حال و هوای این روزهای بازار جهانی نفت در گفت‌وگوی جهان اقتصاد با فریدون برکشلی
بازار جهانی نفت از ابتدای۲۰۲۰ در موقعیت دشواری قرار گرفت و در واقع سخت‌ترین شرایطی که در بازار بین‌المللی نفت تا به آن روز ثبت شده است را شاهد بودیم ؛ قیمت نفت ۳۷ دلاری را به خاطر می‌آورید که تاریخ نفت هرگز تصورش را هم نمی‌کرد، اما حالا قیمت نفت به ۱۰۰دلار هم رسیده، البته دبلیو. تی. آی. و برنت هم زیر ۱۰۰ دلار را تجربه کردند. یعنی 3.7 میلیون بشکه نفت خام و فرآورده روسیه، از بازار حذف شده و تحت تحریم است و در برهه‌ای قیمت‌ها از ۱۱۳ دلار در بشکه هم عبور کرد و همین روزگذشته در مراسم استقبال از بایدن در جده، قیمت به زیر ۱۰۰ دلار افتاد.
فریدون برکشلی، رئیس دفتر مطالعات انرژی وین ، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد ضمن بیان مطلب فوق اظهار داشت: این وقایع در تاریخ تحولات بازار جهانی نفت بی‌سابقه است و چگونه می‌شد تصور کرد که چنین حجم بالایی از تولید و عرضه از بازار حذف شود، اما بازار قیمت‌های هیجانی را تجربه نکند و در سال 2008 وقتی که بورس‌ها در آمریکا فرو ریختند و علایم رکود ظاهر شد، قیمت‌های بین المللی نفت تا ۱۴۷ دلار در بشکه بالا رفت و مدت نسبتا طولانی هم در سطوح بالا باقی ماند.
وی تصریح کرد: طی سه ماهه اول ۲۰۲۰، بازار جهانی نفت نزدیک به ۲۰ میلیون بشکه در روز از تقاضای ۱۰۰ میلیون بشکه‌ای خود را از دست داد و این کاهش تقاضا که به تخریب تقاضا شهرت یافت، بی‌سابقه بود، اما در طول ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، اوپک به طور جدی وارد بازار شد و اوپک و سایر تولیدکنندگان، اوپک‌پلاس را شکل دادند و به مدیریت بازار همت گماشتند و بازار به عزم اوپک‌پلاس اعتماد کرد قیمت‌ها رو به تعادل بازگشت و در همین حین کرونا مغلوب شد و تقاضا هم تقویت شد و بازار نفت به تعادل رسید.
وی با بیان اینکه در این گیرودار واقعه ۲۴فوریه به وقوع پیوست عنوان داشت: قشون روسیه وارد اوکراین شد و آمریکا هم نفت روسیه را تحریم کرد و نفت خام و فرآورده روسیه عمدتا راهی اروپا می‌شد و البته گاز هم در آستانه تحریم قرار گرفت؛ بنابراین، بازار جهانی نفت و گاز به صورت فراگیر و یکپارچه بازار جهانی نفت را تحت فشار قرار دادند.
وی با یادآوری دوران گذشته خاطرنشان کرد: در روزهایی که صدام به کویت و متعاقبا آمریکا به عراق حمله کرد، حدود 7.5 میلیون بشکه در روز نفت خام عراق و کویت از بازار حذف شد و صدام میادین نفتی کویت را مین‌گذاری کرد؛ آمریکا هم میادین نفتی عراق را بمباران کرد و اجلاس اوپک در وین در جریان بود.
برکشلی ادامه داد: در آن مقطع تقاضای جهانی نفت، ۷۹ میلیون بشکه در روز بود و قیمت جهانی نفت هم ۲۲دلار در بشکه بود و زکی یمانی دیگر وزیر نفت عربستان نبود، خبرنگاران او را در نیمه‌شب پیدا کردند و نظرش را پرسیدند؛ یمانی پاسخ داد که قیمت جهانی نفت به ۱۰۰ دلار می‌رسد و این رقم در آن مقطع، عددی شاید معادل ۲۰۰ دلار امروز بود و در عمل چه اتفاقی افتاد و قیمت برای چند روز به ۳۸ دلار رسید و پس از آن در سطح ۲۸ دلار در بشکه تثبیت شد.
وی تصریح کرد: با ذکر این سابقه خواستم به این موضوع بازگردم که قیمت‌ها تابع ساختارهای بازار یعنی عرضه و تقاضا هستند، اما عوامل فراساختاری را نمی‌توان نادیده گرفت و ساختارها بر بستر عوامل فراساختاری مسیر خود را پیدا می‌کنند و گفتنی است در هیات حاکمه کنونی آمریکا، فرد نفتی ندارند. نگرش نفتی کاخ سفید منبعث از دیدگاه‌های ال گور، معاون اسبق رییس جمهور آمریکاست که نفت را عامل عقب‌ماندگی آمریکا می‌دانست؛ حالا بایدن در دیدار از عربستان خواهان افزایش تولید اوپک است و تولیدی که همین حالا نزد ایران، لیبی و ونزوئلا موجود است ولی تحت تحریم است؛ اما عربستان چیز بیشتری برای عرضه ندارد.
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین با اشاره به اینکه روسیه هم تحت تحریم است و آمریکا از تحریم به عنوان سلاح کشتارجمعی اقتصادی استفاده می‌کند و با پشتوانه دلار و سوییفت، اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر را وادار به رعایت می‌کند گفت: به موضوع اصلی برمی‌گردیم عوامل روانی بازار یعنی آمریکا موفق شده که عناصر روانی موثر بر بازار را کنترل کند و معامله‌گران در پشت درب‌های مراکز بورس نفت، داد و فریادی نمی‌کنند.
وی در ادامه افزود: نفت زیادی از بازار حذف شده، اما بازار عطش نفت از خود نشان نمی‌دهد؛ البته نفت روسیه حالا مسیر عوض کرده و از اروپا به آسیا می‌رود و پالایشگران هند، چین و کشورهای آسه آن با ظرفیت‌های بالای ظرفیت اسمی کار می‌کنند و نفت روسیه را پالایش و به بازارهای قبلی متعلق به روسیه می‌رسانند و البته همین فعل و انفعالات هم باید قیمت‌ها را به آستانه ۱۵۰ دلار در بشکه می‌رسانید.
وی با بیان اینکه نفت و فرآورده و گاز طبیعی روسیه برای حالا و میان‌مدت با ریزش قیمت و درآمد به بازارهای جهانی عرضه خواهد شد، اما در بلندمدت، با کاهش سرمایه‌گذاری و عدم انتقال تکنولوژی به‌هنگام، روند کاهنده‌ای پیدا خواهد کرد عنوان داشت: به‌ویژه اینکه ذخایر نفتی روسیه خیلی غنی نیست و درعین حال با هزینه به نسبت بالا استخراج و عرضه می‌شود و این بدان معناست که سیاست تحریم آمریکا به تعریف تسلیحات کشتارجمعی اقتصادی که بدان اشاره شد، جهان را از دسترسی به انرژی محروم می‌سازد و این همان سیاستی است که آمریکا، برای سال‌ها در مورد کشورهای نفت‌خیز متعددی اعمال کرده و از این طریق، عرضه، تقاضا و قیمت جهانی نفت را مدیریت کرده است.
برکشلی با اشاره به اینکه کاهش عرضه جهانی نفت در بستر شرایط تورم و رکود، ضربه‌های کاری‌تری بر اقتصاد دنیا وارد خواهد کرد مطرح کرد: نرخ تورم در آمریکا و بیشتر کشورهای صنعتی جهان به نزدیکی‌های ۱۰ درصد رسیده است و فدرال رزرو آمریکا برای اولین بار در ۲۰ سال نرخ بهره را تا ۱ درصد بالا می‌برد.
وی ادامه داد: فدرال رزرو در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا، بی‌محابا دلار چاپ می‌کند و دنیا را بدهکار می‌سازد و کشورهای تازه‌ای به جمع اقتصادهای دلار گریز می‌پیوندند، در ۲۰۲۱ حجم مبادلات دلاری ۸۰ درصد بود. جی. پی مورگان پیش‌بینی می‌کند که تا قبل از پایان نیمه دهه جاری حجم مبادلات جهانی به زیر ۷۰ درصد خواهد رسید.
وی خاطرنشان کرد: تجارت و اقتصاد جهانی وارد فرایند جهانی گریزی شده است و مرتبا پیمان‌های جدید اقتصادی منطقه‌ای تازه‌ای در حال شکل‌گیری و یا ارتقای سطح مبادلات قرار دارد و پیمان بریکس یکی از نمونه‌های بارز آن است و باید گفت اقتصاد جهانی در حال دگردیسی و گذار است؛ اما از فرصت‌های همین دوران گذار نباید غافل ماند و هر گذاری چالش‌ها و فرصت‌های تازه‌ای را به همراه دارد و حضور فعال و موثر در فرایند اقتصاد جهانی و پرهیز از انزوا زدگی خیلی کارساز است.
برکشلی در پایان اظهار داشت: قیمت جهانی نفت وارد کریدور قیمت‌های بالاتری شده است و بهره‌برداری از آن مهم‌ترین کاری است که لازم است انجام شود و احتمالا قیمت‌ها دوران پرنوسانی را در پیش دارند و در نهایت در کریدور ۷۵-۸۰ به ثبات نسبی خواهد رسید و برای امروز بحث گذار انرژی در حاشیه قرار گرفته، اما باید دور تازه‌ای از بازارسازی را طراحی و تجربه کنیم.
