پشت پرده وضعیت تولید پالایشگاهها در دولت سیزدهم در گفتوگوی جهان اقتصاد با محمود خاقانی
معمولا در برخی کشورها از جمله ایران، بنزین همواره پاشنه آشیل حوزه انرژی و در چشماندازی وسیعتر پاشنه آشیل اقتصاد و حتی سیاست بوده است؛ شنیدهها حاکی از آن است که میزان مصرف با میزان تولید، دیگر همخوانی ندارد و در این شرایط حاکم که آمار رسمی منتشر نمیشود آمار غیررسمی تولید بنزین گویا 90 میلیون لیتر در روز و آمار مصرف 107 میلیون در روز است که در این شرایط مجبور به استفاده از ذخایر استراتژیک هستیم که این موضوع شاید تا پایان شهریورماه جوابگو باشد و از آن تاریخ با توجه به تحریمها دیگر نمیتوانیم واردات داشته باشیم و از این رو شاید تاریخ دوباره تکرار شود و بنزین پتروشیمیها که در سال 91 در اختیار عموم بود باز روانه باک خودروها شود که تبعات آن جبران ناپذیر است.
در همین زمینه، محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی، در گفتوگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار داشت: در تاریخ هفتم دیماه 1398 جلیل سالاری معاون وزیر نفت دولت سیزدهم و مدیرعامل کنونی شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی به گزارش خبرگزاریهای آن زمان (شانا) درباره اینکه ایشان وقتی در دولت دهم همین سمت فعلی را داشت و مسئول ستاد افزایش تولید بنزین بود به شدت مورد انتقاد قرار گرفت که در طرح تولید بنزین پتروشیمی شرایط کاملا متفاوت واحدهای سیسیآر (شامل واحد اتانزدایی از گاز مایع و واحد اشباع بنزن) در پتروشیمیها و پالایشگاهها بهایی نداد و در نتیجه به دلیل اشتباه در اجرا، خسارات جبرانناپذیری به محیطزیست و سلامت مردم وارد کرد.
وی تصریح کرد: اما، آقای جلیل سالاری صریحا با رد انتقادها مبنی بر تفاوت در خروجی واحدهای ریفورمیت پالایشگاهها و پتروشیمیها گفت: دامنه خوراک و محصول خروجی واحدهای CCR در مجتمعهای پتروشیمی و پالایشگاهی یکسان است و به همین دلیل ریفورمیت این دو با هم تفاوتی ندارند و درآن زمان (دیماه 1398) ایشان راهکاری هم پیشنهاد کرد وگفت: از پتروشیمی نوری آنالیز ریفورمیت بگیرید و از پالایشگاه ستاره خلیجفارس هم بگیرید، خواهید دید که محصول این دو هیچ تفاوتی با هم ندارند.
**ماجرای بنزین پتروشیمی چیست؟
وی عنوان کرد: برای جبران کسری میزان تولید و مصرف بنزین در کشور از سال ۸۹ تا ۹۲ بهصورت میانگین به طوری که آقای جلیل سالاری در دیماه 1398 تائید کرد حدود چهار و نیم میلیون لیتر از پتروشیمی نوری و حدودا زیر یک میلیون لیتر از پتروشیمی بندرامام ریفورمیت را میگرفتند و به پالایشگاه میبردند. مثلا آنطور که ایشان توضیح داده است در آبادان که ریفورمیت اکتان پایین بود آنجا اکتان بنزین را افزایش میدادند؛ آقای سالاری گفته است درهمان زمانها هم خیلی افراد بودند که مغلطه میکردند، اما «ما میگفتیم ریفورمیت که ریفورمیت است، فرقی نمیکند.»
**احتمال بازگشت بنزین پتروشیمیها به بازار؟
وی عنوان کرد: به گزارش خبرگزاریها در تاریخ سیام تیرماه 1401 آقای جلیل سالاری در سمت فعلی معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی پذیرفت که میزان مصرف بنزین در کشورافزایش یافته است و باید مدیریت شود و وی با بیان اینکه تمرکز تولید بنزین و سوخت در جنوب کشور است، تاکید کرد: در حال حاضر در پالایشگاههای بندرعباس و ستاره خلیجفارس نزدیک به ۱۰۰میلیون لیتر در روز فرآورده بنزین، گازوئیل، نفتکوره، نفتسفید و سوخت هواپیما تولید میشود. اما، باید این مجموعه به سمت شمال کشور منتقل شود چراکه قطب مصرف، تهران است و عمده مسافرتها هم به سمت شمال کشور است.
خاقانی تصریح کرد: سالاری درباره کاهش تولید بنزین گفته تولید همانند سنوات گذشته و در حد ۹۴، ۹۸ و ۱۰۰ و ۱۰۴ میلیون لیتر در روز است. تولید را برمبنای تعداد پالایشگاه و تعمیر اساسی که داریم در نظر میگیریم و به تناسب این مسائل نوسان در تولید وجود دارد اما اعداد ۷۰ و ۸۰ میلیون لیتر در روز منطقی و درست نیست. ایشان نگفت کدام رقم منطقی و درست است. نکته مهمی که ایشان مورد تاکید قرارداده این است که شرکتهای پتروشیمی به دلیل اینکه بنزین ارزش افزوده بالاتری دارد، علاقمند هستند بنزین تولید کنند. ایشان گفت درحال حاضر تولید بنزین در پتروشیمیها نداریم و درهمین حال به کلی منکر این شد که قبلا یعنی درزمانی که همین سمت را در دولت دهم داشت بنزین پتروشیمی تولید و توزیع میشده است و گفت که ریفرمیت از پتروشیمیها دریافت میشد، که اینها مولفههای تولید بنزین هستند و خود بنزین نیستند.
**چرا کسری بنزین داریم؟
وی تصریح کرد: تعداد خودروهای شخصی و موتورسیکلت در کشور حدود ۲۵ تا ۲۶ میلیون است و به نظر آقای جلیل سالاری به دلیل استاندارد نبودن خودروها «بیشتر سوخت سوزی» دارند و سالاری با بیان اینکه انرژی ارزان نباید زمینهای شود که اتلاف انرژی داشته باشیم، گفته است: خودروسازان باید مکلف شوند که استانداردها را رعایت کنند و در بخش صنایع هم باید به سمت بهینهسازی برویم؛ اکنون برای ساخت پالایشگاه باید حدود ده میلیارد دلار سرمایهگذاری صورت گیرد، درحالی که با ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار سرمایهگذاری میتوانیم نسبت به بهینهسازی مصرف اقدام کنیم.
وی در ادامه گفت: البته ایشان توضیح نداد که این میزان سرمایهگذاری برای بهینهسازی مصرف باید در کدام بخش اقتصاد انرژی کشور سرمایهگذاری شود و براساس کدام معیار و مطالعه چنین رقمی را مطرح می کنند واصولا سرمایهگذار کیست؟ بخش خصوصی یا دولتی؟
**زمینهسازی برای افزایش بهای بنزین؟
وی با اشاره به اینکه معاون محترم وزیرنفت دولت سیزدهم درروز سیام تیرماه 1401 اختلاف قیمت ۷۰ تا ۸۰ درصدی بهای بنزین نسبت به کشورهای همسایه را مورد تاکید قرارداد. یعنی اینکه فرآوردههای نفتی از کشور قاچاق میشوند گفت: ایشان تاکید کرد که این موضوع باید مدیریت شود. چگونه ؟ توضیح جامعی نداد. بنابراین ، درسطح جامعه این نگرانی مطرح است که دولت سیزدهم با روش واردکردن شوک اقتصادی به مردم به بهانه جراحی اقتصادی و جلوگیری از قاچاق ممکن است در ماههای باقیمانده سال 1401و یا در اوائل سال 1402 همانطور که نان وتخم مرغ و...دارو را گران کرد در یک اقدام غیرمنتظره و ناگهانی بهای بنزین و فرآوردههای نفتی را نیز گران کند والبته نگرانی از تکرار ماجرای آبانماه 98 تا حدودی تصمیمسازان وتصمیمگیران دراین زمینه را محتاط میکند.