میلاد صادقی، پژوهشگر حقوق هوافضا-در سده‎های میانی انگلستان، لردها، نجیب‎زادگان و ثروتمندان، اشخاص را به دادخواهی علیه رقبا و دشمنان خویش تشویق و دعاوی حقوقی آنان را تامین مالی می‎کردند؛ اینان با سوء استفاده از نظام حقوقی و فساد در دستگاه قضایی، دعوا را به نتیجه مطلوب می‎رساندند و در ازای حمایت‎های خود، سهمی از املاک یا اموالی را که مورد حکم قرار میگرفت، به دست می‎آورند؛ بدین ترتیب در یک اقدام واحد، هم هلدینگشان را گسترش می‎دادند و هم سبب تضعیف دشمنانشان می‎شدند.

این رفتار قرون وسطایی که همانا ریشه‎های کهن‎تری دارد و ردپای آن را در یونان باستان می‎توان مشاهده کرد، در روزگار حاضر در قالب تامین مالی ثالث به طرز کاملاً حرفه‎ای، علمی و حساب‎شده و توام با احتیاط دنبال می‎شود و از لحاظ دو عنصر «اقتصادی» و «تاریخی-حقوقی» بسیار درخور تامل می‎نماید:

-تجارت در دعاوی یا سرمایه‎گذاری در حقوق مالی ناشی از دادخواهی یا داوری از طریق نهاد تامین مالی ثالث، بدون تردید برای سرمایه‎گذاران جذابیت دارد، زیرا بازدهی در یک پرونده حقوقی عمدتاً فاقد همبستگی و ارتباط با سایر پرونده‎ها، بازار سهام و سایر طبقات دارایی است، امری که سبد سرمایه‎گذاری فعالان این بازار را تنوع می‎بخشد. وانگهی اگر ریسک آن نیز به دقت ارزیابی شود، دست کم در کشورهایی که دریافت‎های مثبتی از پیش‎بینی‎پذیری تصمیمات قضایی در آن وجود دارد، تجارتی سودآورتر خواهد بود.

-در حالی که تامین مالی دعاوی در حقوق کامن‎لا به طور سنتی، سیاست‎های عمومی مخالف و متضاد را پیش روی می‎دیده، امروزه همین نظام حقوقی را مناسب‎ترین اقلیم و بستر برای رشد و نمو خود می‎شناسد، اگرچه هنوز هم موانعی در برخی مناطق (=چون ایرلند) بر سر فعالیت آن قرار دارد. برعکس در کشورهای با سنت حقوق نوشته، هرچند ظاهراً ممنوعیتی در برابر استفاده از این ابزار وجود نداشته، به استثنای چند قلمرو محدود و مشخص (=آلمان، سوئیس و اتریش)، بدون توسعه مانده و پیشرفتی نداشته است. بررسی دلایل این اختلاف بیش از اندازه جالب و معنا‎دار است که در این مقطع به ناچار باید از آن عبور نمود.

تامین مالی ثالث ابزاری است که به وسیله آن شخص فاقد نفع قبلی در اختلاف حقوقی یا ارتباط با دعوای مطروحه، به موجب قراردادی، تمام یا بخشی از هزینه‎‎های دادخواهی یا داوری را متقبل می‌شود تا در صورت پیروزی طرف قرارداد او، سهم یا درصد مشخصی از محکوم‎به یا عواید دعوا را که معمولاً میان یک سوم تا دو سوم آن است، دریافت نماید. چنانچه شخصی که تامین مالی شده در اقدام حقوقی موفق نشود، تامین‎کننده نوعاً مستحق چیزی نخواهد بود؛ او خود ریسک شکست را می‎پذیرد و مبلغ پرداخت شده را نادیده میگیرد. ویژگی اخیر جاذبه نهاد تامین مالی دعاوی است و به همین جهت گاه از آن به «وام یا سرمایه‎گذاری بدون حق رجوع» تعبیر می‎گردد.

تحقیقات و اطلاعات چندان زیادی درباره میزان اعتبار و نفوذ این ابراز در صنعت هوافضا در دست نیست. با وجود این به نظر می‎رسد که تامین مالی دعاوی برای آن دسته از کمپانی‎ها و بنگاه‎های هوافضایی که دارای نرخ بازگشت سرمایه‎ بهتری در بخش تحقیق و توسعه (R&D=) هستند، مزایای اقتصادی دارد. شرکت‎های هوافضایی و به ویژه فعالان صنعت هوانوردی می‎توانند از طرفی خطر شکست در دعاوی حقوقی را به بیرون انتقال بدهند و از طرف دیگر نقدینگی و ذخایر خود را به سمت پروژه‎های مفید و پربهره هدایت کنند. این یکی از مزیت‎های اقتصادی است که برخی خواسته‎اند به آن اشاره کنند. عملاً نیز داوری بین‎المللی در یک قضیه مهم علیه دولت آرژانتین پیرامون سرمایه‎گذاری در دو شرکت هواپیمایی آرژانتینی، با مسائل مختلف تامین مالی ثالث از جمله اعتبار و اجرای قرارداد تامین مالی روبرو شده است، قضیه‎ای که نتیجه آن تقویت موقعیت و منافع بازیگران بازار تامین مالی دعاوی بوده اما به عقیده من بازنده آن (=دولت آرژانتین) را به این فکر واداشته است تا در آتیه به سمت اتخاذ سیاست‎های عمومی مغایر گام بردارد؛ مدرک این ادعا، موافقتنامه جدید تشویق و حمایت متقابل از سرمایه‎گذاری میان دولت آرژانتین و امارات متحده عربی (2018) است که تصریحاً در ماده (24) تامین مالی ثالث را غیرمجاز خوانده است، حکمی تکلیفی که البته از منظر اصولی اثر(ات) وضعی مخالفت با آن یا ضمانت اجرای مدنی آن روشن نیست و می‎تواند در زمان‎های دیگر خود منشاء اختلافات و مشکلاتی برای طرفین دعوا و مرجع رسیدگی‎کننده شود. 

القصه راستی آزمایی واکنش‎های مخالف در برابر تامین مالی دعاوی را هم باید به مانند بررسی دلایل مربوط به توسعه این ابزار در حقوق کامن‎لا به بعد موکول و فقط به ذکر این نکته اکتفا کرد که چرخ‎های تجارت در عصر کنونی بر محور موضوعاتی این چنینی گردش می‎کند و تا وقتی که ما با تاریخ موضوعات، مبانی فلسفی و آخرین تحولات آن آشنا نباشیم، از حرکت و رقابت در محور بازخواهیم ماند و شاهد سبقت و پیشی گرفتن دیگران از خویش خواهیم بود.