مرتضی ابراهیمی

امروزه وضعیت اقتصادی یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر رفتار اجتماعی، امید به زندگی و توسعه جوامع در تمام زمینه‌هاست. به همین خاطر موضوع تورم و بیکاری به عنوان مهمترین شاخص‌های اقتصادی تاثیرگذار در کشور به حساب می‌آید.

میثم رضایی، مدرس و پژوهشگر اقتصادی در گفتگو با جهان اقتصاد بیان داشت: اگر سطح عمومی قیمت کالا و خدمات (تورم) روند رو به رشد قابل توجه داشته باشد و رشد آن همواره بیشتر از رشد دستمزد باشد. در این میان مقدار تقاضای عمومی برای کالا و خدماتی که قیمتشان افزایش یافته است، کاسته می شود. حال اگر تقاضای کالاها در جامعه کاهش یابد، تولیدکننده نیز مقدار کمتری تولید می‌کند و این کاهش در تولید، منجر به بیکار شدن عده‌ای از شاغلان می‌شود.

رضایی گفت: اگر یک لحظه در خود شرایطی را متصور شویم که به زبان ساده همه چیز گران شده و ما هم بیکار و هیچ‌گونه درآمدی نداریم: در درجه اول ذهنمان به کدام سو می‌رود؟ و دوم روح و روانمان به چه روز می‌افتد؟ پاسخ آن روشن است. بخشی که ارزش‌های انسانی در آنها رنگ باخته‌تر است، به اجبار رو به دست‌کجی می‌آورند. شاید بتوانیم بگوئیم وقتی در انسان بحران به سطح ناتوانی درتامین حداقل معیشت (آب و غذا و ...) برسد، اکثرمان مستعد بزهکاری هستیم.

این مدرس اقتصاد بیان داشت: جرم و جنایت، بزهکاری، پرخاشگری اجتماعی و فساد در اکثر اوقات معلول شرایط هستند. عارضه‌یابی و مرتفع کردن این ناهنجاری‌ها در گرو شناخت عامل است و نه به دار کشیدن و مجازات‌های سنگین برای معلولین این پدیده‌ها. از سوی دیگر خشم و روان‌پریشی اولین نتیجه این شرایط است. طبیعتا این موضوع روابط اجتماعی-خانوادگی را تحت تاثیر مستقیم قرار می‌دهد.

این کارشناس اقتصادی افزود: چه چیزی غم‌انگیزتر و ترسناک‌تر از شرایط مذکور برای یک ملت در حوزه اقتصاد می‌تواند رخ دهد؟ حال بیائیم نگاهی به شاخصی بیندازیم که به زبان آمار، وضعیت این روزهای مردمان را به تصویر می‌کشد.

رضایی تاکید کرد: درعلم اقتصاد، شاخصی رایج است به نام  Misery index که به فارسی از آن به عنوان شاخص فلاکت یاد می‌شود. این نشانگر اقتصادی توسط اقتصاددان «آرتور اکان» تبیین شده‌است و از افزودن نرخ بیکاری به نرخ تورم به‌دست می‌آید. تورم فزاینده در کنار بیکاری رو به افزایش برای یک کشور، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی در برخواهد داشت. شاخص فلاکت دارای رابطه مستقیمی با جرم و جنایت در جامعه ‌است و روند تغییر این شاخص با فاصله حدود یک سال در شاخص جرم و جنایت تأثیر می‌گذارد.

این پژوهشگر اقتصادی گفت: وضعیت شاخص فلاکت یا همان  Misery indexدر6 دوره گذشته ریاست جمهوری ایران توسط اینجانب مورد بررسی قرار گرفت که بیانگر وخامت اوضاع است.

وی افزود: اگر آمار رسمی درستی درباره جرم و جنایت در کشور وجود داشت، قطعا معناداری این شاخص با بزهکاری و جرم و جنایت بیشتر ملموس بود. اگر در چنین شرایطی، بیش از هشتاد درصد مردم ایران (روایت میزان جمعیت زیر خط فقر از سوی سیاستمداران) با تشدید وخامت اوضاع اقتصادی، نهایت تحمل نجیبانه در زندگی‌شان همچنان وجود دارد، نباید دولت‌مردان را گمراه کند که اوضاع از شرایط بحرانی دور است. این موضوع با توجه به شیب صعودی این شاخص در سه سال اخیر و عدم تدابیر بازدارنده اقتصادی کاربردی، جای نگرانی‌های عمیق دارد.

رضایی گفت: سالهاست که مردم ما به سخنرانی‌ها و وعده‌های انتخاباتی با افعال مستقبل عادت کرده‌اند. به عنوان نمونه فلان کار را انجام خواهیم داد، یا پروژه فلان شهرستان به‌میزان موهوم اشتغال‌زا خواهد بود، یا درآمد مردم چونان خواهد شد و از این دست جملات نسنجیده و به مقام ترازو نرفته زیاد شنیده می‌شود. کسی نیامد کمی از افعال ماضی وعده‌هایش بگوید و بیلان مکتوبی از اقدامات انجام شده‌اش ارائه دهد که بگوید با استناد به داده‌ها و مشاهدات فلان مشکل مردم برطرف شد و یا در بحث اشتغال این میزان وعده، محقق شد و یا از این دست گزارش‌ها با افعال ماضی.

این پژوهشگر اقتصادی بیان داشت: در الویت نیازهای بشری اگر از گفته‌های مازلو درباره هرم نیازهای بشری وام بگیریم، خوراک، پوشاک و مسکن اولین نیازهای بشری‌است که مردم ما بیشترین مشکلاتشان در این سطح ابتدایی باقی مانده و با توجه به این حقیقت، گاها نامزدهایی می‌بینیم و خواهیم دید که از نوآوری و خلاقیت و... که تحققشان منوط به داشتن نیازهای اولیه است، وعده به میان می‌آورند. پر واضح است که یا این عزیزان از بطن جامعه حداکثری نیستند و یا هدفشان کمک به مشکلات عمیق مردم نیست و به دنبال آمال و آرزوهای خود هستند.

رضایی در پایان گفت: حال که به روزهای وعده‌های گاها خیالی برخی از نامزدها نزدیک می‌شویم، شخص منتخب اگر به این شرایط معیشتی مردم واقف نباشد، شاید تحمل نجابت مردم در خویشتن‌داری اجتماعی به نقطه‌ای برسد که بسیار معضلات اجتماعی هولناک در کشورمان پدیدار شود. این موضوع بیش از هر تاریخی و در هر جغرافیایی، در کشورمان بحرانی‌است.