیفی شرکت‌های دانش بنیان را به نحوی که تاثیر مهمی در تولید درآمد ناخالص داخلی داشته باشند را یک هدف استراتژیک دیگر ابلاغ نمودند. اما در باب عملیاتی نمودن این هدف، گام نخست حفظ شرکت‌های دانش بنیان و ایده پرداز موجود در کشور است. بسیاری ازاین نوع مجموعه‌ها به‌ویژه در صنایع استراتژیک و با اولویت تاثیر در تولید ناخالص کشور به دلایل گوناگون از چالش‌‎های درون سازمانی تا ابر بحران‌های برون سازمانی متاسفانه یا به بن‌بست رسیده‌اند و یا در این مسیر قرار دارند. پرونده‌هایی را مطالعه و بررسی کردم که به‌علت آرا قضایی از سوی محاکم، موجب تعطیلی این نوع شرکت‌ها در سطح بسیار عالی دانش شده است. پرونده‌هایی را بررسی و مطالعه کردم که به‌علت عدم پرداخت بموقع مطالبات از سوی دولت، تمام سیستم جریان نقدینگی این نوع شرکت‌ها را چنان تحت تاثیر قرارداده که نه فقط پاسخگوی برون سازمان نیستند، بلکه بزرگترین سرمایه و هسته اصلی این شرکت‌ها که همان نیروی انسانی خبره و نخبه است را هم از دست داده‌اند. اینکه این سرمایه‌ها در ادامه چه مسیری را انتخاب کرده و چه می‌شوند، خود یک موضوع بسیار مهم است که حتما در یادداشت دیگری بدان خواهم پرداخت.

پرونده‌هایی را بررسی و مطالعه نمودم که به‌علت عدم اجرای قوانین یا برخورد سلیقه‌ای در نهادهای بانکی، بیمه، مالیاتی، گمرکی و نظایر این دوایر موجب شده است که کارآفرینان و خالقین علم و فناوری این بنگاه‌ها زمان‌ها و فرصت‌های طلایی توسعه و مهمتر حضور در خط مقدم این جنگ اقتصادی، در دالان‌های تاریک این دستگاهها صرف نموده و با کوله باری از دانش و تجربه، تکریم را که لمس نمی کنند هیچ، با موجی از یاس و ناامیدی به مسیر بن بست ترغیب می‌شوند. جای تاسف دارد که در برخی موارد هم این موانع رنگ و بوی خاصی می‌دهد که بنده از آن به «تروریست صنعتی» از نوع وطنی و خارجی نام می برم که با اهداف و نیت‌های خاص در حال ریشه دواندن در تمامی نهادها هستند ، تا حرکت عظیم تولید علم و فناوری را بخشکانند. در این خصوص هم  مقام معظم رهبری نگرانی خود را چنین فرمودند «بنده در دفاع از جامعه‌ی نخبگان و از حرکت علمی کشور، تا نَفس دارم ذرّه‌ای کوتاه نخواهم آمد، و میدانم که این حرکت، حرکت بابرکتی است و ان‌شاءالله عاقبت‌به‌خیر است».  به نظر می‌رسد نهادهای امنیتی به‌‍ویژه قوه قضاییه در این برهه مسئولیت بسیار سنگینی را عهده دار است که بتواند به‌عنوان دستگاه مسئول حمایت‌های قضایی ویژه از این نوع شرکت‌ها، نخست حوزه خود را و سپس سایر نهادهای مرتبط را رصد و پایش نماید. آنچه نگارش شده است حاصل واقعیت‌های حضور در میدان است که حتما باید در قالب‌های علمی و حرفه‌ای عارضه یابی و به سرعت تجویزات لازم انجام شود که امیدوارم به سرنوشت درمانگری‌های گذشته دچار نشود.

اگر با دقت بیانات رهبری را در باب علم، شرکت‌های دانش بنیان، کارآفرینان، تولیدکنندگان در طی یک دهه اخیر با دقت بشنویم و مطالعه کنیم، تمام تهدیدات که امروز این شرکت‌ها و بعضا کشور دچار آن شده است را با نگاه آینده‌نگر به تمامی مسئولین و کارآفرینان این حوزه به‌صورت کلید واژه‌های حرفه‌ای در قالب فرصت‌های طلایی بیان فرمودند. به یاد داشته باشیم که در این دوران سخت جنگ اقتصادی تا دندان مسلح علیه نظام جمهوری اسلامی ایران‌، شرکت‌های دانش بنیان در کنارسربازان گمنام، برای جلوگیری از توقف چرخ های صنعت اقدامات درخشانی انجام داده و در نهایت تالم و درد باید بگویم که  تعدادی از آنها را در این جنگ از دست داده‌ایم. اجازه ندهیم این سنگرهای ایجاد شده در مقابل دشمنان به دست تروریست‌ها صنعتی داخلی و خارجی از صحنه علم و صنعت حذف شوند.