پس از شروع جنگ اوکراین دولت آلمان موافقت خود را با احداث یک خط لوله گاز جدید از روسیه لغو کرد و اکنون در حال برنامه‌ریزی برای واردات گاز طبیعی مایع از کشورهایی مانند قطر و ایالات متحده است. بلژیک در حال بررسی خروج از انرژی هسته‌ای است، در حالی که ایتالیا هلند و بریتانیا همگی در تلاش برای نصب نیروگاه بادی هستند. کارخانه‌های سراسر اروپا اعلام کرده‌اند که تولید خود را کاهش خواهند داد و 31کشور در سراسر جهان موافقت کرده‌اند که نفت را از ذخایر استراتژیک خود آزاد کنند.
یوسف موسایی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار داشت: جنگ اوکراین بازارها و ژئوپلیتیک انرژی را متلاطم کرده و قیمت نفت و گاز را به بالاترین سطح خود در نزدیک به یک دهه اخیر رسانده و بسیاری از کشورها را مجبور کرده تا در تامین انرژی خود تجدید نظر کنند.
وی با اشاره به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر اینکه روسیه بزرگترین صادرکننده نفت جهان به بازارهای جهانی است و گاز طبیعی آن به اقتصاد اروپا کمک می‌کند تصریح کرد: ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگران تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه وضع کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که قصد دارند خود را از سوخت‌های فسیلی این کشور دور کنند، اما حتی زمانی که بمب‌های روسیه بر اوکراین می‌بارند، نفت و گاز این کشور به کشورهای غربی که تهاجم را محکوم کرده‌اند ادامه می‌یابد.
وی بیان داشت: این اولین بار نیست که جنگ، رهبران جهان را به نگرانی در مورد امنیت انرژی وادار می کند و نگرانی‌های مشابه، زمانی ایجاد شد که روسیه در سال 2008 به گرجستان حمله کرد و در سال 2014 زمانی که به خاک اوکراین (کریمه) حمله کرد و سپس آن را ضمیمه کرد.
وی در ادامه اقزود: جذابیت انرژی ارزان روسیه در گذشته بسیار قوی بود اما این بار ممکن است متفاوت باشد و ثبات در تامین انرژی بیشتر حائز اهمیت باشد و این جنگ رهبران سیاسی را بر آن داشت تا در برنامه‌های انرژی خود تجدید نظر کنند که می تواند تأثیرات عمیقی بر طیف وسیعی از مسائل داشته باشد .
وی با بیان اینکه در حال حاضربزرگترین سوال پیش روی رهبران جهان این است که چگونه وابستگی انرژی خود را به روسیه قطع کنند عنوان کرد: ایالات متحده و بریتانیا اولین کشورهای بزرگی بودند که نفت روسیه را ممنوع کردند اما هیچ کدام به شدت به این واردات وابسته نیستند و علاوه بر این تأثیر چنین اقداماتی بسیار کم است زیرا روسیه به سادگی می تواند نفت را به جای دیگری در بازار جهانی هدایت کند این در حالی است که اقتصاددانان می گویند که تحریم تنها در صورت مشارکت اتحادیه اروپا کارساز خواهد بود، زیرا یافتن سریع مشتریان جدید برای نفت و گازی که به اروپا می فرستد برای روسیه دشوار خواهد بود.
موسایی با اشاره به اینکه اتحادیه اروپا در سال 2019 حدود 40 درصد گاز طبیعی و بیش از یک چهارم نفت و حدود نیمی از زغال سنگ خود را از روسیه وارد کرد و میزان نفت و گاز روسیه که وارد اروپا می شود از زمان آغاز جنگ در اوکراین در واقع افزایش یافته است گفت: اروپا تنها در ماه مارس حدود 22 میلیارد یورو (24 میلیارد دلار) برای نفت و گاز به روسیه فرستاد، اما این می‌تواند در ماه‌های آینده تغییر کند، زیرا کشورها برنامه‌هایی را برای تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود و کاهش جریان نفت و گاز روسیه اجرا می‌کنند، به عنوان مثال، لهستان اعلام کرده است که تمام واردات نفت گاز و زغال سنگ روسیه را تا پایان سال جاری ممنوع خواهد کرد و آلمان و اتریش در حال ایجاد زمینه برای سهمیه بندی گاز طبیعی هستند.
وی با بیان اینکه کمیسیون اروپا برنامه‌هایی را برای کاهش حدود دو سوم واردات گاز روسیه تا پایان سال منتشر کرده است گفت: این استراتژی عمدتاً متکی بر افزایش واردات گاز طبیعی از خارج است و مشخص نیست که آیا کشورهای جداگانه در اروپا از این طرح پیروی خواهند کرد یا خیر.
موسایی عنوان کرد: جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده متعهد شد که گاز طبیعی مایع بیشتری را به اروپا بفرستد و آلمان قبلاً قراردادی را برای واردات این محصول از قطر امضا کرده است و مقامات اروپایی همچنین در حال مذاکره با ژاپن و کره جنوبی در مورد هدایت مجدد گاز طبیعی مایع هستند که در غیر این صورت به این دو کشور می‌رسد و طرح کمیسیون به دنبال جایگزینی 101.5 میلیارد متر مکعب گاز روسیه تا پایان سال است. این طرح نشان می‌دهد که افزایش واردات به اروپا از سایر کشورها می‌تواند تقریباً 60 درصد از این کاهش را به خود اختصاص دهد و 33 درصد دیگر از تولید انرژی‌های تجدیدپذیر جدید و اقدامات حفاظتی حاصل می‌شود.
وی ادامه داد: اروپا به مجموعه‌ای از گزینه‌ها برای جایگزینی گاز روسیه و حفظ امنیت انرژی در کوتاه‌مدت نیاز دارد همچنین افزایش واردات گاز طبیعی به اروپا و افزایش استفاده از نیروگاه های زغال سنگ برای اطمینان از روشن ماندن چراغ ها و گرم ماندن خانه‌ها در زمستان آینده است و سرعت بخشیدن به پروژه‌های انرژی پاک می‌تواند گزینه‌های مناسبی برای عبور از این بحران باشد .
به گفته وی، بحران انرژی به ویژه در آلمان حاد است که تقریباً نیمی از گاز طبیعی و زغال سنگ و بیش از یک سوم نفت خود را به روسیه متکی است و چالش فوری آلمان کاهش وابستگی به گاز طبیعی در بخش تولید برق است که با خروج این کشور از انرژی هسته‌ای پیچیده‌تر می‌شود و سه نیروگاه هسته‌ای این کشور قرار است در سال جاری تعطیل شوند.
وی مطرح کرد: اما کارشناسان بر این باور هستند که آلمان می تواند زمستان آینده را بدون انرژی روسیه زنده بماند اما تنها با تلاش‌های شدید برای جایگزینی گاز روسیه با واردات از کشورهای دیگر و این در حالی است که نیروگاه‌های زغال‌سنگ را افزایش می‌دهند و صرفه‌جویی در مقیاس بزرگ و بهره‌وری انرژی را ارتقا می‌دهند و البته این صرفه جویی باعث کندی رشد صنایع سنگین در کشور می شود.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه اروپا در چند سال آینده روزهای سختی تجربه می کند، اما این اتفاقات می‌تواند تأثیرات بلندمدت سودمندی بر سیاست انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در اروپا داشته باشد و در بلندمدت دولت آلمان سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در بخش برق را از حدود 40 درصد امروز به 100 درصد تا سال 2035 افزایش دهد یعنی 5 سال زودتر از برنامه‌ریزی انجام شده است.
وی عنوان کرد: تصویر انرژی در سطح جهانی کمتر واضح است. زمانی که قیمت نفت و گاز در گذشته افزایش یافته است، باعث ایجاد یک سری تغییرات در جهت‌های مخالف شده است مصرف‌کنندگان تمایل دارند کمتر وسایل نقلیه را رانندگی کنند و نسخه‌های کم مصرف‌تری خریداری کنند در حالی که شرکت‌ها و کشورها در زیرساخت‌های نفت و گاز در سراسر جهان سرمایه‌گذاری کردند و برای افزایش تولید اما بحران کنونی ممکن است واکنش مشابهی را ایجاد نکند.
وی با اشاره به اینکه ما شاهد آن هستم که سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های بزرگ نفت و گاز در تولید سوخت‌های فسیلی بسیار کم شده است گفت: رهبران جهانی در چند سال گذشته بر نیاز به کربن زدایی تاکید کرده‌اند و شرکت‌ها اکنون نسبت به غرق کردن سرمایه‌های خود در دارایی‌هایی که ممکن است به دلیل افزایش سیاست‌های اقلیمی در آینده مختل شوند محتاط هستند و همچنین بازارهای جهانی ترسیده است، که این خود ریسک سرمایه گذاری را بالا می برد .
وی در پایان اظهار داشت: اگرچه جنگ در اوکراین احتمالاً دور شدن اروپا از سوخت‌های فسیلی را تسریع می‌کند اما می‌تواند انتقال انرژی پاک و انتشار گازهای گلخانه‌ای را در سایر نقاط جهان کاهش دهد و در صورتی که اروپا به طور موثر بازار بین المللی گاز طبیعی مایع را در دست بگیرد به ویژه آسیای جنوب شرقی می تواند به سمت زغال سنگ بازگردد و سپس خود روسیه است که تقریباً 5 درصد از انتشار جهانی را در سال 2020 به خود اختصاص داده است و بعید است در غیاب تعامل سیاسی و اقتصادی بین المللی با کربن زدایی به جلو حرکت کند.
