براساس آمار اعلام شده از سوی گمرک ایران ارزش واردات سال 1399 با کاهش 6 درصدی ارزش وزنی و کاهش 12 درصدی ارزش دلاری در مقایسه با سال 1398 روبرو شد و براین اساس 33 میلیون و 736 هزارتن کالا به ارزش 38 میلیارد و  893 میلیون دلار وارد کشور شده است.

به گزارش جهان اقتصاد به نقل از آرزو غنیون معاون مدیر کل دفتر آمار و پردازش اطلاعات گمرکی میزان واردات کشور بر اساس اطلاعات موجود و مقدماتی سال 1399، با کاهشی معادل 6 درصدی در وزن و 12 درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال 1398، به ترتیب به ارقام 33 میلیون و 736 هزار تن در وزن و 38 میلیارد و 893 میلیون دلار در ارزش رسیده است.

 ***گروه بندی کالاهای وارداتی

پیش از آنکه به ارائه آمار و اطلاعاتی از کالاهای سرمایه ای، واسطه ای و مصرفی بپردازیم، ارائه تعریفی ساده از نقطه نظر اقتصادی خالی از لطف نیست. در اقتصاد، کالاها و خدمات  به دو دسته کلی واسطه ای و نهایی تقسیم بندی می شوند:

***کالاها و خدمات واسطه ای : آنهایی هستند که در فرایند تولید کالاها و خدمات نهایی مورد استفاده قرار می گیرند یا به عبارت بهتر برای ایجاد کالای دیگری از آنها استفاده‌ می‌شود.  محصولاتی که طی یک فرآیند تولید ، ساخته‌ و در تولید کالاهای دیگر نیز استفاده‌ می‌شوند. مانند چوب، فولاد و شکر و ...

کالاها و خدمات نهایی که خود به دودسته مصرفی و سرمایه ای تقسیم می شوند، شامل آن دسته از کالاها و خدماتی هستند که در فرایند تولید قرار نگرفته و غالبا با پول مورد معامله قرار می گیرند.

***کالاهای مصرفی:  کالاهای مصرفی خود به دو دسته کالاهای بادوام وکالاهای بی دوام تقسیم می شوند. کالاهایی که تنها به قصد رفع نیاز خریداری می شوند و می توانند مانند نان بی دوام یا همانند آپارتمان ( خریداری با قصد زندگی ) در گروه بادوام تقسیم بندی شوند.

***کالاهای  سرمایه ای: کالاهایی هستند که نه برای رفع نیاز، بلکه به منظور کسب سود خریداری شده اند.

اما در بحث واردات، کالاهای سرمایه ای به ویژه به کالاهایی اطلاق می گردد که به ذاته دارای ارزش هستند. مانند انواع ماشین آلات، دستگاه ها و تجهیزات.

در این میان، برخی از کالاها ماهیت دوگانه ای دارند به طوریکه می توانند در دو دسته مختلف کاربرد داشته باشند. به عنوان مثال نمک ، هم در مصرف مستقیم به عنوان کالای مصرفی تلقی می گردد و هم در فرایند تولید مواد غذایی به عنوان کالای واسطه ای دسته بندی می شود. (واسطه ای - مصرفی)

همچنین در مورد کالاهای سرمایه ای و واسطه ای ، کالای سرمایه در طی فرآیند تولید تغییر نمی‌کند. به عنوان مثال اجاق گاز نانوایی یک سرمایه محسوب می شود. در طی فرایند تولید دست نخورده باقی‌ می‌ماند و از اجزای اصلی محصول نهایی نیز نمی باشد. از طرف دیگر چون در فرایند تولید محصول نهایی بکار می رود ، لذا یک کالای واسطه ای محسوب می گردد. (سرمایه ای- واسطه ای)

بطور کلی بسته به اینکه چه کسی کالایی را خریداری‌نماید و چه استفاده ای از آن کالا شود، یک محصول ممکن است کالای واسطه ای ، مصرفی یا سرمایه ای محسوب گردد. نکته قابل توجه این است که کالاهای واسطه ای در محاسبه تولید ناخالص داخلی کشور ، لحاظ نمی شود. تولید ناخالص داخلی، اندازه گیری از تولید است که با تمام کالاها و خدماتی که یک کشور یا منطقه تولید‌ می‌کند برابری نماید.

لذا چنانچه کالاهای واسطه ای در تولید ناخالص داخلی یک کشور لحاظ گردد، میزان تولید ناخالص دو برابر خواهد شد. چراکه یک محصول نهایی، فقط یک بار باید مورد محاسبه قرار گیرد.

***واردات کالاهای سرمایه ای ، واسطه ای و مصرفی براساس اطلاعات موجود و مقدماتی سال 1399

بر اساس طبقه بندی دفتر تخصصی وزارت صمت، عمدتا کالاها بر اساس استفاده نهایی آنها در سه گروه کالاهای مصرفی ، واسطه ای و سرمایه ای طبقه بندی شده و کدتعرفه های (HS) اختصاص یافته به هریک از گروه های کالایی مذکور تعیین گردیده است. در این راستا بر اساس بررسی انجام شده در دفتر آمار و پردازش اطلاعات گمرکی گمرک ج.ا.ا. مطابق با فهرست گروه  بندی کالایی دفتر آمار و اطلاعات وزارت صمت، میزان واردات کالاها طی سال 1399،  حدود 16 درصد از ارزش و حدود 6 درصد از وزن کل کالاهای وارداتی به کالا های مصرفی ، 70 درصد از ارزش و 93 درصد از وزن کلیه  کالاهای وارداتی به کالاهای واسطه ای و در نهایت حدود  14 درصد از ارزش و حدود 2 درصد از وزن کالاهای وارداتی در سال 1399 ، به کالاهای سرمایه ای اختصاص داشته است. شایان ذکر است در سال مورد بررسی تعداد  4959 قلم کالایی وارد کشور شده که از میزان 3517 کالا تحت کد تعرفه HS مربوط به کالاهای مصرفی ، 865 قلم کالایی مربوط به کالاهای سرمایه ای و 577 قلم کالا در زمره کالاهای واسطه ای جای گرفته است.

میزان واردات کالاهای مصرفی از نظر وزنی و ارزشی در سال 1399 نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی و در عوض واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای با افزایش روبرو بوده است. این کاهش وزنی و ارزشی در واردات کالاهای مصرفی سال گذشته نسبت به سال 1398 عمدتا در کالاهای مصرفی وارداتی غیر ضروری یا کالاهایی که در داخل کشور تولید مشابه داشته و یا به مرحله تولید و ارائه به بازار رسیده اند، اعم از ظروف پذیرایی و آشپزخانه، برخی لوازم خانگی ( آشپزخانه و خانه ) و مانند آنها ، رخ داده است.    

***اقلام عمده کالاهای سرمایه ای ، واسطه ای و مصرفی براساس اطلاعات موجود و مقدماتی سال 1399

   ده قلم نخست هر گروه کالایی مورد بررسی قرار گرفته است. اقلام عمده گروه کالاهای مصرفی عمدتا گوشی موبایل، برنج، موز، انواع داروها ، گوشت منجمد گاوی و توتون بوده است. ده قلم مندرج در جدول 1 حدود 73 درصد از ارزش کل این گروه کالایی را به خود اختصاص داده اند. نکته قابل توجه آنست که دو کالای «گوشی تلفن همراه و برنج» مذکور در این جدول ، در جایگاه دوم و سوم کالاهای وارداتی بر حسب ارزش در سال 1399  بوده اند.

اقلام عمده گروه کالاهای سرمایه ای عمدتا شامل دستگاه های گيرنده و فرستنده ، ماشین آلات و دستگاه های مکانیکی ، کمپرسورهای مولد سرما، سوئيچ شبكه كامپيوتر ، مولد گازي توليد همزمان برق و گرما ، کمپرسورهاي برودتي مخصوص کولرخودروهاي سواري سواري کار و وا نت، ماشين هاي خودکار داده پردازي شخصي و سرور کامپییوتر، بوده است. ده قلم مندرج در جدول 2 بیش از 22 درصد از ارزش کل این گروه کالایی را به خود اختصاص داده اند.

  اقلام عمده گروه کالاهای واسطه ای عمدتا شامل ذرت دامی ، کنجاله، دانه سویا، مخلوط های گندم، روغن دانه افتابگردان، الکترودهای زغالی و ... بوده است. ده قلم مندرج در جدول 3 درصد از ارزش کل این گروه کالایی را به خود اختصاص داده اند. اقلام کالایی « ذرت دامی، کنجاله، دانه سویا و گندم » مذکور در این جدول ، به ترتیب در جایگاه اول، چهارم تا ششم کالاهای وارداتی بر حسب ارزش در سال 1399 بوده اند.

*** ترکیب گروه های کالایی در ده قلم نخست وارداتی طی سال 1399

در بررسی صورت گرفته در ده قلم نخست کالاهای وارداتی به لحاظ ارزشی طی سال 1399 که حدود 59 درصد از وزن و 25 درصد از ارزش کل کالاهای وارداتی سال گذشته را به خود اختصاص داده اند، مشاهده می شود حدود 4 درصد از وزن کالاهای مذکور به کالاهای مصرفی و عمدتا از نوع کالاهای اساسی مانند برنج ، حدود 54 درصد از وزن آنها به کالاهای واسطه ای عمدتا از نوع کالاهای اساسی مانند ذرت دامی، کنجاله، دانه های روغنی سویا و مخلوط های گندم و ... و بخش ناجیزی به کالاهای سرمایه ای اختصاص داشته است.

***ترکیب گروه های کالایی در کالاهای اساسی (25 گروه کالایی) طی سال 1399

 از منظری دیگر با عنایت به اینکه حدود 69 درصد از وزن و 31 درصد از ارزش کل کالاهای وارداتی در سال گذشته به واردات کالاهای اساسی (موسوم به 25 گروه کالایی) اختصاص داشته که عمده این کالاها در ردیف کالاهای مصرفی مرتبط با معیشت مردم و سهم کمتری از مصرفی ها به کالاهای واسطه ای (جهت تبدیل به کالاهای نهایی مصرفی مرتبط با معیشت) قرار می گیرند ، ترکیب فوق الذکر منطقی به نظر می رسد.