شفاف تر شدن زواياي فرصتي که ارزان از دست رفت

علي شفائي: با کاهش چشمگير قيمت نفت در بازارهاي جهاني، زواياي فرصتي که طي هشت سال فعاليت دولت هاي نهم و دهم سوخت، بيش از پيش روشن و تبعات منفي آن شفاف مي شود.
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، در نگاهي به تاريخچه توليد و تجارت نفت در سال هاي پس از پيروزي انقلاب، مشخص مي شود که همواره بازي هاي سياسي کشورهاي غربي بالاخص آمريکا در بازار نفت که با نقش آفريني کشورهاي عربي همراه بوده، به عنوان ابزاري براي اعمال فشار بر جمهوري اسلامي به کار گرفته شده است.‏
اين در حالي است که در سال هاي فعاليت دولت هاي نهم و دهه به رياست محمود احمدي نژاد، جرياني متفاوت بر بازار نفت حاکم شد و دو بحران اقتصادي که ابتدا آمريکا و پس از مدتي اروپا را درگير خود کرد، موجب شد تا بازار نفت از فشارهاي سياسي فاصله گرفته و قيمت ها واقعي شود تا جاييکه هر بشکه نفت ايران بيش از 110 دلار نيز فروخته شد.
روند افزايش قيمت در هشت سال فعاليت دولت هاي نهم و دهم به اندازه اي بود که در مقايسه با سه دوره فعاليت دولت هاي قبل تغير چشمگيري داشت، چنانکه ميانگين قيمت هر بشکه نفت در هشت سال دفاع مقدس 23 دلار و 53 سنت، در دوران سازندگي 17 دلار و 11 سنت و در هشت سال دولت اصلاحات 22 دلار و 76 سنت بوده است و اين در حالي است که در هشت سال فعاليت دولت اصولگرايان ميانگين قيمت هر بشکه نفت 78 دلار و 74 سنت بوده است.‏
رشد 246 درصدي قيمت نفت نسب به دوره اصلاحات به افزايش 180 درصدي درآمدهاي نفتي منتهي شود تا در اين هشت سال قريب به 600 ميليارد دلار درآمد نفتي حاصل شود، درآمدي که متاسفانه به جاي سرمايه گذاري در بخش هاي زيربنايي، توسعه صنعت نفت و پروژه هاي اقتصادي، صرف امور روزمره و امور تبليغي شد و نه تنها اين درآمد بي نظير منجر به توسعه اقتصادي کشور و بهبود شرايط اقتصادي شود بلکه به دليل سوء مديريت به ايجاد تورم مهار نشدني، افزايش بي رويه واردات و ترويج رفتار مصرف گرايي، تخريب توليد و افزايش بيکاري منتهي شده و عواقب اجتماعي و فرهنگي حاصل از تخريب ساختار اقتصادي و معيشتي خانوار به تهديدي جدي تبديل شد.‏
اين جريان موجب شد تا با پايان روزهاي خوش درآمدهاي ميليارد دلاري نفت و آغاز روند نزولي قيمت نفت، زواياي از دست رفتن اين فرصت تاريخي بيش از پيش نمايان شود و در شرايطي که برخي کشورهاي عربي به سرکردگي آمريکا با دخالت در بازار نفت تلاش مي کنند کشورهايي چون ايران، ونزوئلاو روسيه را مجبور به تعامل در فضاي سياسي کنند، استفاده ديگر صادرکنندگان نفت از فرصت دوران طلايي افزايش قيمت نفت به بيش 100 دلار بيش از پيش بازتاب پيدا کرده است.
در اين خصوص ايلنا گزارش داد، دوران ماه عسل کشورهاي نفتي به پايان رسيده است بعد از يک دوره نسبتا طولاني که قيمت نفت به بالا‌ترين سطح خود رسيده بود و مدت زمان زيادي بازار نفت 100 دلاري را به خود مي‌ديد حالا آن دوران به سر آمده است و قيمت‌ها رو به سقوط.‏
اما اکنون در بين کشورهاي نفتي اين ضرب المثل جيک جيک مستون و فکر زمستون بودن نماد عيني پيدا کرده است. در آن زمان که مديران دولت نهم و دهم سر مست از درآمد نفتي فکر بريز و بپاش بودند و به دنبال ثبت رکورد در سفرهاي استاني، و براي نبود‌‌ همان نظارت نيم بند سازمان برنامه بودجه را حذف کردند شيوخ عرب منطقه در حال سرمايه گذاري در طرح هاي ميان مدت و طولاني مدت اقتصادي بودند.‏
حال که ايران، ونزوئلا و روسيه از اين روند قيمت‌ها شاکي هستند و اقتصاد خود را در خطر مي‌بينند. به طوريکه وزير اقتصاد روسيه درگفتگو با رويترز گفته است که اگر قيمت نفت زير 100 دلار 3 ماه ثابت بماند اقتصاد روسيه دچار رکود مي‌شود شيوخ عربستان، امارات و کويت به طور علني از قيمت موجود ابراز رضايت مي‌کنند تا بدان جا که عربستان حاضر شده است به مشتريان آسيايي خود تخفيف يک دلاري هم بدهد.‏
اما تا کي قرار است اين سقوط قيمت ادامه داشته باشد و يا اينطور بهتر است بگوييم که عربهاي خليج فارس راضي به چه قيمتي هستند. در سال 1968 که سال آخر جنگ ايران با عراق بود عربستان به دستور آمريکا توليد نفت خود را بالا برد و سبب شد قيمت نفت به شدت پايين بيايد هدف آمريکا اين بود که با پايين آوردن قيمت نفت ايران را مجبور به پذيرش قطعنامه کند و هم به قذافي رئيس جمهور ليبي فشار وارد کند امري که تا حدود ي جواب داد.‏
اين بار نيز به نظر مي‌رسد‌‌ همان بازي در حال تکرار شدن است درست مدت کوتاهي بعد از ملاقات سعود الفيصل وزير خارجه عربستان با جان کري وزير خارجه آمريکا بود که قيمت‌ها سير نزولي به خود گرفت در ابتدا اين آمريکا بود که اعلام کرد ميزان برداشت خود را از نفت ماسه‌اي در ايالت کلرادو افزايش داده و ديگر نيازي به وارد کردن نفت از ديگر کشور‌ها ندارد و اکنون اين کشور توان تامين کردن بخشي از نفت کانادا را نيز دارا است.‏
در هفته اخير نيز ممنوعيت صادرات مواد هيدرو کربوي که از صنايع پايين دستي نفت است نيز برداشته شد و تاجران آمريکايي مي‌توانند محصولات پالايشگاهي خود را به تمام دنيا صادر کنند اما از اين سو نيز کشورهاي عرب حاشيه خليج فارس در يک اقدام هماهنگ سعي در اشباع بازار نفت گرفتند. در حاليکه عراق در گير داعش بود و پيش بيني مي‌شد بازار نفت تحت تاثير اين درگيري دچار شوک شود کويت اعلام کرد که ظرفيت خود را بالا برده است. امارات نيز خبر از نفت فجيره داد و عربستان نيز پيشنهاد کاهش توليد را رد کرد و اعلام کرد به مشتريان آسيايي خود 1 دلار و به مشتريان اروپايي و آمريکايي 47 سنت تخفيف مي‌دهد.‏
تمام اين تحولات به لحاظ تاريخي متقارن است با اوج گرفت بحران اوکراين و رودرو گرفتن غرب و آمريکا با روسيه و همچنين دور آخر مذاکرات هسته‌اي ايران کشورهايي که شديدا به درآمد نفت خود وابسته هستند و هيچ پشتيباني هم در بين ديگر کشور‌ها ندارند. شايد اين طور بتوان گفت که قيمت نفت اکنون بسته به سياست ايران و روسيه است.و بايد ديد در اين جنگ نفتي صورت گرفته بين اعراب و ايران کداميک بر ديگري برتري پيدا خواهد کرد.‏
خبرنگار جهان اقتصاد مي افزايد، در شرايطي که بودجه سال 93 برپايه نفت 100 دلاري بسته شده و دولت تدبير و اميد به درآمدهاي نفتي براي احياء آسيب هاي اقتصادي هشت سال گذشته نيازمند است، ادامه روند کاهشي قيمت نفت به عنوان معضلي پيش روي دولت قرارگرفته است، اتفاقي که تدبير دولت براي حل آن مي تواند تفاوت مبين تفاوت ميان دولت هايي باشد که يکي تبليغات و ديگر کارشناسي و خرد جمعي را در دستور کار قرارمي دهد.‏