گوش دلالان تیز شده است؛مراقب باشید! ‏            
عباس وطن پرور             
رئیس مرکز تحقیقات مهندسی زیستی جون کائو ایران و چین           
چندی است که بحث صادرات میوه ایران به روسیه از سوی مسوولان رده بالای دو کشور مطرح شده است که لازم است به نکات مهمی دراین باره اشاره کنم.‏
به نظر من اگر منظور سرمایه گذاری های جدید در حوزه صادرات و با شرایط موجود کشور مد نظر باشد خود بحثی مستقل را می پذیرد ، ولی اگر استفاده از سرمایه گذاری های موجود مد نظر شما باشد باید عرض کنم  سیاست گذاری برای صادرات پایدار، یک بحث است و موضوعی که امروز به عنوان موضوع صادرات به روسیه مطرح شده و تلاطم شدیدی در بخشی از بازار ما ایجاد کرده ، بحث دیگری است و همین است که کسی با توجه به شرایط موجود نمی تواند ادعا کند که می توانیم به صورت عام به فکر صادرات با ثبات و پایدار باشیم یا ادعا کنیم که این شرایط برای ما منفعت ملی دارد .‏
و ازسوی دیگر طبیعی است که در امر اقتصاد که یکی از مباحث آن صادرات است ما نباید به صورت جزیره ای عمل کنیم ، و چون تا کنون برنامه ریزی های ما همیشه بر پایه آزمون و خطا بوده و ازسیاست گذاری های جزیره ای ضررهای جبران ناپذیری را داشته ایم ، تا جائی که مقام معظم رهبری این مهم را به مدیران کشور توجه داده اند ،  پس ما نباید امروز به هر بهانه ای با بازار داخلی و بازارهای هدف خودمان اینگونه سطحی برخورد کنیم.‏
آیا اقلام انتخاب شده درست انتخاب شده است؟
پاسخ این سوال بسیار سخت است، زیرا بخاطر آنکه ما در کشور، یک سیستم توزیع درست و علمی و نظارت شده نداریم و از سوی دیگر آمارهای ما آنچنان که باید قابل اعتماد باشد نیست . ‏
مثلا جهاد کشاورزی اعلام می کند که ۶۰۰ هزار تن مرکبات مازاد دارد ، یا ۴۵۰ هزارتن سیب مازاد داریم ، یا ۳۰۰ هزارتن انگور مازاد داریم ، به نظر نمی رسد این اعداد حقیقی باشد زیرا پس چرا ما با این همه محصول مازاد شاهد این همه گران فروشی در بازار هستیم و یا از سوی دیگر چرا شاهد واردات در این اقلام هستیم ؟ چرا دولت به هربهانه ای از جمله حمایت از بازار شب عید و به جای نظارت و کنترل و ممانعت از احتکار دست به واردات می زند و از سوی دیگر شعار حمایت از کشاورز یا مصرف کننده می دهد؟
از سوی دیگر ما امروز با موضوع مشکل آب مواجه شده ایم و حتی تصمیم گرفته اند آب سهم کشاورزی را در برخی نقاط به نصف کاهش دهند ، در شمال شاهد کاهش شدید بارندگی هستیم و حتی آب آشامیدنی تعدادی از شهرهای شمال سهمیه بندی شد ، حال در این شرایط چرا نگاهی علمی به صادرات محصولات کشاورزی که پایه اصلی تولید آنها آب است نمی کنیم .‏
لطفا توجه کنیم ، طبق گزارشات رسمی مثلا برای تولید یک پرتقال ۱۰۰ گرمی حدود ۵۰ لیتر اب مصرف میشود یا برای تولید یک سیب ۱۰۰ گرمی ۷۰ لیتر اب نیاز داریم . در نتیجه اگر ما ۶۰۰ هزار تن مرکبات مازاد خود را صادر کنیم یعنی عملا ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب را فروخته ایم و اگر ۴۵۰ هزار تن سیب مازاد خودمان را صادر کنیم یعنی  315 میلیون متر مکعب آب را صادر کرده ایم که امروز برای خودمان از نان شب هم واجب تر است.‏
در نتیجه این صادرات با چه قیمیتی می تواند برای ما سود آور باشد وقتی برای بازیابی آبی که ما از زیر زمین امروز کشیده ایم و این سیب یا پرتقال را تولید کرده ایم نیاز به ۲۸۰ سال زمان داریم و هر روز شرایط ما سخت تر می شود . پس چه کسی امروز می تواند برای سیب یا پرتقال صادراتی ما قیمت تعیین کند؟ البته منکر آن نیستم که امروز بعلت ضعف نظارت محصول مازاد داریم و باید صادر شود ولی نباید در این شرایط بحرانی ما بی برنامه تولید کنیم که اینگونه مجبور شویم به علت استیصال آن را به ثمن بخس بفروشیم و در رقابت کاذب با کشورهای اروپائی قرار بگیریم که بعلت شرایط اقلیمی اصلا مانند ما مشکلی در مورد آب ندارند ، ولی بر عکس ما بسیار علمی کار می کنند زیرا ما برای تولید ۷۰۰ گرم محصول کشاورزی بطور میانگین ۱۰۰۰ لیتر آب مصرف می کنیم ، ولی آنها با ۱۰۰۰ لیتر آب ۲۱۰۰ گرم محصول کشاورزی تولید می کنند و ما در شمال با ۱۰۰۰ لیتر آب فقط ۲۰۰ گرم برنج تولید می کنیم که نشان از عقب ماندگی شدید کشاورزی ما دارد و گرانی غیرمنطقی محصولات کشاورزی به علت نگاه غیر علمی و بسیارسنتی ، در نتیجه اگر قصد صادرات داریم باید در وهله نخست قیمت گذاری درستی صورت بگیرد تا منابع ملی را به هدر ندهیم .  ‏
آیا ورود به این مطلب از نظر کلی یک فعالیت اقتصادی است یا سیاسی؟
هر کاری طبیعتا چند وجه می تواند داشته باشد و از جمله همین موضوع صادرات به روسیه ، از یک وجه می تواند یک موضوع اقتصادی باشد ، اما اگر از بعد اقتصادی نتواند منافع ملی را پوشش دهد طبیعتا وزن سیاسی آن خواهد چربید . مانند موضوع ساخت کارخانجات خودرو سازی که زیانهای مالی فراوانی را به کشور تحمیل کرد ولی از منافع سیاسی آن من خبر ندارم چون سعی می کنم از دنیای سیاست همیشه فاصله بگیرم. ‏
البته در جراید شاهد مطالبی در مورد صادرات به روسیه هستیم و می خوانیم که هدف از اینکار را کمک به روسیه برای دور زدن تحریم ها به صورت شفاف می گویند و حتی ایسنا با همین تیتر گزارشی داشت و نوشت که پروازهائی به همین منظور بین ۵ مرکز استان ایران افتتاح خواهد شد و یا قرار شده از بانک ملی در روسیه برای همین منظور استفاده شود و یک بانک روسی هم این بانک ما را یاری کند که همه اینها بوی کمک به روسیه برای دور زدن تحریم دارد و بجای آنکه مبنای اقتصادی داشته باشد بوی سیاسی می دهد ، فقط خدا کند که در شرایطی که کشور هنوز از زیر اسیب های تحریم امریکا واروپا خارج نشده ، مجددا کاری نکنیم که با این شعارها اولا ، در حالی که چیزی به دست نیاورده ایم مشمول جرائم لغو تحریم روسیه بشویم و ثانیا توجه کنیم ، کشورها یا شرکتهائی که به ما در دور زدن تحریم کمک کردند هزینه اینکار را بر روی قیمت واقعی کالاها از خود ما گرفتند و هر کالائی را گرانتر از قیمت واقعی خود فروختند تا جائی که گفته میشد ما حدود ۳۰ درصد هزینه دور زدن تحریم را پرداخت میکنیم ولی امروز ما شاهدیم که در استارا باغدار بیچاره گرفتار دلالی شده و زیر قیمت سیب خود را به دلال میدهد .‏
نکته مهم دیگر در این موضوع هم آن است که علی رغم انکه ایران چنان جایگاه کلانی  برای تامین نیازهای روسیه ندارد ، ولی با تبلیغات گسترده دلالان مواجه هستیم که عملا بازار آذربایجان  را از حالت عادی خود خارج کرده اند ، معاملات توسط هیچ صادر کننده یا وارد کننده ای انجام نمی شود بلکه دلالان روسی و ایرانی هستند که در این میان فعال هستند و آنهم بصورت فروش ریالی. ‏
مقامات ما باید توجه کنند که به این کار صادرات نمی گویند ، با این روش واقعا منافع ملی در شرایط تهدید قرار می گیرد ، کشاورز و باغدار ما منتفع نمی شود ، ارز وارد کشور نمی شود ، ولی دلالی رونق می گیرد ، درآمد دولت تحصیل نمی شود و زیان آن را ملت با گرفتار شدن در بازار سیاه خواهند پرداخت .‏